به کوشش: محمد کمالی نژاد

نام رایج:
غوره

نام عربی:
حِصرم

ماهیت:
انگور خام نارس سبز ترش است هر نوع انگور که باشد.

طبیعت:
در اول دوم سرد و در آخر آن خشک و عصاره آن سردتر و خشک تر از آن تا سوم.

افعال و خواص:
مطفی حرارت خون و صفرا و قامع صفرا و مقطع بلغم معده و حابس طبع و مانع انصباب مواد و مقوی جگر و بدن و رافع تشنگی و سستی اعضا و رب آن قاطع تشنگی و مسکن حرارت و التهاب معده و جهت اسهال مراری و برانگیختن اشتها و حفظ جنین و تقویت احشا و منع غثیان صفراوی.
***

بدل:
ریواس، حماض، اترج

مضر:
مضعف معده سرد و مضر باه و مولد ریاح و مغص و مورث عطش در بعضی امزجه

مصلح:
گلقند و انیسون و انجیر

مقدار شربت:
از عصاره آن تا یک مثقال

نام رایج:
انگور

نام عربی:

نامهای دیگر:
اُزوم (ترکی)، داک(هندی)

ماهیت:
ثمری است معروف که از درخت تاک که رَز نیز نامند به هم می رسد و زمستانی و تابستانی می باشد و تابستانی آن را انواع و اصناف بسیار است بهترین آن سفید رسیده شیرین شاداب بزرگ دانه آن است که پوست آن رقیق و تخم آن کوچک و دانهای آن در مقدار متساوی باشند.

طبیعت:
با قوای مختلفه است و انواع کثیره و مطلق رسیده آن در آخر اول گرم و تر و بعضی بسیاری شیرین آن را تا دوم گرم و تر دانسته اند و دانه آن در دوم سرد و خشک.

افعال و خواص:
جالی و منضج و سریع الانحدار و کثیر الغذا و بهترین میوه ها است در غذائیت و تولید خون صالح و معدل امزجه غلیظه و مصفی خون و دافع مواد سوداویه و احتراقیه و مصلح حال صدر و ریه و مسمن بدن و اگر آب آن را خورده پوست را بیندازند زیاده کننده پیه کرده است و انگور تازه نفاخ و ملین و انگور که اندک قشر آن پژمرده کثیر الغذاتر از انجیر و نفخ آن کمتر و مقوی بدن و مسمن و زیاد کننده خون جید و منضج و ملین و جهت ناقهین و صاحبان حمی مزمنه و بارده نافع و انگوری که دو روز مانده باشد و به دستور مویز با تخم خوردن جهت اوجاع معده و امعاء و گرده و مثانه بهتر و روغن انگور که مکرر آب و ثفل آن را با روغن زیتون جوشانیده صاف کرده و یا در آفتاب پرورده باشند به غایت محلل و مسخن و ملین جلد است.
***

مضر:
الف) مضر معده رطبه ریحیه و مولد ریاح در آن
ب) مضر سدّه جگر و طحال و قولنج ریحی و گرده
ج) مورث تشنگی
توضیح:
آب سرد خوردن بالای انگور به غایت مفسد آن و مورث استسقاء و تبهای عفن است و باید بین دو وعده غذایی خورده شود بطوری که غذای اول هضم شده باشد.

مصلح:
الف) زیره و رازیانه
ب) تخم کرفس
ج) سکنجبین و غذاهای ترش

نام رایج:
مویز

عربی:
زبیب

ماهیت:
انگور رسیده به درخت خشک شده است که انواع می باشد، بحسب انواع انگور، بهترین همه پر گوشت شیرین کم دانه فربه آن است و بدترین همه خشک کم گوشت پُر دانه آن است.

طبیعت:
به حسب انواع انگور مختلف می باشد و مجموعاً در آخر اول گرم و در اول تر.

افعال و خواص:
در حدیث وارد است که زبیب را بخورید که اطفای مرّه صفرا می نماید و بلغم را ساکن و عصب را محکم و غضب را می میراند و دل را قوی و نیک می گرداند و منضج خلط غلیظ و ملین بطن و محل به اعتدال و جالی معده و امعا و معین ادویه مسهله و موافق قصبه ریه و مقوی جگر و محرک باه مبرودین و مسمن بدن و جهت سرفه بلغمی و امراض گرده و مثانه و قرحه امعاء و چون با انیسون بپزند تا مهرا گردد و صاف نموده با روغن بادام بیاشامند جهت سرفه بارد بلغمی مجرب و آشامیدن آب نقیع آن و یا آب مطبوخ آن و یا با ادویه مناسبه ملین طبع و خیسانده آن در سرکه انگوری به ناشتا جهت تحلیل ورم طحال مجرب که هر روز چند دانه آن را بخورند و بالای آن قدری از آن سرکه بیاشامند.
***

بدل:
کشمش

مضر:
الف) محرورین
ب) گرده

مصلح:
الف) سکنجبین و مکیدن آب میوه های ترش و خشخاش
ب) عناب

مقدار شربت:
تا سی درم
ضعف جگر آنکه برده صبر از جانش*** از شربت زرک ساز کن درمانش
ترتیب غذا کن چون خورد شربت را*** از مرغ و مویز و از حب رمانش
حکیم یوسفی
منبع مقاله :
کمالی نژاد، محمد، (1390)؛ برگ کهن، تهران: چوگان، چاپ اول