اسراف یکى از نمونه هاى آشکار حرکتهاى نابخردانه است. عقل و وحى بر کاربرد امکانات در زمینه هاى مورد نیاز تاکید دارد و دور ریختن، هدر دادن و از بین بردن موارد لازم قابل استفاده را محکوم و ناپسند مى داند، وجدان انسان از اسراف نفرت دارد و این تنبلى ها و ناآگاهیها، غفلت ها و رفاه زدگیهاست که زمینه را براى اسراف هموار مى سازد.
اسراف همیشه و همه جا بر پیکر اخلاق و اقتصاد و سلامتى فرد و جامعه ضربه وارد مى کند، اما در شرایط کنونى جامعه اسلامى ما که فشار استکبار غرب براى تحمیل و تشدید فقر بر امت اسلام، هر چه بیشتر شده است، اسراف ، گناهى کوچک نیست، اسراف در اموال شخصى گناه و در بیت المال مسلمین گناهى بزرگتر است. متاسفانه امروز اسراف و تبذیر در جامعه ما بقدرى زیاد و گسترده شده که رهبر معظم انقلاب اسلامى در پیام نوروزى سال 1376 خود از آن بشدت اظهار نگرانى کرده و از تمام لت خواستند تا از اسراف جلوگیرى نمایند.
انتخاب چهل هشدار از گفتار پیشوایان اسلام در زمینه اسراف ، بدین امید انجام گرفته است که امت اسلامى با کاهش و جلوگیرى از ریخت و پاش ها بر عزت و قدرت خویش بیفزایند و در برابر خداوند متعال و جهان اسلام سرفراز باشند.
«انشاء الله » اسرافدر قرآن و کلوا و اشربوا و لا تسرفوا انه لا یحب المسرفین. اعراف/ 31
بخورید و بیاشامید و اسرافنکنید خداوند اسرافکنندگان را دوست ندارد.
1- اسراف چیست؟
قال الصادق علیه السلام:
انما الاسراففیما اتلف المال و اضر بالبدن.
قیل: فما الاقتار؟ قال:
اکل الخبز و الملح و انت تقدر على غیره.
امام صادق علیه السلام فرمود:
اسراف آنست که انسان مالش را از بین ببرد و به بدنش صدمه بزند «مثل سیگار کشیدن » عرض شد پس اقتار چیست؟
فرمود: اینست که غذایت نان و نمک باشد در صورتیکه قدرت دارى غذاى مناسبترى بخورى.
مجموعه الاخبار، باب 171، حدیث 1
2- زیادى آب خوردن را نباید دور ریخت
قال الصادق علیه السلام:
من شرب من ماء الفرات و القى بقیه الکوز خارج الماء فقد اسرف.
امام صادق علیه السلام فرمود:
کسى که آبى را از نهر فرات «گوارا» براى خوردن بردارد و بعد از نوشیدن، زیادى آنرا بیرون بریزد اسرافکرده است.
مجموعه الاخبار، باب 171، حدیث 3
3- پائین ترین مرتبه اسراف
عن ابى عبدالله علیه السلام قال:
ادنى الاسراف هراقه فضل الاناء و ابتذال ثوب الصون و القاء النوى.
امام صادق علیه السلام فرمود:
پائین ترین مرتبه اسرافعبارتست از:
1- دور ریختن آبى که از آشامیدن اضافه آمده است.
2- اینکه لباس کار و لباس بیرونى، یکى باشد.
3- بدور انداختن هسته خرما پس از خوردن خرما «چون از هسته خرما ماده غذائى براى شتران تهیه مى شد»وسائل الشیعه، ح 3، باب 28، ص 374.
4- میوه نیم خورده
روى انه نظر الصادق علیه السلام الى فاکهه قد رمیت من داره لم یستقص اکلها فغضب و قال:
ما هذا ان کنتم شبعتم فان کثیرا من الناس لم یشبعوا فاطعموه من یحتاج الیه.
