نویسنده: مهدی نیلی پور

قرآن کریم از زبان حضرت نوح می فرماید:
(رَبِّ اغْفِرْ لِی وَ لِوَالِدَیَّ وَ لِمَنْ دَخَلَ بَیْتِیَ مُؤْمِناً….(1)
«پروردگارا! مرا و پدر و مادرم و تمام کسانی که با ایمان وارد خانه ی من شدند را بیامرز….»
در روایات آل الله ذیل آیه ی شریفه آمده است که امام صادق (ع) فرمودند:
(یَعنی الولایهَ مَن دَخَلَ فیها دَخَلَ بُیُوتَ الأنبیاء.) (2)
«یعنی قبول ولایت کند، هر که داخل ولایت آل محمد (ص) شود داخل بیوت انبیاء شد.»
واژه ی بیت، بیوت، بیوت الأنبیاء اهل البیت در فرهنگ قرآن و روایات می تواند دارای دو معنای ظاهری و باطنی (مادی و معنوی) باشد؛ علامه مجلسی (رحمه الله) در توضیح این آیه شریفه می فرمایند:
(لعلّ المعنی أن المراد بالبیت، البیت المعنوی کما مرَّ و بیوت الأنبیاء کُلُّها بیت واحد، هی بیت العِزّ و الشرف و الکرامَه و الاسلام فمن تولاّهم فقد دَخَلَ بیوتَهم و لِحقَ بهم فأهل الولایه من الشیعه داخلون فی هذا البیت و یَشملهم دعاءُ نوح (ع)) (3)
«شاید مراد از بیت، بیت معنوی باشد و لذا خانه های پیامبران همگی یک خانه محسوب می شود که آن خانه عزت و شرف و کرامت و اسلام است پس هر کس آنها را دوست بدارد (و سرپرستی ایشان را بپذیرد) در خانه های آنان داخل شود و به ایشان ملحق گردد پس شیعیان (به سبب قبول ولایت) در این بیت معنوی داخلند و مشمول دعای نوح قرار می گیرند.»
بر این اساس برای هر یک از دوستداران ولایت، امکان و فرصت به عضویت درآمدن در بیت الأنبیاء و بیت الولایه وجود دارد و همه ی ما می توانیم از اعضای معنوی خانواده عظیم مهدویت و امام مهدی (ع) قرار گیریم همچنان که این تهدید وجود دارد که برخی از اعضاء به سبب انجام برخی اعمال از این بیوت اخراج شوند.
تاریخ نمایشی از کسانی که از بیوت انبیاء اخراج شده اند را به تصویر می کشد و از آنان به عنوان اخراجی و یا انصرافی (انصراف از عضویت) و یا نااهلان در بیوت انبیاء یاد می کند.
حضرت رضا(ع) در تبیین چگونگی و علت طرد فرزندان نوح از خاندان نبوت می فرمایند:
(إنَّ نوحاً (ع) قال: «ربِّ إبنی مَن أهلِی و أنَّ وَعدَکَ الحَقُّ و أنت احکم الحاکمین.» فقال الله عز و جل: « یا نوح إنَّه لَیسَ مِن اهلَک إنَّه عملٌ غیرُ صالحٍ» فأخرجَهُ الله عزوجلّ مِن أن یکونَ مِن أهلهِ بمَعصیتهِ.) (4)
«همانا نوح گفت: « پروردگارا پسر من هم از أهل من محسوب می شود و به درستی که وعده ی تو حق و بهترین حکم کنندگان خواهی بود.» پس خداوند عزو جلّ فرمود: « ای نوح او از اهل تو نیست چرا که او عمل (فردی) غیر صالحی است.» سپس خداوند به خاطر معصیت و نافرمانی که کرد او را از اهل او (نوح) اخراج کرد.»
