یکی از تغییرات منفی، تغییر الگوهای تغذیه ای است. به نظر می رسد برخی از الگوها، ما را به سمت فرهنگ مصرفی و نه اصلاح بعضی الگوهای نادرست گذشته سوق می دهند.
ما هم مستثنا نیستیم. طبیعی است که عادت هایی غذایی، رفتاری، اقتصادی، فرهنگی و حتی هنری ما نیز هم سو با تحولات جهانی تغییر می کند اما مهم حد این تغییر و اثرات به جامانده از این دگرگونی روی هر یک از این متغیرهاست.
بگذارید به «تغییر» به عنوان یک عامل دو سویه نگاه کنیم؛ سویی مثبت و سویی منفی. از سوی مثبت، تغییر در عادت های ما، متأثر از تغییرات جهانی، می تواند ساختار زندگی مان را به سمت بهبود و تغییر الگوها به سمت الگوهای مثبت سوق دهد اما سوی منفی آن می تواند عادت های ما را به جای «اصلاح» به سمت «افراط و تفریط» پیش برد؛ اتفاقی که حالا کم و بیش در برخی از رفتارها و عادت های ما نمایان است. یکی از تغییرات منفی، تغییر الگوهای تغذیه ای ماست. به نظر می رسد برخی از الگوها، ما را به سمت فرهنگ مصرفی و نه اصلاح بعضی الگوهای غلط گذشته سوق می دهند.

-نگاه سرانگشتی

کافی است فقط برای یک ساعت در نزدیکترین سوپر محله یا یکی از مراکز خرید بایستیم و به سبد های خرید، دقیق شویم. دورتر نرویم؛ پیش از دقیق شدن در رفتارهای غذایی دیگران، برای یک هفته به سبد غذایی خودمان دقیق شویم. شاید به نتایجی شبیه به این برسیم.
1. صنعتی به جای سنتی: الگوی مصرف ما در زمینه نوشیدن انواع نوشیدنی ها تغییر کرده است. سهم عمده ای از خرید بسیاری از ما به خرید انواع نوشیدنی های صنعتی اعم از نوشابه های گازدار، آبمیوه های صنعتی و… اختصاص یافته است. خوراکی هایی که از نظر اقتصادی و بهداشتی، مورد تأیید نبوده و تنها با هدف گرایش جامعه به سمت مصرف گرایی و تجمل تولید و عرضه می شوند. با یک حساب به کلاهی که احتمالا سرمان گذاشتند و می گذارند، بیشتر پی می بریم. کالری ناشی از مصرف هر بطری نوشابه تک نفره حدودا معادل 20حبه قند است در واقع ما به 20حبه قند به علاوه کمی گاز و اسانس پول پرداخت می کنیم که اگر کالری حاصل از این مقدار نوشابه و اثرات منفی ناشی از مصرف این مقدار کالری به بدن را محاسبه کرده و آن را با مشکلات دیگر ناشی از خوردن این مقدار نوشابه مثل پوسیدگی دندان، آسیب به معده اضافه کنیم، متوجه فرو رفتن کلاه گشاد مورد نظر به سرمان خواهیم شد! دوغ به ویژه انواع طعم دار آن یکی از نوشیدنی های سنتی ایرانی است که حالا این نوشابه ها جایگزین آن شده اند. مصرف انواع نوشیدنی های تهیه شده با عرقیات مانند شربت نعنا، شاه نسترن، گلاب، کاکوتی، یخ در بهشت و…از دیگر عادت های غذایی ما بود که حالا مصرف آنها فراموش شده و کمی خنده دار به نظر می رسد. آب انار، طالبی و هویج طبیعی نوشیدنی های سنتی دیگری بوده اند که حالا نوع صنعتی و پر ضرر آن، جایگزین انواع طبیعی آن شده است.
2. قیمت پایه هر کیلو گرم انواع آن از حداقل 3هزار تومان و یا شاید کمی کمتر شروع می شود. این مبلغ مربوط به اقلام کم کیفیت و بی کیفیت انواع سوسیس و کالباس است که با بالا رفتن کیفیت آن بی تردید بهای هر کیلو از آن نیز افزایش می یابد. به این گروه اضافه کنیم انواع کنسرو، همبرگر، کتلت، کباب، ناگت مرغ و… حاضری را. سهم عمده ای از سبد غذایی خانواده های ما را مصرف این اقلام خوراکی مضر تشکیل می دهد ؛ خوراکی هایی که به راحتی جایگزین غذاهای سنتی و سالم را چون اشکنه ، عدسی ، املت ، انواع آش و سوپ ، انواع کوکو ، کوفته ، خوراک لوبیا یا لوبیا پخته شده اند.
3. الگوی مصرف کودکان و نوجوانان مان تغییر کرده است. مصرف انواع چیپس و پفک ، پاستیل و مواردی از این قبیل جایگزین میان وعده های سالم شده اند. اثرات منفی این تغییر الگو، کم نیست؛ از افزایش وزن تا اثرات پنهان و آشکاری چون پوسیدگی دندان ها و مشکلات گوارشی از همه مهم تر رواج مصرف غذاهای حاضری.
در واقع انواع آجیل های خام، نان و پنیر و گردو، میوه تازه فراموش و استفاده از این خوراکی ها، در فرهنگ مصرف کودکان و نوجوانان مان قرار گرفته است.
4. غذاهای سنتی شهرهای مختلف ما دیگر بیشتر در مراکز توریستی و هتل ها آن هم اغلب با کیفیت نه چندان مناسب وجود دارد. حالا کمتر می توان ردپای مصرف غذاهای سنتی و نوشیدنی های سالم را در خانه ها دید. الگوی مصرف ما تغییر و به سمت مصرف گرایی شتاب گرفته است.
شاید نگاهی دوباره به خواص مواد اولیه برخی از غذاهای سنتی بار دیگر ما را به سمت تغییر اما این بار اصلاح الگوی تغذیه ای و به دنبال آن اصلاح الگوی مصرف سوق دهد.

