به کوشش: محمد کمالی نژاد

نام رایج:
کبر

نام عربی:
کبر

نام های دیگر:
اثونیطس (یونانی)، کورک (شیرازی)، میوه آن به ترکی ایلان یارپوزی نام دارد.

ماهیت:
ثمر نباتی است خار دار و پر شاخ و اکثر شاخهای آن منبسط بر روی زمین و برگ آن اندک پهن و گل آن در غلافی سبز به مقدار زیتون کوچک و دانه نخودی و بعد شکفتن گل آن سفید در وسط آن تارها شبیه به موی و ثمر آن که خیار کبر نامند از بلوط بزرگتر و به قدر خیار کوچکی و بعد رسیدن شکفته مغز آن سرخ رنگ و تخم آن زرد و با رطوبت لزجی و طعم آن اندک شیرین و با تلخی و قبض و عفوصت کمی و هر چند رسیده تر باشد تلخی و عفوصت آن کمتر و شیرینی زیاده گردد. و بیخ آن سفید بزرگ طولانی و پوست آن صخیم و از چوب وسط آن بعد خشک شدن اکثر جدا گردد و بیخ آن قوی تر از سایر اجزای آن اکثر مستعمل و منبت آن خرابها و سنگلاخها و زمین های خشن و آنچه قریب به آب و زمینهای نمناک باشد نفاخ ردی و مفسد.

طبیعت:
در دوم گرم و خشک و آنچه در بلاد حاره یابسه بهم رسد تا سوم.

افعال و خواص:
مفتح و جالی و محلل و ملطف و مقطع بلغم و سودا و اخلاط لزجه. اعضاء الراس و العصب جهت امراض بارده دماغیه مانند فالج و استرخا و خدر و اوجاع مفاصل و عرق النسا و نقرس نافع به سبب عفوصت و قبضی که دارد. اعضاء الصدر با ادویه خوشبو مانند سنبل الطیب و اسطوخودوس و اذخر و عسل محلل بلغم سینه و مخرج آن و مسکن اوجاع صدر و نمک پرورده آن جهت ربو و غرغره به طبیخ آن دافع بلغم از اعضای تنفس است. اعضاء الغذا و النفض مقوی احشا و محلل ریاح و مفتح سده کبد و طحال و مسهل خلط خام و مدر مره سودا و قاتل دیدان امعا و مدر بول و حیض و زیادکننده قوت باه است. پرورده آن با عسل و سرکه بهترین دوایی است از برای سپرز که استفراغ می نماید از طحال ماده غلیظ سوداوی را به اسهال و ادرار و بعد از آن صحت حاصل می گردد. القروح و الجروح ضماد پوست یا برگ تازه آن جهت قروح خبیثه و وسخه و مجفف آنهاست.
***

بدل:
هر یک از اجزای گیاه بدل دیگری است

مضر:
مضر معده محرورین، مثانه و گرده

مصلح:
در معده سنکجبین، درمثانه انیسون و اسطوخودوس و در گرده خولنجان و عسل

مقدار شربت:
از بیخ آن تا سه درم و در مطبوخ تا هفت مثقال.
منبع مقاله :
کمالی نژاد، محمد، (1390)؛ برگ کهن، تهران: چوگان، چاپ اول