شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع: حکمت‌نامه حضرت عبد العظیم الحسنی علیه‌السلام

غربت پیروان اهل بیت (ع)

حدیث

علل الشرائع : حدّثنا محمّد بن موسى بن المتوکل رحمه اللَّه علیه ، قال : حدّثنا علىّ بن الحسین السعد آبادى ، عن أحمد بن أبى عبد اللَّه ، عن عبد العظیم بن عبد اللَّه الحسنى ، عن سلیمان بن سفیان ، عن صباح الحذّاء ، عن یعقوب بن شعیب ، قال :

قالَ لى أبو عَبدِ اللَّهِ علیه السلام : مَن أشَدُّ النّاسِ عَلَیکُم ؟ فَقُلتُ : کُلُّ النّاسِ !

فَأعادَها عَلَىَّ . فَقُلتُ : کُلُّ النّاسِ! فَقالَ : أتَدرى لِمَ ذاکَ ؟ قُلتُ : لا أدرى !

قالَ : إنَّ إبلیسَ دَعاهمُ فَأَجابوه وأَمَرَهُم فَاَطاعوه ، ودَعاکُم فَلَم تُجیبوا وأَمَرَکُم فَلَم تُطیعوا ، فَأَغرى‌ بِکُمُ النّاسَ .[1]

ترجمه‌

حضرت عبد العظیم علیه السلام – به سند خود – : یعقوب بن شعیب گفت: امام صادق علیه السلام به من فرمود : «دشمن‌ترین مردم نسبت به شما چه کسانى هستند؟».
گفتم : همه مردم !
امام علیه السلام این سخن را تکرار کرد .
گفتم : همه مردم !
فرمود : «مى‌دانى چرا با شما دشمنى مى‌کنند؟» .
گفتم: نمى‌دانم.
فرمود : «علّتش این است که شیطان، آنها را دعوت کرد و آنها اجابتش کردند و به آنها دستور داد و آنها اطاعتش کردند ؛ ولى شما را دعوت کرد و شما اجابتش نکردید و به شما دستور داد و شما اطاعتش نکردید . به همین دلیل، آنها را بر ضدّ شما برانگیخت» .

شرح

براى توضیح این حکمت، نکات زیر قابل توجّه است :

۱ . این روایت به روشنى نشان مى‌دهد که حتّى در دوران امامت امام صادق علیه السلام که دوران شکوفایى مکتب تشیّع بوده ، توده مسلمانان ، با پیروان اهل بیت علیهم السلام برخورد خوبى نداشته‌اند و در واقع، آنها در جامعه اسلامى غریب بوده‌اند ، و این رویداد ، به معناى غربت اسلام ناب در جامعه اسلامى است .

۲ . غربت اسلام ناب در جامعه اسلامى ، پدیده‌اى است که طبق احادیث شیعه و اهل سنّت، پیامبر خدا صلى اللَّه علیه و آله آن را پیش‌بینى کرده و از هواداران آن ، تمجید نموده است . متن حدیث، چنین است :

إنَّ الإِسلامَ بَدَأَ غَرِیباً وسَیَعودُ غَریباً کما بَدأَ ، فَطوبى‌ لِلغُرَباءِ .[2]

اسلام، غریبانه آغاز شد و به زودى همچون ابتداى خود ، غریب خواهد شد . پس خوشا به حال غریبان !

۳ . یکى از اقدامات شیطان براى پیشگیرى از گسترش اسلام ناب ، ایجاد اختلاف در جامعه اسلامى و تحریک دیگران بر ضدّ پیروان اهل بیت علیهم السلام است .

۴ . معیار شناخت حق و باطل ، دلایل و نشانه‌هایى است که حق را اثبات مى‌کنند، نه کثرت و قلّت هواداران .[3] بنا بر این ، وقتى کسى حق را تشخیص داد ، نباید از کم بودن هواداران آن وحشت نماید ، چنان که از امیر مؤمنان علیه السلام روایت شده که فرمود :

أیُّها النّاسُ ! لا تَسْتَوحِشوا فى طریقِ الهُدى‌ لِقلّهِ أهلِهِ ، فإنَّ النّاسَ اجْتَمَعوا على‌ مائدهٍ شِبَعُها قصیرٌ، و جُوعُها طویلٌ .[4]

اى مردم! در راه راست ، به دلیل شمار اندک رهروان آن ، احساس تنهایى نکنید ؛ زیرا مردم بر سفره‌اى گرد آمده‌اند که سیرى آن ، کوتاه‌مدّت و گرسنگى‌اش طولانى است . امام علیه السلام در این سخن نورانى به پیروان حق توصیه مى‌فرماید که مبادا اندک بودن افراد حق‌مدار و غربت آنها در دنیا، سبب شود که به باطل گرایش پیدا کنند ؛ زیرا سفره لذّات دنیوىِ هواداران باطل ، به زودى جمع خواهد شد و براى همیشه گرفتار پیامدهاى این لذّات زودگذر خواهند بود ، چنان که غربت هواداران حق به پایان خواهد رسید و از برکات صبر و تحمّل خود در راه حق براى همیشه بهره‌مند خواهند شد .