«مؤمن کیست؟»

مومن کسی است که به خدا و انبیای الهی بویژه آخرین آنها حضرت محمد مصطفی (ص) و اوصیای آن حضرت، ائمه هدی (ع) ایمان داشته و در حدّ توان عامل به دستورات آخرین دین خدا باشد؛ و اگر گناهی از او سر زد سریعاً توبه نماید. برای مومنین بسته به قوّت ایمانشان در اعتقادات و میزان پایبندیشان به دستورات دینی در عمل، درجات فراوانی است که در کتب اخلاقی و عرفانی به آنها پرداخته می شود.
به عبارت دیگر مومن یعنی مسلمان کامل؛ کسی که به تمام آنچه خدا وپیامبر امر کرده است, تسلیم و پایبند باشد. خداوند مسیری را معین کرده که در ادامه رسالت پیامبر (صلی الله علیه و اله) باید به آن مسیر ملتزم بود و تبعیت از امامت ائمه معصومین (علیهم السلام) در ادامه رسالت پیامبر (صلی الله علیه و اله) ملاک حق وباطل است و هر کسی در این مسیر قرار گیرد مومن است و هر کسی در این مسیر نباشد مومن نیست. پیامبر اکرم (ص) فرمودند: علی مع الحق والحق مع علی … علی علیه السلام محور و مدار حق است و هر جا علی باشد حق آنجاست. (بحارالانوار, ج 38ص 26تا 40)
در انتها بعضی از صفاتی که برای مؤمنین درآیات و روایات بیان شده است را آورده ایم که می توانیم به وسیله آنها درجه ایمان خود ارزیابی کنیم.

«رسیدن به کمال»

مقصد انسان مؤمن بندگی و رسیدن به کمال است و انسان آگاه و روشن براى رسیدن به کمال و بهره مندى کامل از سرمایه هاى ارزنده خود باید در دو جنبه رشد و تکامل یابد:

1) جنبه علمى و نظرى:

امیر مؤمنان على علیه السلام در یکى از سخنان کوتاه خود مى فرماید: «رحم الله امرء علم من این و فى این و الى این، خداوند رحمت کند انسانى را که بداند از کجا آمده و در کجا به سر مى برد و به سوى چه مقصدى روان است.
تهذیب و خود سازى عملى است. یعنى بعد از آشنائى با ضرورت تهذیب اخلاق و نفس و خود سازى در مرحله نظر و عمل، نوبت به گام نهادن در میدان تهذیب مى رسد که از ضرورى ترین و اساسى ترین برنامه یک مؤمن خداترس است
بنابراین قدم اول آشنائى با مبدأ و معاد و وظایف انسان بین این شروع و آن انجام است که آشنائى با همان اصول عقاید می باشد. آشنائى با اصول عقاید و داشتن بصیرت نسبت به باورها و عقاید درست و صحیح است که نقش عمیقى در چگونگى زندگى و رفتار و برنامه ریزى و نگرش انسان به عالم و جهان هستى دارد.
کتاب هاى فراوان و خوبى در مورد اصول عقاید نوشته شده که به برخى از آنها که نیاز فورى ترى مى باشند اشاره مى شود:
1- مجموعه مقدمه اى بر جهان بینى اسلامى، تألیف استاد شهید مرتضى مطهرى که شامل بخش هاى هفت گانه زیر است:
الف: انسان و ایمان.
ب: جهان بینى توحیدى.
ج: وحى و نبوت.
د: انسان در قرآن.
ه: جامعه و تاریخ.
و: امامت و رهبرى.
ى: زندگى جاوید یا حیات اخروى.
2- همه کتاب هاى شهید آیت الله دستغیب به ویژه کتاب هاى:
الف: توحید.
ب: معاد.
ج: امامت.
د: ایمان.

دومین قدم، آشنائى با فضایل و رذایل اخلاقى است، یعنى امورى که زمینه ساز سعادت یا بیچارگى و محرومیت انسان مى باشند و در ساختن شخصیت حقیقى انسان و شکل دادن به خود حقیقى او نقش اساسى دارند. مسئله خود شناسى که ثمره آن خداشناسى است و نیز آشنائى با گناهان و گناه شناسى از مباحث مهم این بخش است و در این قسمت کتابهاى زیر توصیه مى گردد:
1- خود شناسى براى خود سازى، تألیف استاد مصباح یزدى.
2- گناهان کبیره، شهید دستغیب.
3- گناه شناسى، استاد قرائتى.