نقل شده است که امام صادق علیه السلام مشاهده کرد میوه اى را نیم خورده از خانه بیرون انداخته اند، خشمگین شد و فرمود:
اگر شما سیر هستید خیلى از مردم گرسنه اند خوب بود آنرا به نیازمندیش مى دادید.
مجموعه الاخبار، باب 171، حدیث 4
5- هر چه از سفره افتاد بردارید
عن ابى عبدالله علیه السلام قال:
انى اجد الشیئ الیسیر یقع من الخوان فاعیده فیضحک الخادم.
از امام صادق علیه السلام نقل شده که فرمود:
من هر گاه چیز کمى هم از سفره مى افتد آنرا برمى دارم و این کار باعث تعجب خادم مى شود و خادم مى خندد.
مجموعه الاخبار، باب 171، حدیث 7
6- سلامتى کجاست؟
قال امیرالمؤمنین علیه السلام:
کلوا ما سقط من الخوان فانه شفآء من کل داء باذن الله عز و جل لمن اراد ان یستشفى به.
امیرمؤمنان علیه السلام فرمود:
آنچه را که از سفره افتاده بردارید و بخورید، زیرا آن دواى هر دردى است که خدا بخواهد آن را التیام بخشد براى کسى که به نیت شفاء بخورد.
مجموعه الاخبار، باب 171، حدیث 9، بنقل از نهج البلاغه
7- بى نیازى جاودانه
قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم:
من تتبع ما یقع من مائده فاکله ذهب عنه الفقر و عن ولده و ولد ولده الى السابع.
پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
کسى که جستجو کند و آنچه از سفره افتاده بردارد و بخورد، فقر و تنگدستى از خودش و اولادش تا هفت پشت رخت بر مى بندد.
مجموعه الاخبار، باب 171، حدیث 8.
8- نشانه هاى اسراف کننده
عن ابى عبدالله علیه السلام قال:
للمسرف ثلاث علامات یشترى ما لیس له و یلبس ما لیس له و یاکل ما لیس له.
امام صادق علیه السلام فرمود:
اسرافکننده را سه نشانه است:
چیزهائى را مى خرد و مى پوشد و مى خورد که در شان او نیست.
تفسیر نور الثقلین، جلد 1، سوره انعام، ص 772
9- نشانه مؤمن
قال ابو عبدالله علیه السلام:
صفه المؤمن… لا یبذر و لا یسرف بل یقتصد.
امام صادق علیه السلام فرمود:
انسان مؤمن اسرافو زیاده روى نمى کند بلکه میانه روى را پیشه خود مى سازد.
مجموعه الاخبار، الباب 30، حدیث 1
10- روش پیامبر
روى انه کان رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم یاکل الرطب و یطعم الشاه النوى.
روایت شده است پیامبر گرامى صلى الله علیه و آله و سلم وقتى خرما مى خوردند، هسته آنرا به گوسفند مى دادند.
مجموعه الاخبار، باب 171، حدیث 5
11- اسلام و میانه روى
عن عامر بن جذاعه قال:
جاء رجل الى ابى عبدالله علیه السلام فقال له:
اتق الله و لا تسرف و لا تقتر و لکن بین ذلک قوام، ان التبذیر من الاسراف ، قال الله عز و جل، و لا تبذر تبذیرا.
از عامر بن جذاعه نقل شده است که گفت: مردى آمد خدمت امام صادق علیه السلام حضرت باو فرمود:
تقواى الهى پیشه کن، اسرافنکن و بر خود هم سخت مگیر و میانه روى مایه استوارى است، تبذیر همان اسرافاست که خداوند درباره آن فرموده: تبذیر و زیاده روى نکن.
تفسیر نور الثقلین، ج 2، سوره اسراء، ص 56
12- کار شیطانى
عن کتاب ابى محمد العسکرى علیه السلام الى محمد بن حمزه و بشارته بالغنى و قوله له: و علیک بالاقتصاد و ایاک و الاسراففانه من فعل الشیطنه.
امام حسن عسگرى علیه السلام به محمد بن حمزه نامه اى نوشته و او را به ثروت و بى نیازى مژده داده و به او فرمود:
بر تو باد میانه روى و پرهیز از اسرافزیرا اسرافاز کارهاى شیطانى است.
