نویسنده: خدامراد سلیمیان
منبع:درسنامه مهدویت2-ص100تاص104
دعاها
برخی دعاهایی که از آن حضرت در دست است، از توقیعات آن حضرت محسوب می‌شود؛ امّا به لحاظ اهمیّت آن، در بخشی جداگانه مورد اشاره قرار می‌گیرد.
از کتاب‌های روایی و ادعیه استفاده می‌شود، دعاهای زیر، برخی از دعاهای منسوب به حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است:
1. دعای افتتاح
یکی از دعاهایی که از محمد بن عثمان بن سعید عمری برای هر شب ماه رمضان نقل شده، دعای افتتاح است. در آغاز این دعا، این‌گونه می‌خوانیم: اللَّهُمَّ إِنِّی أَفْتَتِحُ الثَّنَاءَ بِحَمْدِک…1.
2. دعای سمات
این دعا از عمری نقل شده است؛ اما به دلیل جایگاه او که نایب خاص حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است می‌توان نسبت این دعا به آن حضرت را قوی دانست.
شیخ طوسی در مصباح المتهجد با عنوان «دعاء السمات مروی عن العمری یستحب الدعاء به آخر ساعه من نهار یوم الجمعه» آورده است. در آغاز این دعا چنین می‌خوانیم: «اللهم انی اسألک باسمک العظیم الاعظم…».
3. دعای «اللهم ارزقنا توفیق الطاعه…»
کفعمی در مصباح با عنوان «مروی عن المهدی(علیه السلام)» این دعا را به آن حضرت منسوب دانسته است.2 این دعا، از دعاهای بسیار ارزشمندی است که مداومت بر خواندن و عمل به مضامین آن، اهمیّت والایی دارد.
4. دعای فرج «اللهم عظم البلاء»
سیّد بن طاووس در جمال الاسبوع این دعا را در پی نماز امام زمان(علیه السلام) ذکر کرده است؛ امّا آن‌جا اشاره‌ای به صدور این دعا از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نشده است.3 ،
5. دعای روزهای ماه رجب
5ـ1. شیخ طوسی در مصباح المتهجد با عنوان توقیعی صادر شده از محمد بن عثمان بن سعید از ناحیه مقدسه این دعا را آورده است. ابتدای این دعا چنین است: «اللهم انی اسئلک بمعانی جمیع ما یدعوک به…»4.
5ـ2. دعای دیگری نیز در روزهای ماه رجب از آن حضرت نقل شده که آغاز آن این‌گونه است: «اللهم انی اسألک بالمولودین فی رجب…».
6. دعای «اللهم رب النور العظیم و رب الکرسی الرفیع و رب البحر المسجور…»
کفعمی در البلد الامین این دعا را در شمار دعاهای صادر شده از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) شمرده است.
7. دعای ابوالحسن ضراب
شیخ طوسی در مصباح المتهجد دعایی را به آن حضرت منسوب کرده که برای ابوالحسن ضراب اصفهانی صادر شده است. در آغاز این دعا، این‌گونه می‌خوانیم:
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی محمد سَیِّدِ الْمُرْسَلِینَ وَ خَاتَمِ النَّبِیِّینَ وَ حُجَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ الْمُنْتَجَبِ فِی الْمِیثَاقِ الْمُصْطَفَی فِی الظِّلَالِ الْمُطَهَّرِ مِنْ کُلِّ آفَهٍ الْبَرِیءِ مِنْ کُلِّ عَیْبٍ الْمُؤَمَّلِ لِلنَّجَاهِ الْمُرْتَجَی لِلشَّفَاعَهِ الْمُفَوَّضِ إِلَیْهِ دِینُ اللَّه…5.
افزون بر دعاهای پیشین، برخی نیایش‌های آن حضرت ـ به ویژه قنوت ـ و نیز برخی دعاهای پیشوایان قبل توسط آن حضرت، در کتاب‌های ادعیه مفصل آمده است.
زیارت‌نامه‌ها
یکی از کارهای مهمی که شیعه همواره به آن توجه ویژه داشته، زیارت امامان(علیهم السلام) و فرزندان آن‌ها است. در این زیارت‌ها همواره تلاش کرده است از سخنان معصومان(علیهم السلام) و بزرگان دین بهره ببرد؛ از این رو برخی از زیارت‌نامه‌هایی که در دست است، از امامان معصوم(علیهم السلام) و بزرگان دین نقل شده است.
بخشی از میراث گرانسنگ حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، زیارت‌نامه‌هایی است که به آن حضرت منسوب است. برخی از این زیارت‌ها از این قرار است.
