به کوشش: محمد کمالی نژاد

نام عربی:
خطمی، ختمی

ماهیت:
گیاهی است از انواع خبازی و گل آن سفید و سرخ و الوان مختلف و نوع ارغوانی کبود آن را به هندی خیرو نامند.

طبیعت:
گل آن مرکب القوی، تخم و ریشه آن در قوت مانند گل آن و از آن بسیار قوی تر تجفیف آن بیشتر و لطیف تر.

افعال و خواص:
محلل، منضج و رادع و مرخی و ملین و گل آن ضعیف تر از تخم و برگ و ساق آن و ضماد برگ آن جهت اورام دماغ و بیخ گوش و تهیج و نفخه اجفان و التیام قروح و تسکین وجع اورام و تحلیل آنها و خنازیر و نضج خراجات بیماری های تنفسی و دمل و ورم پستان و مقعده و با ادویه مناسبه و روغن ها جهت ذات الجنب و ذات الریه و با روغن زیتون جهت گزیدن هوام و سوختگی آتش و ضماد پخته آن با روغن بغایت منضج اورام حاره، سریع الأثر و نطول آن جهت نرم داشتن موی و چون بگیرند یک جزو از آن با دو جزو خرما و با سرکه بسرشند جهت تحلیل اورام بغایت مجرب و چون تخم آن را با صمغ عربی مساوی الوزن طبخ نمایند و دست و پا را مکرر به آن بشویند جهت رفع شقاق و تقشر جلد کف دست و پا نافع و اغتسال مو به طبیخ گل آن مانع تشقق آن.

تحقیقات جدید:
ملین، خلط آور، مدر، دارای موسیلاژ، مفید برای مشکلات ریوی و سیستم ادراری به خصوص سنگ کلیه، مشکلات یبوست.
***

بدل:
خبازی، صمغ خطمی

مضر:
معده، ریه

مصلح:
در معده، زرشک و عسل و در ریه رازیانه و عسل

مقدار شربت:
جرم آن 1 تا 2 مثقال و از مطبوخ آن تا 100 سی سی.
چون خسته دل از تشقق شَعر شوی*** گویم سخنی گر سخن من شنوی
بامسکه، لعاب خطمی آمیز و بمال*** کز بهر چنین مرض علاجی است قوی
حکیم یوسفی
منبع مقاله :
کمالی نژاد، محمد، (1390)؛ برگ کهن، تهران: چوگان، چاپ اول