منظور از زهد، بی اعتنایی به دنیا این نیست که ما یکسره دست از دنیا برداریم و گوشه گیری و رهبانیت را پیشه سازیم و حتی در مخارج روزانه ی خود سربار دیگران باشیم؛ بلکه منظور از آن، مبارزه با دنیاپرستی، گناه، آلودگی به دنیا و فدا ساختن تمام فضایل و کمالات به خاطر عشق و علاقه ی به دنیاست. به گفته ی لرد آویبوری دانشمند انگلیسی:
«دین به ما نمی گوید به دنیا بی اعتنا باشیم، بلکه می گوید در زندگی متین و شرافتمند و عفیف باشیم؛ عنان خود را به دست هوس ندهیم و جان خود را به آتش حرص و آز نسوزانیم و با برق ستمگری خرمن امید دیگران را خاکستر نکنیم. دین می خواهد برای خودپرستی ما که چون دیوی مهیب تنوره زنان دائما در فضا اوج می گیرد حدی معین کند که بالاتر از آن نرود و موجودیت دیگران را بازیچه قرار ندهد. دین به ما می گوید زندگی را با فضیلت بگذرانیم و تقوی را راهنمای خود سازیم برای اینکه روحمان آرام و وجدانمان آسوده باشد و از سرچشمه ی سعادت سیراب شویم.» (1)
شیخ کلینی رحمه الله از سکونی روایت کرده است که به امام صادق علیه السلام عرض کردم: معنای زهد در دنیا چیست؟ فرمود: یعنی از حرام آن دوری و اجتناب کنی.(2)
در حدیث دیگری از ابی الطفیل روایت کرده است که از امیرالمؤمنین علیه السلام شنیدم که می فرمود: زهد در دنیا به کم کردن آرزو و شکر نعمت و پارسایی از محرمات است. (3)
کیست که نداند بهترین وسیله برای کسب کمالات انسانی و نعمتهای آخرت و بلکه راه وصول به آن همین دنیاست و هر کمال معنوی و نعمت آخرتی را که بخواهیم، باید در همین دنیا به دست آوریم. علی علیه السلام می فرماید:
«الدنیا معبره الآخره» (4)دنیا گذرگاه آخرت است.
علی علیه السلام در پاسخ کسی که از دنیا مذمت می کرد، فرمود:
«الدنیا دار صدق لمن صدقها، و دار عافیه لمن فهم عنها، و دار غنی لمن تزود منها و دار موعظه لمن اتعظ بها، مسجد احباء الله، و مصلی ملائکه الله، و مهبط وحی و متجر اولیاءالله، اکتسبوا فیها الرحمه، و ربحوا فیها الجنه» (5)
دنیا سرای راستی است برای کسی که سخنش را باور دارد، خانه ی ایمنی است برای کسی که آن را بفهمد، خانه ی توانگری است برای کسی که از آن توشه بردارد و سرای پند است برای آن کس که از آن پند گیرد. [دنیا] عبادتگاه دوستان خدا، نمازخانه ی فرشتگان حق، فرودگاه وحی الهی و تجارتخانه ی اولیای خداست که رحمت در آن کسب کنند و بهشت را سود برند.
امام صادق علیه السلام در چند حدیث مکررا فرموده است:
«نعم العون علی الاخره الدنیا» (6)چه کمک خوبی است دنیا برای تحصیل آخرت.
ضمن اینکه آن حضرت مردم را از بی کاری و تنبلی و سربار شدن بر دیگران به سختی نهی فرموده و برحذر داشته است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرموده است:
«ملعون من القی کله علی الناس» (7)معلون کسی است که رنج مخارج و زندگی خود را به گردن مردم بیندازد.
در حدیث دیگری فرموده است:
«العباده سبعون جزءا افضلها طلب الحلال» (8)عبادت هفتاد جزء است که بهترین آنها تحصیل روزی حلال می باشد.
امام صادق علیه السلام فرموده است:«لیس منا من ترک دنیاه لاخرته و لا آخرته لدنیاه» (9)
از ما نیست کسی که دنیای خود را به خاطر آخرت رها کند و آخرتش را به خاطر دنیا ترک کند.
در حدیث دیگری فرمود:«لا خیر فی من لا یجب جمع المال من حلال یکف بها وجهه و یقضی بها دینه و یصل بها رحمه»(10)
خیری نیست در کسی که دوست ندارد مالی را جمع کند و به وسیله ی آن آبروی خود را محفوظ دارد و قرض خود را بپردازد و صله ی رحم نماید.
امثال این روایات که به تحصیل مال برای زندگی دنیا تشویق می کنند فراوان است.
در مورد کسب و تجارت و کارهای عمرانی نیز آنقدر حدیث از بزرگان دین رسیده که هر دسته ی آنها باب جداگانه ای را در کتابهای فقهی تشکیل داده است، مانند این حدیث از امام صادق علیه السلام که فرمود:«الکاد علی عیاله کالمجاهد فی سبیل الله»(11)کسی که برای مخارج خانواده ی خود تن به کار و کوشش دهد مانند مجاهدی است که در راه خدا جهاد می کند.
و در حدیثی به هشام می فرماید:
«ان رأیت الصفین قد التقیا فلا تدع طلب الرزق فی ذلک الیوم» (12)اگر دیدی دو صف برای جنگ روبه روی هم قرار گرفته اند در همان روز نیز دست از تحصیل روزی برمدار
.در مورد تشویق به کشاورزی و درختکاری و سایر کارهای عمرانی نیز روایات فراوانی رسیده است تا بدانجا که مطابق حدیثی که ابن اثیر در احوالات سعد انصاری روایت کرده است، پیشوای بزرگوار اسلام برای تشویق کار و کارگر به هنگام مراجعت از تبوک، دست سعد را به عنوان یک کارگر بوسید.(13)
تنظیم حسن رضایی
پی نوشت ها:
1- همان، ص 214.
2- اصول کافی، ج 5، ص 70.
3- همان، ج 5، ص 70.
4- غرر الحکم، ص 18.
5- نهج البلاغه فیض، ص 1138.
6- اصول کافی، ج 5، ص 72.
7- همان.
8- همان، ص 72.
9- جامع السعادات، ج 2، ص 19.
10- اصول کافی، ج 5، ص 72.
11- همان.
12- همان، ص 88.
13- اسدالغابه، ج 2، ص 269.
منبع: کیفر گناه
