واقعیاتی چند درباره مصرف داروهای آرامبخش
داروهای آرامبخش داروهای ضد اضطراب هستند که خاصیت آرام کننده و یا خواب آور دارند. به این ها اغلب داروهای آرامبخش خفیف می گویند تا تفاوتی میان آن ها و داروهای آرامبخش عمده ایجاد شود. اغلب داروهای آرامبخشی که تجویز می شوند از خانواده داروهای بنزودیازپین هستند. هم داروهای آرامبخش عمده و هم داروهای ضد افسردگی می توانند تأثیرات آرامش بخشی داشته باشند. بسیاری از پزشکان برای درمان اضطراب از این داروها استفاده می کنند. اما گروه دیگری هم از داروها وجود دارند که برای درمان اضطراب تجویز می شوند. این ها به بتابلوکر مشهور هستند. از این داروها بیشتر برای درمان فشار خون زیاد و برای تنظیم ضربان قلب استفاده می شود. این داروها در ضمن از شدت اضطراب می کاهند لرزش دست ها و سایر اندام های بدن را متوقف می سازند و از تندی ضربان قلب می کاهند.
استفاده از آرام بخش های خفیف در دهه 1960 و 1970 بالا گرفت. تخمین زده می شد که از هر 50 نفر یک نفر به صورت شبانه روز و برای تمام مدت سال داروی آرامبخش مصرف می کند. اشخاص بالای 75 سال و زنان میان سال بیشترین مصرف کنندگان این داروها بودند. زنها در مجموع دو برابر مردها قرص آرامبخش استفاده می کنند. علتش این است که زنها در مقایسه با مردها بیشتر به پزشک مراجعه می کنند و از اضطرابشان حرف می زنند.
داروهای آرامبخش نه تنها برای درمان استرس و تنش مورد استفاده قرار می گیرند، بلکه به آرامش عضلات نیز کمک می کنند و به همین دلیل پس از وارد آمدن جراحت و آسیب به بدن می توان از آن ها به طرز مؤثری استفاده کرد.
متخصصان بیهوشی قبل از بیهوش کردن بیماران به منظور عمل جراحی، داروهای آرام بخش به آن ها تزریق می کنند. البته مصرف داروهای آرام بخش می تواند با عوارض جانبی متعددی رو به رو گردد. از جمله این عوارض جانبی می توان به سرگیجه، حافظه و تمرکز ضعیف، تار شدن دید چشم، سردرد و احساس بیمار بودن اشاره کرد. اشخاص سالمند در مقایسه با سایرین بیشتر با عوارض جانبی مصرف داروهای آرام بخش مواجه می شوند. کاهش هشیاری می تواند روی کار شخص تأثیر نامطلوب بر جای بگذارد. کسی که داروهای آرام بخش مصرف می کند ممکن است لازم باشد از کار کردن با ماشین آلات و یا رانندگی خودداری ورزد.
چهار مشکل ناشی از مصرف دراز مدت داروهای آرام بخش
به دلایل مختلف داروهای آرام بخش نباید معمولاً بیش از چند هفته مصرف شوند.
1. داروهای آرام بخش ممکن است مانع از آن گردد که راه حل پر دوامی برای مشکلات خود پیدا کنید. اگر شما به راستی در محل کار استرس زده هستید و بد می خوابید، خوردن یک داروی آرام بخش می تواند به شما کمک کند تا بهتر بخوابید و به احساس آرامش بیشتری برسید. اما مصرف دارو به شما کمک نمی کند تا با مشکلات کاری خود برخورد مؤثر داشته باشید. بسیاری از زنان نه تنها در منزل باید با خودشان کنار بیایند. بلکه با سایر افراد خانواده نیز باید کنار بیایند. اگر آن ها این کار را بدون حمایت احساسی و عاطفی لازم انجام دهند، احتمالاً برای دریافت داروی آرام بخش به پزشک مراجعه می کنند. اما دارو آن حمایتی را که آن ها به آن احتیاج دارند فراهم نمی آورد. هر چند بامصرف دارو از شدت پریشانی آن ها کاسته می شود. گرچه داروهای آرام بخش در کوتاه مدت به شما احساس بهتری می دهند، اما ممکن است به ادامه یافتن مشکل نیز کمک کنند. در این صورت امکان دارد در مارپیچ داروی آرام بخش یا وابستگی به آرام بخش گیرکنید.
مارپیچ داروی آرام بخش
کار کردن بیش از اندازه
احساس استرس شدید
مصرف قرص آرام بخش
رسیدن به آرامش
کنار آمدن بهتر با مسائل برای چند روز
افزایش دوباره فشارهای کاری
مصرف قرص آرام بخش
وابستگی به قرص آرام بخش
1. چیزی اعتماد به نفس شما را تضعیف می کند.