حسن بن موسی بغدادی می گوید: « من در خراسان در محضر علی بن موسی الرضا(ع) بودم و زیدبن موسی (برادر حضرت) نیز حضور داشت و رو به عده ای از مجلسیان کرده بود و بر آنان فخر می فروخت و می گفت: ما چنین و چنانیم. حضرت رضا (ع) که مشغول سخن گفتن برای عده ای دیگر بود، سخنان زید را شنید و رو به او کرده، فرمود: « ای زید آیا این سخن سبزی فروشان کوفه تو را مغرور ساخته است که می گویند: فاطمه، دامن خود را پاک نگهداشت و از این رو، خداوند آتش را بر ذریه ی او حرام کرد؟! به خدا قسم که این فقط اختصاص به حسن و حسین و فرزندی دارد که از شکم او زائیده شده باشد، اما اینکه موسی بن جعفر، خدا را اطاعت کند و روزها روزه بگیرد و شبها را به عبادت گذراند و تو معصیت خدا کنی و سپس در روز قیامت یکسان باشید. در این صورت تو نزد خدای عزوجل عزیزتر از او خواهی بود! علی بن الحسین (ع) می فرمود: « برای نیکوکار ما دو بهره از پاداش است و برای بدکردار ما دو برابر عذاب» سپس آن حضرت رو به من کرد و فرمود: « ای حسن! این آیه: « قال یا نوحُ انَّه لیس مِن اهلِک إنّه عملٌ غیرُ صالحٍ» را چگونه قرائت می کنید؟ عرض کردم بعضی ها آن را «إنّه عملٌ غیر صالحٍ»(5) قرائت می کنند و برخی دیگر آن را «إنّه عملٌ غیرُ صالح» (به اضافه) قرائت می کنند، و برخی دیگر آن را «إنّه عملُ غیرِ صالحٍ» (به اضافه) قرائت می کنند، پس کسی که به صورت دوم قرائت می کند او را از فرزندی نوح نفی می کند. حضرت فرمود: هرگز! او فرزند نوح بود اما چون خدای عزوجل را نافرمانی کرد، خداوند او را از پدرش نفی کرد. همین طور، هر یک از ما اهل بیت که خدای عزوجل را نافرمانی کند از ما نیست و تو نیز چنانچه خداوند را فرمان بری، از ما اهل بیت هستی.»(6)
از سوی دیگر حضرت صادق (ع) در تفسیر آیه «ربِّ إغفرلی ولِوالِدَیَّ و لِمَن دخل بیتی مؤمناً.»(7) راه ورود به بیت الأنبیاء را این چنین تبیین می فرماید:
(یعنی الولایه مَن دَخَلَ فیِ الولایه دَخلَ فی بَیت الأنبیاء و قَولهِ إنَّما یریدُ اللهُ لِیُذهبَ عَنکُمُ الرِّجسَ أهلَ البَیتِ و یُطَهِّرکُم تطهیراً یعنی الائمَّهَ و وَلایتَهُم مَن دَخَلَ فیها دَخَلَ فی بَیتِ النبی (ص)) (8)
«یعنی هر کس داخل در ولایت شود (ولایت را قبول کند)، داخل در بیت انبیاء شود و فرمود: حضرت حق که «خداوند فقط می خواهد پلیدی و گناه را از شما اهل بیت دور کند و کاملاً شما را پاک سازد.» یعنی ائمه (ع) و ولایت و سرپرستی ایشان (پس) هر کس در ولایت ائمه (ع) داخل شود (و ولایت را بپذیرد) در بیت نبی مکرم (ص) داخل شود.»
لذا بر همه ی ما لازم است با سخت کوشی و بررسی راهکارهای به عضویت در آمدن به بیوت رسول خدا (ص)، شایستگی رسیدن به مقام «مِنّا اهل البیت» را در خود ایجاد کنیم. امام صادق (ع) فرمودند: (إیّاکم أن تَعمَلُوا عَملاً یُعَیِّرونا، فَإنَّ وَلدَ السِّوءِ یُعَیَّرُ والدُهُ بِعَمَلِه…)(9)
«مبادا کاری کنید که به سبب آن ما را سرزنش کنند، زیرا به سبب کردار فرزند بد، پدر او سرزنش می شود.»
آری یکی از زیباترین حالات معنوی، ادراک رابطه پدری و فرزندی بین خود و امام زمان (ع) و به عضویت معنوی درآمدن در خانواده اهل بیت و خود را تحت تربیت امام قرار دادن است، چرا که امام مربی و هادی باطنی و پدر معنوی ما به حساب می آید.
