نویسنده: گروه نویسندگان

طب سوزنی شاخه ای از طب سنتی چین و یکی از معروف ترین رشته های طب مکمل می باشد. قدمت این علم به 2500 سال پیش بر می گردد. استفاده از طب سوزنی تا قرن ها به آسیا محدود می شد تا اینکه فرانسوی ها در قرن 16 میلادی با آن آشنا شدند و استفاده از آن را در اروپا گسترش دادند.
از نظر طب سوزنی جهان چیزی جز انرژی نیست. این انرژی در فضا به صورت انرژی فضایی با انواع انرژی که ما می شناسیم وجود دارد و در زمین به صورت انرژی پنج گانه آب، خاک، آتش، باد و نور موجود است.
انسان به عنوان جزئی از کل، از قوانین حاکم بر این مواد پیروی می کند و در برابر تغییرات انرژی هم متأثر می شود.
در سطح بدن انسان انرژی در مسیرهایی با محورهایی مشخص جریان دارد. این مسیرها یا محورها با میسر عروق و اعصاب کاملاً هماهنگ است.
در جهان کنونی هنگامی که در بسیاری از بیماری های علم پزشکی نتوانست پاسخگو باشد، متخصصان زیادی چاره کار را در آموختن طب جایگزین دانسته و به طب سوزنی و طب گیاهی رو می آوردند.
بین پزشکان مختلف در صحت و سقم طب سوزنی اختلاف نظر وجود داشت تا اینکه سازمان بهداشت محیطی (WHO ) در سال 1975 استفاده از طب سوزنی در تشخیص و درمان بیماری ها را رسماً تأیید کرد. طب سوزنی چین از مکتب نائوئیسم (1) منشأ می گیرد. تائو نیرویی است که همه جهان را خلق کرده است و دو نیروی مخالف یین (2) و یانگ (3) را به وجود می آورد. این دو نیرو همواره در حال نزاع هستند و بین آنها انرژی QI (4) رد و بدل می شود. در واقع انرژی QI منشأ همه ی تغییرات در جهان است.
یین و یانگ دو قطب مخالفی هستند که در تمام پدیده های طبیعی وجود دارند. این دو نیرو همیشه با هم ترکیب می شوند تا یک کل را تشکیل دهند و هیچ یک به تنهایی نمی توانند وجود داشته باشند.
طب سوزنی یا اکوپانکچر (5) که به زبان چینی به آن جن جیو (6) گفته می شود روشی است که با فرو کردن سوزن های بسیار نازک به نقاط خاصی از بدن باعث تسکین درد و یا درمان مشکل خاصی از بیمار می شود. براساس تئوری طب سوزنی، این نقاط خاص بر روی مریدین های (7) قرار دارند که یک نوع انرژی حیاتی به نام QI در آنها جریان دارند. گرچه از اواخر قرن بیستم میلادی بر روی طب سوزنی تحقیقات علمی زیادی صورت گرفته است اما هنوز نحوه اثر آن به درستی مشخص نشده و بحث های زیادی در مورد آن بین دانشمندان در جریان است. گزارش هایی که از طرف سازمان بهداشت جهانی، مرکز ملی طب مکمل آمریکا و انجمن پزشکی ایالات متحده امریکا اعلان شده است همگی از مؤثر بودن طب سوزنی در درمان بسیاری از بیماری ها حکایت می کنند. یک توافق کلی بین دانشمندان وجود دارد که همگی آنها معتقدند که طب سوزنی اگر از طرف یک متخصص طب سوزنی انجام شود و سوزن های استریل مورد استفاده قرار گیرند روش بی خطری در درمان بعضی از بیماری ها می باشد.
در طب سوزنی جهان مادی از پنج عنصر تشکیل شده است. این عناصر در حال واکنش با یکدیگر هستند. بدن ما نیز جزئی از این جهان است، بنابراین بدن ما نیز از همین پنج عنصر تشکیل یافته است. در همه این عناصر دو قطب یین و یانگ وجود دارد که در حال مقابله دائم هستند و انرژی QI را جاری می کنند، کانال هایی در بدن وجود دارد که انرژی QI در آنها حرکت می کند. اگر به هر دلیلی، اختلال یا انسدادی در این کانال ها رخ دهد، انرژی که در آنها جریان دارد تغییر کرده و بیماری ایجاد می شود.
در این نگرش، سلامت بدن هنگامی حاصل می شود که میان این دو نیرو تعادل برقرار باشد و عدم تعادل این دو نیرو باعث می شود، که جریان حیاطی در بدن که به QI معروف است مختل شود. این جریان از راه ها و نقاط خاصی در بدن گذر می کند. تعداد 12 عدد از این مسیرها و نقاط به عنوان نقاط اصلی و تعداد 8 به عنوان نقاط سطح دوم معرفی می شوند و در مجموع بیش از 2000 نقطه دیگر نیز به آنها متصل می باشد.