2. احساس تشویش و نگرانی می کنید.
3. از رو به رو شدن با موقعیت های دشوار خودداری می کنید.
4. یک قرص آرام بخش می خورید.
5. می توانید بار دیگر با دنیا رو به رو شوید.
6. می آموزید که: «بدون داروی آرام بخش کاری نمی توانم بکنم.»
2. قرص های آرام بخش می توانند احساس شما را مکدّر کنند. قرص های آرام بخش روی احساسات شما تأثیر نامساعد می گذارند. کسی می گفت: «وقتی قرص آرام بخش می خورم انگار چیزی میان من و واکنش هایم قرار می گیرد.» بارنی قرص والیوم (دیازپام) را چهار سال متوالی روزی سه بار مصرف کرده بود تا این که روزی دخترش به او اطلاع داد که بار دار است و اولین نوه اش تا شش ماه دیگر متولد می شود. بارنی از سویی بسیار خوشحال شد، اما در درونش خوشحال نبود و این او را نگران و غمگین کرد. در این شرایط او به این نتیجه رسید که افسردگی هم علاوه بر اضطراب به سر وقتش آمده است. داروهای آرام بخش چون فراز و نشیب های روحی را یکنواخت می کند می توانند حتی سبب شوند که شما شرایط بهتر را احساس نکنید. معمولاً مشکلات می آیند و می روند و همراه با آن ها اضطراب، استرس و تنش هم در رفت و آمد است. اگر به طور منظم قرص آرام بخش بخورید، این تغییرات تار و یکنواخت می شوند. از آن گذشته برای از میان برداشتن برخی از مشکلات لازم است که احساسات خود را وارسی کنید. مصرف قرص آرام بخش در دراز مدت مانع از انجام دادن این کار می شود.
3. ممکن است به لحاظ روانی به داروهای آرام بخش وابسته شوید. مصرف منظم قرص آرام بخش تولید وابستگی روانی می کند. مثلاً به هر جا که می روید باید داروی آرام بخش را با خود ببرید تا در صورت لزوم از آن استفاده کنید و یا ممکن است همیشه مراقب باشید که این دارویتان تمام نشود. اشکال این وابستگی این است که به تدریج اعتماد به نفس شما را ضایع می کند. ممکن است به این احساس برسید که اشکالی در شما وجود دارد، حال آن که این طور نیست. در نهایت مشکلی در زندگی شما پدید آمده است. یائولا سه سال پیش شغلش را از دست داده بود و نمی توانست اقساط بدهی های خود را پرداخت کند. او به اتفاق یکی از فرزندانش به آپارتمان کوچکی اسباب کشی کرده بود. همزمان مادرش بیمار شد و کمی بعد فوت کرد. فرزند بزرگش هم باید در امتحانات مهمی شرکت می کرد. یائولا تحت تأثیر استرس فراوان شروع به مصرف داروهای آرام بخش کرد. حالا با مصرف داروی آرام بخش بهتر می توانست بخوابد، نگرانی اش هم کاهش یافته بود، اما هر بار می خواست شبی را بدون دارو بگذراند، حالش دوباره بد می شد. در نتیجه به مصرف قرص های آرام بخش ادامه داد. کار به جایی کشید که پائولا احساس کرد بدون این دارو نمی تواند به زندگی اش ادامه دهد. از سوی دیگر احساس می کرد که نمی تواند در مصاحبه استخدامی شرکت کند زیرا اعتماد به نفس کافی نداشت.
وقتی مسائل از این قبیل اتفاق می افتند به خودتان تردید پیدا می کنید و وقتی مسئله بعدی بروز می کند احساس درماندگی می کنید. در این شرایط به جای این که مهارت های مقابله را بیاموزید به خوردن یک قرص آرام بخش دیگر اکتفا می کنید و این در حالی است که اگر راه های مقابله را بیاموزید اعتماد به نفس از دست رفته را باز می یابید.
4. ممکن است به لحاظ جسمانی به قرص های آرام بخش معتاد شوید. بر خلاف آن چه قبلاً تصور می شد حالا مشخص است که قرص های آرام بخش اعتیاد آور هستند. معنای این حرف این است که وقتی بدنتان به قرص آرام بخش عادت می کند برای رسیدن به همان آرامش قبلی احتیاج به مصرف داروی بیشتری دارید.