بحار الانوار، 50: ص 292 ح 66
13- عامل نیاز و بى نیازى
قال ابو عبدالله علیه السلام: یا عبید،ان السرف یورث الفقر و ان القصد یورث الغنى.
امام صادق علیه السلام به عبید فرمود:
اسرافو زیاده روى باعث فقر و تنگدستى مى گردد و میانه روى موجب ثروت و بى نیازى مى شود.
وسائل الشیعه، ج 15، ص 258
14- دور انداختن هسته خرما
عن ابى عبدالله علیه السلام قال: ان القصد امر یحبه الله عز و جل و ان السرف یبغضه حتى طرحک النواه فانها تصلح لشیئ و حتى صبک فضل شرابک.
از امام صادق علیه السلام نقل شده است که فرمود:
میانه روى را خداوند متعال دوست دارد و اسرافو زیاده روى مورد خشم اوست حتى اگراسرافدر انداختن هسته خرمائى باشد که قابل مصرف است یا زیادى آبى که خورده شده، باشد.
تحف العقول، ص 301
15- میانه روى و بقاء نعمت
عن موسى بن جعفر علیه السلام:
و من اقتصد و قنع بقیت علیه النعمه و من بذر و اسرف زالت عنه النعمه.
امام موسى بن جعفر علیه السلام فرمودند:
کسى که در زندگى میانه روى و قناعت ورزد، نعمت او باقى مى ماند و آنکه با ریخت و پاش و[فقط کاربران عضو قادر به مشاهده لینکها هستند . جهت عضویت در سایت کلیک کنید] زندگى کند نعمتش از بین مى رود.
تحف العقول، ص 301
16- میانه روى حسنه و اسرافگناه است
قال ابو جعفر لابى عبد الله علیه السلام:
یا بنى! علیک بالحسنه بین السیئتین تمحوهما قال: کیف ذلک یا ابه؟
قال: مثل قوله،«و الذین اذا انفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا»
امام باقر علیه السلام به فرزندش امام صادق علیه السلام فرمود:
بر تو باد به انجام کار خیرى که وسط دو کار بد قرار گرفته و آن دو را از بین مى برد، امام صادق سؤال کرد، چگونه چنین چیزى ممکن است؟ امام فرمود:
همانطور که قرآن مى گوید مؤمنین کسانى هستند که وقتى انفاق مى کنند زیاده روى و سختگیرى نمى کنند. (بنابرایناسرافو سختگیرى هر دو گناه است و حد وسط آن یعنى میانه روى حسنه است بر تو باد به آن حسنه که بین آن دو گناه است).
تفسیر نور الثقلین، جلد 4، سوره فرقان، ص 27
17- بیمه میانه روعن
ابن میمون قال سمعت ابا عبد الله علیه السلام، یقول:
ضمنت لمن اقتصد ان لا یفتقر.
ابن میمون گفت شنیدم که امام صادق علیه السلام فرمود:
هر کسى که در زندگى خود میانه رو باشد من ضمانت مى کنم او را که هرگز تهى دست نشود.
خصال صدوق، باب الواحد، حدیث 32
18- عامل فراوانى و تباهى ثروت
قال امیرالمؤمنین علیه السلام:
القصد مثراه و السرف مثواه.
على علیه السلام فرمود:
اعتدال در خرج کردن «میانه روى » موجب فراوانى مال و ثروت واسراف باعث تباهى و نابودى آن است.
وسائل الشیعه، ج 15، ص 258
19- میانه روى عامل رستگارى
قال رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم:
ثلاث منجیات، فذکر الثالث القصد فى الغنى و الفقر.
پیامبر گرامى اسلام صلى الله علیه و آله و سلم فرمود:
سه چیز باعث نجات و رستگارى است و در مورد سومى خاطر نشان ساخت، رعایت اعتدال در حال فقر و توانگریست.
وسائل الشیعه، ج 15، ص 258