اساس طب سوزنی بر تحریک این نقاط استوار است که می تواند جریان QI در بدن را کنترل نماید. این که مدل چینی ها برای بدن درست است یا خیر جای بحث دارد اما دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که تحریک این قسمت های بدن می تواند روی وضعیت شیمیایی و عصبی مغز تأثیر بگذارد و در نهایت منجر به عکس العمل هایی مانند کاهش درد، تغییر فشار خون و … شود و در نهایت سلامت بیمار را منجر شود.
پنج عنصر تشکیل دهنده جهان عبارتند از: چوب، آتش، زمین، فلز و آب. این عناصر شدیداً به هم وابسته اند، به گونه ای که همچنان که یکدیگر را تحریک می کنند، باعث مهارو کنترل یکدیگر نیز می شوند. درچرخه sheng یکدیگر را تقویت می کنند و در چرخه ke مهار.
طب سوزنی بخش مهمی از پزشکی سنتی چین است. این بخش ابتدا فقط نوعی شیوه درمانی تلقی می شد و بعداً به تدریج توسعه یافت. علم طب سوزنی علم جمع بندی و پژوهش فنون درمانی طب سوزنی و قواعد کاربرد بالینی و تئوری اساسی آن به حساب می آید.
بنابراین متخصص طب سوزنی با توجه به علائم و شکایات بیمار، ابتدا بیماری را تشخیص داده و تعیین می کند در کدام یک از کانال های انرژی اختلال وجود دارد، سپس با تحریک نقاطی که بر روی این کانال قرار دارد، اختلال انرژی را برطرف کرده و بیمار را درمان می کند. محل دقیق این کانال ها و نقاط را با نشانه های آناتومیک ( مثل ابروها، استخوان ها، ناف و … ) و با استفاده از واحد سون (8) تعیین می شود. رایج ترین کاربرد طب سوزنی در دنیای امروز، تسکین دردهای مزمن است که مکانیسم علمی آن مشخص شده است.
شاید بتوان طب سوزنی را یکی از قدیمی ترین و در عین حال کاربردی ترین روش های طبابت دانست که در حال حاضر در قرن 21 میلادی مورد استفاده قرار می گیرد.
شناخت دوباره این طب را به جرأت می توان مدیون روزنامه نگار مجله نیویورک تایمز یعنی جیمز رستون دانست که در سال 1971 طی مقاله ای به بررسی روش های طبابت در چین که توسط سوزن انجام می شد، پرداخت.
در اصل اصطلاح اکوپانکچر تشریح کننده مجموعه ای از روش ها است که توسط آن نقاطی از بدن برای دریافت نتایج مورد نظر با روش هایی خاص مانند استفاده از سوزن تحریک می شود. طب سوزنی امروزه با استفاده از فرو کردن سوزن های خاصی به درون بدن از طریق پوست توسط دست و یا حتی جریان الکتریسیته انجام می شود.
این نوع طبق توانایی کاهش و حتی برطرف کردن انواع درد را داشته و می تواند توانایی های قسمتی های مختلف بدن افراد را بالا ببرد.
سوزن هایی که در این طب از آن استفاده می شود فلزی هستند و تقریباً به قطر چند تار موی سر می باشند. بیمارانی که این روش درمان را برای خود انتخاب می کنند اظهارات متفاوتی دارند، اما در مجموع اغلب آنها بیان می کنند که هنگام فرو کردن سوزن به بدن شان احساس درد زیادی نمی کنند. معمولاً تجربه و تخصص پزشک معالج در استفاده از سوزن می تواند میزان درد حاصله را کاهش یا افزایش دهد.
سازمان مدیریت تغذیه و داروی آمریکا ( FDA ) در سال 1996 استفاده از سوزن های مخصوص برای این روش درمان را تأیید کرد. این سوزن ها باید استریل باشند و می توان هر کدام از آنها را برای یک و فقط یک بیمار استفاده کرد. همچنین قبل از هر بار استفاده از سوزن ها باید آنها را با الکل یا مواد ضدعفونی کننده تمیز کرد.

پی‌نوشت‌ها:

1. Taoism.
2. Yin.
3. Yang.
4. چی.
5. Acupuncture.
6. Zhen Jiu.
7. Meridians.
8. Cun.