نشانه های محرومیت
اگر مصرف قرص های آرام بخش را ناگهان قطع کنید، به خصوص اگر مدتی طولانی آن ها را مصرف کرده باشید، ممکن است به احساس ناخوشایندی برسید که اصطلاحاً به آن نشانه های محرومیت از دارو می گویند. ممکن است به علت همین نشانه های محرومیت باشد که تاکنون نتوانسته اید خود را از شرّ آن نجات دهید. نشانه های محرومیت از دارو ناخوشایند است، اما از آن بدتر تولید ابهام و سردرگمی می کند و با آن که این نشانه ها از شخصی تا شخص دیگر بسیار متفاوتند، بسیاری از آن ها شبیه نشانه های اضطراب هستند که از جمله می تواند به عرق کردن، لرزش اندام ها، وحشت زدگی، تشدید ضربان قلب، اختلال در خواب، سوزن سوزن شدن بدن و دشواری در تمرکز کردن اشاره کرد. اشکال این جاست که ممکن است این نشانه های محرومیت از دارو را با اضطراب به اشتباه بگیرید و به این نتیجه برسید که هنوز به داروی آرام بخش احتیاج دارید.
تا چه مدتی می توانید داروی آرام بخش مصرف کنید؟
داروی آرام بخش را باید در مواقع استثنایی و گهگاهی و زیر نظر متخصص مصرف کرد. مثلاً اگر می خواهید کاری بکنید و بیش از اندازه نگران هستید، می توانید داروی آرام بخش مصرف کنید. اگر اضطراب یا سایر تشویشها حاد باشند، در این صورت برنامه درمان گسترده با داروهای آرام بخش باید به چهار هفته محدود شود. هم زمان با مصرف دارو باید از سایر روش های روان درمانی نیز استفاده نمود.
استفاده طولانی مدت از قرص های آرام بخش کار درستی نیست. اما برای اشخاص مسن و کسانی که با تشویش و اضطراب شدید رو به رو هستند، درمان بلند مدت با داروی آرام بخش ممکن است بهترین انتخاب باشد.
‎ نکته مهم: تمام داروهای ضد اضطراب نشانه های اضطراب را تخفیف می دهند بی آن که علت اصلی ناراحتی را از میان بردارند.
پایان دادن به مصرف داروی آرام بخش
حدود 50 درصد کسانی که بیش از چند هفته داروی آرام بخش مصرف کرده اند و از جمله کسانی که سال های طولانی قرص های آرام بخش خورده اند، می توانند بدون هر گونه مشکلی مصرف این دارو را کنار بگذارند. بعضی نیز با مشکلاتی مواجه می شوند، اما به ندرت اتفاق می افتد که کسی با مشکل جدی رو به رو گردد.
توصیه ما این است که به دو روش با این مشکل برخورد کنید:
1. به تدریج از مصرف دارو بکاهید تا در شرایطی قرار بگیرید که بتوانید به کلّی آن را ترک کنید.
2. بیاموزی که با مشکلات زندگی به طرز دیگری برخورد کنید.
می توانید در آن واحد از هر دو روش استفاده کنید اما قبل از آن لازم است به این نتیجه برسید که می خواهید مصرف دارو را کنار بگذارید.
تصمیم گیری برای توقف مصرف دارو
درباره پاسخ دادن به این سؤالات فکر کنید:
1. آیا به قرص آرام بخش وابسته اید؟ آیا هر روز در ساعت معینی این دارو را مصرف می کنید؟ آیا در فاصله دو مصرف زمان شماری می کنید که چه زمانی نوبت مصرف بعدی است؟ آیا نگرانید که اگر دارو را به موقع مصرف نکنید چه اتفاقی خواهد افتاد؟
2. آیا این دارو هنوز به شما کمک می کند؟ آیا گاه مصرف کردن دارو را فراموش کرده اید و بعد متوجه شده اید که یادتان رفته قرصتان را بخورید؟
3. با مصرف نکردن دارو چه سودی عاید شما می شود؟ امتیازات ترک مصرف را فهرست کنید. بعد مضار آن را بنویسید. اغلب اوقات مزایای مصرف دارو بلند مدت است و دور از دسترس به نظر می رسد. اما اشکالات کوتاه مدت است و فوری به نظر می رسد. به فهرست خود نگاه کنید و ببینید که آیا این مسئله در مورد شما صدق می کند. بعد سعی کنید که میان این دو تعادل و توازنی به وجود آورید.آیا به این نتیجه رسیده اید که می خواهید مصرف دارو را به کنار بگذارید؟ باید مطمئن باشید که می خواهید به کجا برسید. در شرایط تردید و دودلی انجام دادن این کار با مشکلاتی مواجه می گردد.
4. چه کسی می تواند به شما کمک کند؟ صحبت کردن در این خصوص با سایرین کمک می کند. سایرین راحت تر می توانند به شما کمک کنند تا به این موضوع به طور جدی فکر کنید.