عدس ، منبع آهن

عدس، آدم را بی اختیار به یاد یک کاسه عدسی داغ می اندازد. عدسی یکی از غذاهای سنتی ما ایرانی هاست. این غذا هم به لحاظ ویژگی های تغذیه ای و هم به لحاظ هزینه پخت، می تواند به عنوان یکی از غذاهای سبک و مقوی والبته اقتصادی بار دیگر وارد سفره های ما شود.

-ویژگی های عدس

این دانه از حبوباتی است که سرشار از پروتئین گیاهی، مواد مغذی نظیر آهن، کلسیم؛ فسفر و ویتامین های خانواده B است. اما همه این ها به کنار، عدس سرشار از آهن است که مصرف آن مانع از ابتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن می شود. مصرف عدس در زنان، در دوران شیردهی باعث افزایش حجم شیر می شود. لعاب عدس باعث رفع مشکلات روده می شود.
در قدیم از سوخته کرد عدس برای سفید کردن دندان ها استفاده می کردند. ناگفته نماند مصرف عدس برای افرادی که غلظت خون شان بالا بوده و یا دچار فشار خون بالا هستند، توصیه نمی شود. جوانه عدس، سبزی مناسبی برای استفاده در سالاد یا تزئین غذا است.
حالا با وجود این همه خاصیت برای یک کاسه عدس، یک بار دیگر ویژگی های آن را هم به لحاظ تغذیه ای و هم قیمت تمام شده یک کاسه عدس با یک ساندویچ سوسیس یا کالباس مقایسه کنیم.

لوبیا، ویژه دانشجوها

خاطرات دانشجویی خیلی از ما با یک کاسه لوبیای داغ با کمی روغن زیتون وآبلیمو گره خورده است. شاید اصلا طعم ویژه این غذا در کنار هزینه نسبتا پایین آن، این غذا را به خوراک دانشجویی تبدیل کرده است.

-ویژگی های لوبیا

لوبیا جزو حبوبات مغذی و پر انرژی است. میزان پروتئین آن به مراتب بیشتر و سالم تر از گوشت است. لوبیا سرشار از کلسیم، آهن، فسفر و ویتامین های خانواده AوB است. این دانه باعث کاهش قند خون بیماران مبتلا به دیابت می شود. هر چند یکی از مشکلات مصرف لوبیا، نفخ آن است اما همین مساله یکی از دلایل جلوگیری از چسبندگی روده ها و جلوگیری از ابتلا به بیماری های دستگاه گوارش می شود. یکی از دلایل پایین بودن آمار ابتلا به بیماری های بدخیم روده و دستگاه گوارش در کشورهای آسیایی در مقایسه با کشورهایی اروپایی، استفاده از غلات است؛ هر چند حالا مصرف آن کمی کمتر شده است.

اسفناج، مادر نرگسی

بورانی اسفناج، یکی از مخلفات قدیمی سفره ایرانی ها به ویژه تهرانی هاست. از طرفی اسفناج ماده اولیه و اصلی «نرگسی» یکی دیگر از غذاهای سنتی است.

-ویژگی های اسفناج

شاخص ترین ماده موجود در اسفناج، آهن است. علاوه بر این که اسفناج سرشار از انواع ویتامین ها شامل ویتامینA،D،C و املاح معدنی نظیر کلسیم و فسفر است. به همین دلیل مصرف آن مانع از ابتلا به کم خونی، کمک به رشد دندان ها، ترمیم استخوان ها می شود.
مخلوط آب اسفناج، هویج و کرفس از نوشیدنی های سنتی ویژه طبقه اشراف در کشور ما بوده است.

صددانه یاقوت

انار دان کرده با گلپر یکی از دسرهای سنتی ایرانی هاست. آب انار هم که خودش برای خودش داستانی دارد؛ چون این نوشیدنی سنتی، ویژه پذیرایی از مهمان های خاص در قدیم بوده است.

-ویژگی های انار

این میوه داروی تصفیه خون است چون سرشار از پتاسیم و منیزیم است. این املاح کبد و افعال باعث تصفیه خون می شوند.
می دانستید مصرف آب انار باعث بازو صاف شدن صدا می شود؟شاید به همین دلیل در گذشته آب انار پای ثابت جلسات موسیقی بوده است!

نعنا، ویژه مجلس خواستگاری

شاید خنده دار به نظر برسد اما مخلوط عرق نعنا و نبات یا شکر و چند قطره آب انار یا بهار نارنج، نوشیدنی ویژه مراسم خاصی مانند خواستگاری و بله بران بوده است!

-ویژگی هی نعنا

نعنا و عرق آن، خواص مشابهی دارند. هر چند کاربردهای آنها متفاوت است. نعنا آرام بخش است؛ به همین دلیل نوشیدن دم کرده آن پیش از خواب باعث خوابی آرام می شود. عرق نعنا باعث برطرف شدن مشکلات گوارشی می شود. از اسانس مانتول نیز در تولید انواع شربت ها وداروها، آب نبات، شکلات، آدامس، خمیردندان، عطرو…استفاده می کنند.
منبع: هفته نامه فرهنگی -اجتماعی همشهری مثبت 162