1. زیارت آل یس
زیارت «آل یس»، یکی از زیارتهای مشهور حضرت صاحب الامر(عجل الله تعالی فرجه الشریف) است. راوی و ناقل این زیارت، ابوجعفر محمد بن عبداللّه بن جعفر حِمْیری است که همه عالمان رجال و حدیث، از او به بزرگی و قداست یاد کردهاند.6
این زیارت، با بیست و سه سلام آغاز شده است: سلام اوّل به آل یس (عترت پاک پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)) و سلامهای بعدی، هر یک خطاب به حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) با القاب و عناوین خاص آن حضرت میباشد. سپس با اظهار و اقرار به اصول اعتقادی صحیح و گواه‌گرفتن امام بر آن‌ها و تجدید عهد وفاداری برای اولیای دین، زیارت به پایان میرسد.
این زیارت، به تصریح برخی از عالمان، جامع و کامل و بهترین زیارتهای آن حضرت است و در همه اوقات می‌شود آن را خواند. سندهای این زیارت، صحیح و معتبر بوده و در مجامع مهم حدیثی و دعایی نقل شده است.7
جمع فراوانی از شیعیان به خواندن این زیارت و دعای پس از آن مداومت دارند و برای خواندن آن به طور گروهی در شهرهای گوناگون شیعهنشین جلسات خاصی برگزار میگردد.
2. زیارت ناحیه مقدسه
زیارتنامهای است که به امام زمان(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نسبت داده شده است. مضامین بلند و نیز تأیید برخی از عالمان شیعه، این نسبت را تقویت میکند، 8 اگر چه برخی نیز به انتساب آن به حضرت ولی عصر(علیه السلام) تردید کرده، آن را از تألیفات سیّد مرتضی دانستهاند.9 ممکن است گفته شود اصل زیارت از حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) نقل شده؛ اما سیّد مرتضی بخشهایی را به تناسب به آن افزوده است.10
متن زیارت، خطاب به سیّدالشهدا(علیه السلام) و شهیدان کربلا است و نام یکایک آنان، اغلب با ذکر اوصاف و خصوصیاتشان و نیز اسامی قاتلان آن شهیدان در آن آمده است.
آغاز زیارت، این‌گونه است: «السَّلامُ عَلَیکَ یا اَوَّلَ قَتیلٍ مِن نَسْلِ خَیْرِ سَلیلٍ…».
این زیارت در کتاب مفاتیح الجنان ذکر نشده است؛ ولی این، چیزی از آن کم نکرده و همچنان مورد توجه بزرگان شیعه بوده است.
زیارت ناحیه مقدسه، همانند زیارت عاشورا برای روز عاشورا وارد شده و در غیر عاشورا نیز خوانده می‌شود.
در این رابطه، شیخ مفید ـ در جایگاه نخستین ناقل زیارت ناحیه ـ و شیخ محمد بن مشهدی فرمودهاند: زیارت ناحیه مقدسه، مخصوص روز عاشورا است؛ ولی بزرگان دیگر نظیر سیّد مرتضی، سیّد بن طاووس و علامه مجلسی، این زیارت را مطلقه دانستهاند؛11 یعنی، در هر زمان دیگر نیز می‌توان آن را قرائت کرد.
3. زیارت رجبیه
این زیارت، توسط ابوالقاسم حسین بن روح از آن حضرت نقل شده است.12
البته زیارت‌نامه‌های دیگری نیز به آن حضرت منسوب است که علاقه‌مندان می‌توانند به کتاب‌های مفصل مراجعه کنند.
پی نوشت ها:
1. سیّد بن طاوس, الاقبال, ص58.
2. عاملی کفعمی، ابراهیم بن علی, المصباح, ص280.
3. سیّد بن طاوس, جمال الاسبوع, ص280؛ نیز ر.ک: المصباح, ص176.
4. نیز ر.ک: سیّد بن طاوس, اقبال, ص646.
5. شیخ طوسی, مصباح المتهجد, ص406.
6. طبرسی، احمدبن علی، الاحتجاج، ج 2، ص 492.
7. ر.ک: نوری، مستدرکالوسائل، ج 10، ص 364؛ علامه مجلسی, بحارالانوار، ج 53، ص 171.
8. علامه مجلسی, بحارالانوار، ج 98، ص 328.
9. همان، ص 231، ح 38 «در صدر روایت نوشته است: والظّاهِرُ اَنَّهُ مِنْ تألیف السَّیِدِ المُرتَضی…».
10. ر.ک: همان.
11. ر.ک: همان، ج 98، ص 328، ح 9.
12. شیخ طوسی, مصباح المتهجد, ص821.