علامه طباطبائی (رحمه الله) در ذیل آیه: « وَ جَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّهً یَهْدُونَ بِأَمْرِنَا.(10) می فرمایند:
«ظاهر جمله «یهدونَ بأمرنا» (هدایت به امر) مفسّر معنای امامت (ائمه) است و آنچه در خصوص این مقام خاطرنشان می کنیم این است که این هدایت که خدا آن را از شؤون امامت قرار داده، هدایت بمعنای راهنمایی (ارائه طریق) نیست…(بلکه) بمعنای رساندن به مقصود است واین معنا یک نوع تصرف تکوینی در نفوس است که با آن تصرف، راه را برای بردن دلها به سوی کمال و انتقال دادن آنها از موقفی به موقفی بالاتر، هموار می سازد.»(11)
بنابراین یکی از شئون امام، هدایت باطنی و تربیت نفوس است و ما باید بکوشیم خود و خانواده خود را تحت تربیت او قرار دهیم و امام را به عنوان پدر خویش انتخاب کنیم تا تحت عنایات و کرامتهای پدرانه او قرار گیریم و به یک شکوفائی تربیتی و معنوی برسیم. حضرت رضا (ع) می فرمایند:
(الامام… الوالد الشَّفیق والأخ الشَّقیق و مَفزَعُ العباد فِی الدّاهیه.) (12)
«امام پدری خیرخواه و برادری مهربان و پناهگاهی برای بندگان در سختی هاست.»
همچنین رسول خدا (ص) فرمودند:
(یا علی….أنا و أنت َ أبَوا هذه الأمَّه.) (13)
«یا علی من و تو پدران (معنوی) این امت هستیم.»
بنابراین علاوه بر رابطه امام و مأمومی بین ما و حضرت مهدی (ع) می توان از دیدگاه تربیتی، رابطه پدر و فرزندی با امام (ع) داشت و خود را به عنوان یک متربی و یک انسان نیازمند به تربیت، تحت تربیت آن پدر معنوی درآورد و از هدایتهای مستمر و مداوم تشریعی و تکوینی حضرت بهره گرفت.
در روایات اهل بیت (ع) به برخی از اصحاب معصومین (ع) که به این مقام والا (مقام مِنّا اهل البیت) نائل گشته اند، اشاره شده است:
* اباذر غفاری – قال رسول الله (ص):
«یا أباذر إنَّکَ مِنّا أهلَ البیتِ»(14)
«ای ابوذر تو از ما اهل بیت هستی.»
*سلمان فارسی – قال رسول الله (ص):
«سلمانُ مناَّ اهلَ البیتِ» (15)
* ابوعبیده حذاء – قال الصادق(ع):
«انَّ اباعبیده منّا أهل البیت»(16)
«ابوعبیده (حذاء) از ما اهل بیت است.»
عمر بن یزید – قال الصادق(ع):
«یابن یزید أنت و الله منّا أهل البیت»(17)
«ای پسر یزید! به خدا قسم تو از ما خاندان هستی.»
* یونس بن یعقوب – قال الصادق(ع):
«انما أنت رَجلُ منَّا أهلَ البیتِ»(18)
«تو (ای یونس) مردی از خاندان ما هستی.»
* سعد الخیر- قال الباقر (ع):
«أنت أمویٌّ مِنّا أهل البیت» (19)
«تو (سعد الخیر) امویی هستی که از ما خاندان می باشی.»
عیسی بن عبدالله قمی- قال الصادق(ع):
«عیسی بن عبدالله رَجلٌّ منّا حیاً و هو منّا میِّتاً» (20)
«عیسی بن عبدالله، فردی از ما خاندان است، زنده باشد یا مرده.»
اهل بیت (ع) در کنار معرفی اشخاصی که به مقام «مِنّا اهلَ البیت» رسیده اند، به توصیف صفاتی که انسانها را به این مقام می رساند پرداخته اند تا از این طریق راه نیل به این جایگاه را پیش روی همگان قرار دهند.