2) جنبه عملى

شناخت و علم و آگاهى زمینه ساز عمل است و اگر آگاهى انسان به عمل تبدیل نگردد و بذر شناخت باعمل به نهال نیرومندى تبدیل نگردد به کمال خود نرسیده و ضایع مى گردد. در این مرحله باید اولا با احکام و وظایف شرعى کاملا آشنا بود و مسئله تقلید از یکى از مراجع عظیم الشأن که زمینه ساز عمل به وظایف شرعى و دستورات عملى دینى است باید کاملا براى انسان مؤمن متعهد توجیه شده و حل شده باشد.
گام عملى دوم، تهذیب و خود سازى عملى است. یعنى بعد از آشنائى با ضرورت تهذیب اخلاق و نفس و خود سازى در مرحله نظر و عمل، نوبت به گام نهادن در میدان تهذیب مى رسد که از ضرورى ترین و اساسى ترین برنامه یک مؤمن خداترس است.
در این زمینه نیز کتاب هاى زیر به نظر مناسب مى آیند:
1- خودسازى (تهذیب و تزکیه نفس)، تألیف استاد ابراهیم امینى.
2- نقطه هاى آغاز در اخلاق اسلامى، استاد آیت الله محمد رضا مهدوى کنى.
3- معراج السعاده، مرحوم ملا احمد نراقى.
مطالعه زندگى و سیره معصومین علیهم السلام و زندگى مردان بزرگ و خود ساخته در تشویق انسان به گام برداشتن در راه خود سازى و تهذیب و رسیدن به کمال بسیار موثر است و عامل مهمى در تقویت اراده و همت انسان مى باشد. در این مورد نیز کتاب هاى فراوانى داریم که چند کتاب زیر را توصیه مى کنیم:
1- نردبان آسمان، زندگى و برخى سخنان مرحوم آیت الله بهاءالدینى.
2- فضیلت هاى فراموش شده، زندگى مرحوم ملا عباس تربتى (پدر مرحوم حسینعلى راشد) تألیف حسینعلى راشد.
3- فریادگر توحید، زندگى حضرت آیت الله بهجت (رحمه الله).
4- سرگذشت هاى ویژه از زندگى امام خمینى (ره) از انتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام
در زمینه زندگانى معصومین علیهم السلام.

همچنین کتاب های:
1- منتهى الآمال، تألیف مرحوم شیخ عباس قمى.
2- سیره پیشوایان.
نکات مهم دیگرى در این بحث مورد توجه است که در مسیر رسیدن به کمال بسیار مؤثر و کارسازند از جمله امورى مانند رفقا و دوستان همفکر و هدفدار و مستقیم و داشتن اراده و استقامت و ارتباط با انسان هاى خداجو و با ایمان و تقوا و توجه داشتن به امورى زیر بنائى مثل نماز به ویژه در اول وقت و عبادات با حضور قلب و مراقبه و محاسبه و مواظبت از گوهر ارزنده جان و فطرت خویش از امور مهمى هستند که در انتخاب و انجامشان نهایت دقت و ظرافت را باید داشته باشید.
امام صادق(ع) در پایان فرمود: علم یار و همدم مؤمن، حلم و بردبارى وزیر، راهبر و مشاور او، عقل و خرد فرمانرواى اعمال او. رفق و مدارا برادر و بازوى او و احسان و نیکوکارى پدر دلسوز و مهربان اوست
فرصتها را غنیمت بدارید و از فرصت حضور و درک ماه شعبان کمال استفاده را برای رسیدن به کمال ببرید. با خواندن دعاها و صلواتهایی که مخصوص این ماه می باشد مسیر را برای خود هموار گردانید تا سریعتر به مقصد برسید. ما را نیز از دعای خیرتان بی نصیب نگذارید و هر جا که مشکلی داشتید به کمک ما حساب کنید.
صفات مؤمنین که آدمی با زنده کردن و رعایت آنها در نهاد خویش امید است در زمره آنان قرار گیرد:

– فردى:

1-1- توکل بر خدا (انفال/2)
2-1- هنگام یاد خدا قلبشان ترسان و لرزان (انفال/2، توبه/51)
3-1- محافظت بر اداء فرایض خصوصاً نماز (مؤمنون/9)
4-1- عفت و پاکدامنى (مؤمنون/5)
5-1- خشوع در نماز (مؤمنون/2)
6-1- رویگردانى از امور لغو و بیهوده (مؤمنون/3)
7-1- افزایش ایمان هنگام شنیدن آیات الهى (انفال/2)

2- اجتماعى

1-2- امر به معروف و نهى از منکر (توبه/71، آل عمران/114)
2-2- تأمین حوائج مادى دیگران (توبه/71، انفال/3)
3-2- تعاون و همیارى با برادران ایمانى (توبه/71)
4-2- تواضع با مردم (فرقان/63)
5-2- پیشى گرفتن در انجام امور خیر (مؤمنون/59)
6-2- عدم طرح دوستى با کافران (مجادله/22)
7-2- کوشش در امانتدارى (مؤمنون/8)
8-2- وفاى به تعهدها و قراردادها (مؤمنون/8)
9-2- اطاعت از رسول خدا (صلی الله علیه و اله) (انفال/1)
امام صادق (علیه السلام) در یک روایت، 8 ویژگى براى مؤمن ذکر فرموده‏اند:
1- به هنگام شداید و سختى‏ها سنگین و آرام،
2- در برابر گرفتاریها و آزمونهاى ناخوش‏آیند دنیا بردبار،
3- به هنگام وسعت روزى و آسایش سپاسگزار و شاکر،
4- به همان اندازه از روزى که خداوند متعال به او ارزانى داشته قانع و راضى،
5- به دشمنان ستم و تجاوز ننماید.
6- بارش را به دوش دوستان نیفکند و یا آنکه به خاطر عوالم دوستى، بار گناه آنان را به دوش نکشد.
7- بدنش در طاعت از خداوند و خدمت به خلق، در رنج و سختى است.
8- مردم از ناحیه او در آسایش و آرامش خاطرند.
در پایان فرمود: علم یار و همدم مؤمن، حلم و بردبارى وزیر، راهبر و مشاور او، عقل و خرد فرمانرواى اعمال او. رفق و مدارا برادر و بازوى او و احسان و نیکوکارى پدر دلسوز و مهربان اوست. (سفینه البحار، ج 1، ص 37)
منبع: تبیان
مجموعه مقدمه اى بر جهان بینى اسلامى، تألیف استاد شهید مرتضى مطهرى
.کتاب هاى شهید آیت الله دستغیب