راهنمای قدم به قدم برای متوقف ساختن مصرف داروی آرام بخش
1. میزان مصرف روزانه را در همان زمان همه روزه مشخص سازید.
2. برنامه ای بریزید که به طور منظم از میزان مصرف خود بکاهید. مشخص کنید که چه برنامه ای موافق حال شماست. نیازی به این نیست که خودتان را با دیگران مقایسه کنید. هرکس شرایط متفاوت خودش را دارد. برنامه شما هم برنامه ای از آن خود شماست. به چند سؤال زیر توجه کنید:
‎ مقدار کاهش اولیه چقدر باید باشد؟ جواب: به هر اندازه که شما بخواهید.
‎ کدام قرص را باید ابتدا کم کنم؟ جواب: قرصی را که کمتر به آن احتیاج دارید.
‎ چه زمانی باید شروع کنم؟ جواب: وقتی در شرایط بحران به سر نمی برید. در صورت امکان زمان مناسبی را که در شرایط سخت و بحرانی قرار ندارید انتخاب کنید.
3. اولین کاهش را انجام دهید. شروع کار شجاعت می خواهد. ممکن است احساس اطمینانی نداشته باشید. سعی کنید بی جهت نترسید. وقتی پائولا نخستین کاهش در مصرف دارو را آغاز کرد، احساس می کرد از عهده انجام دادن ساده ترین کارها بر نیاید. اما بعد به این نتیجه رسید که با مشکل قابل توجهی مواجه نشده است و به راحتی می تواند با مشکلات برخورد کند.
4. حالا مدتی با میزان جدید مصرف باقی بمانید. در هر سطح کاهش دست کم سه روز باقی بمانید تا این که احساس کنید می توانید کاهش بعدی را به مرحله اجرا بگذارید. سرعت کاستن از داروی آرام بخش به عوامل متعددی بستگی دارد. نوع داروی آرام بخش مصرفی، مدت زمانی که آن را مصرف کرده اید، مسائلی که با آن رو به رو هستید. حمایت هایی که از آن برخوردارید. توانایی شما در رو به رو شدن با مسائل، توانایی شما در درک و تحمل نشانه های محرومیت از دارو و توانایی شما برای فرا گرفتن راه هایی به منظور برخورد با مسائل زندگی.
5. مرحله 3 و 4 را تکرار کنید تا مصرف داروی آرام بخش در شما به انتها برسد. خیلی ها در قطع مصرف دارو عجله می کنند. اما داشتن سرعت بیش از اندازه می تواند شما را با نشانه های محرومیت دارو مواجه کند.
خودتان را با پرواز به تنهایی تطبیق دهید
اغلب اشخاص وقتی مصرف داروی آرام بخش را کنار می گذارند، با معدود لحظات دشواری رو به رو می گردند. در آغاز انجام دادن این کار دشوار است. توجه داشته باشید که ذهن و جسم شما باید خود را با شرایط جدید تطبیق دهد. مدت زمانی که این تطبیق یافتن وقت می گیرد، بسیار متفاوت است. به طوری که دامنه ای از چند روز تا چند ماه دارد.
راه کار های مقابله
راهکارهای مقابله ای که باید آن را در خود ایجاد کنید. بستگی به مسائلی دارد که باید با آن ها رو به رو گردید. توصیه ما این است که:
1. مسئله اصلی را که فکر می کردید با مصرف داروی آرام بخش از بین می رود یادداشت کنید.
2. راهکارهای جایگزین داروهای آرام بخش را که در ادامه مطلب در جدولی ارائه داده ایم بخوانید.
3. یکی از این ها را برای شروع انتخاب کنید.
4. این راهکار را بیاموزید و بعد آن را به طور منظم تمرین کنید.
جایگزین های مصرف داروهای آرام بخش
قرار گرفتن در آرامش را بیاموزید.
رو به رو شدن با استرس و تنش را فرا بگیرید.
رو به رو شدن با اضطراب و نگرانی را بیاموزید.
اعتماد به نفس و عزت نفس را در خود ایجاد کنید.
قاطعیت بیشتر به خرج بدهید.
مدیریت بر خود و مدیریت بر زمان داشته باشید.
محدودیت برای توقعات کاری و خانوادگی تعیین کنید.
با آن چه از آن هراس دارید رو به رو شوید.
بر مسائل خواب غلبه کنید.
با مشکلات در روابط با اشخاص مقابله کنید.
توجه به واقعیت ها داشته باشید.
باتلر و تونی هوپ – ترجمه مهدی قراچه داغی، راهنمای سلامت روان