راهکارهای عضویت در بیت الولایه امام زمان (ع):
از آنجا که مهمترین خانه ی الهی در عصر امروز، خانه ی امام زمان (ع) است و ورود به آن شرط عضویت در بیوت انبیاء به شمار می رود، به برخی از مهمترین راهکارهای عضویت در خانه ی آن حضرت اشاره می کنیم:

1. عشق و محبت اهل بیت(ع)
امام باقر (ع) فرمودند:
(مَن أحَبَّنا فَهُو منّا أهل البَیتِ) (21)
«هر کس ما را دوست بدارد او از ما اهل بیت است.»

2. تقوی و اصلاح طلبی
امام صادق (ع) فرمودند:
(مَن اتَّقی مِنکُم و أصلَحَ فَهُو مِنّا أهل البیتِ.»(22)
« هر یک از شما که پرهیزگار و اصلاح گر باشد، از ما اهل بیت است.»
رسول خدا (ص) فرمودند: (آلُ محمد کلُّ تقیٍّ) (23)
«هر پرهیزگاری، از خاندان محمد است.»

3. اطاعت و پیروی از خدا
امام رضا (ع) فرمودند:
(إذا أطَعتَ اللهَ فَأنتَ منّا أهل البیتِ) (24)
«اگر از خداوند فرمان بری، از ما اهل بیت هستی.»

4. قبول و دخول در ولایت اهل بیت (ولاء سیاسی)
امام صادق (ع) فرمودند:
(… مَن دَخل فیها (ولایَتَهُم) دخل فیِ بیت النبی(ص)(25)
«هر کس در ولایت ائمه اطهار (ع) داخل شود در خانه پیغمبر (ص) وارد شده است.»

5. شیعه ی خاص و خالص
رسول خدا (ص) فرمودند:
(انَّ الشیعه الخاصَّه الخالِصَه مِنّا أهل البَیتِ) (26)
«شیعیان خاص و ناب، از ما اهل بیت هستند.»

پی‌نوشت‌ها:

1. نوح/ 28.
2. بحارالانوار، ج 11، ص 315.
3. همان، ج 23، ص 329.
4. نوح/ 28.
5. یعنی «غیر» را صفت برای «عمل» می گیرند و بر طبق این ترکیب معنای آیه آن است که پسر نوح فرزند او بود اما اهلیت نداشت.
6. اهل بیت در قرآن و حدیث، ح 1269.
7. نوح/ 28.
8. بحار الانوار، ج 23، ص 330.
9. اهل بیت در قرآن و حدیث، ص 486، ح 760.
10. انبیاء / 73.
11. تفسیر المیزان، ذیل آیه ی شریفه
12. احتجاج، ج 2، ص 434.
13. أمالی صدوق، ص 332.
14. مکارم ا لاخلاق، ج 2، ص 363.
15. مسند أبی یعلی، ج6، ص 177.
16. مستطرفات السرائر، ج 4، ص 40.
17. أمالی طوسی، ص 53.
18. رجال کشی، ج 2، ص 685.
19. اهل بیت در قرآن وحدیث، ص 846، ح 1291.
20. همان، ص 852، ح 1300.
21. تفسیر عیاشی، ج 2، ص 231.
22. اهل بیت در قرآن و حدیث، ح 1268.
23. همان، ح 1265.
24. عیون اخبار الرضا (ع)، ج 2، ص 232.
25. الکافی، ج 1، ص 423.
26. همان، ج 8، ص 333.
منبع:نیلی پور، مهدی؛ (1388)، خانواده مهدوی، اصفهان: مرغ سلیمان، چاپ سوم