نخستین مسلمان
نویسنده: آیت الله شیخ جعفر سبحانى
بخش دوم از زندگانى حضرت على -علیه السلام را دوران پس از بعثت وقبل از هجرت تشکیل مى‌دهد. این دوره از سیزده سال تجاوز نمى‌کند وحضرت على -علیه السلام در تمام این مدت در محضر پیامبر بود وتکالیفى را برعهده داشت. نقاط جالب وحساس این دوره، یک رشته افتخارات است که نصیب امام شد افتخاراتى که در طول تاریخ نصیبب کسى جز حضرت على -علیه السلام نشده، احدى بر آنها دست نیافته است.
نخستین افتخار وى در این بخش از زندگى، پیشگام بودن وى در پذیرفتن اسلام، وبه عبارت صحیحتر، ابراز واظهار اسلام دیرینه خویش بود.(1)
پیشقدم بودن در پذیرفتن اسلام وگرویدن به آیین توحید از امورى است که قرآن مجید بر آن تکیه کرده، صریحا اعلام مى‌دارد کسانى که در گرایش به اسلام پیشگام بوده‌اند، در کسب رضاى حق ونیل به رحمت الهى نیز پیشقدم هستند.(2)
توجه خاص قرآن به موضوع «سبقت در اسلام» به حدى است که حتى کسانى را که پیش از فتح مکه ایمان آورده وجان ومال خود را در راه خدا ایثار کرده‌اند بر افرادى که پس از پیروزى بر مکیان ایمان آورده وجهاد کرده‌اند برترى داده است (3) ; چه رسد به مسلمانان صدر اسلام وگرایش به اسلام پیش ازمهاجرت به مدینه.
توضیح اینکه: فتح مکه در سال هشتم هجرت انجام گرفت وپیامبر صلى الله علیه و آله و سلم هجده سال پس از بعثت دژ محکم بت پرستان را گشود.علت‌برترى ایمان مسلمانان پیش از فتح مکه این است که آنان در زمانى ایمان آوردند که اسلام در شبه جزیره به قدرت وحکومت نرسیده بود وهنوز پایگاه بت پرستان به صورت یک دژ شکست ناپذیر باقى بود وجان ومال مسلمانان را خطرات بسیار تهدید مى‌کرد. اگر چه مسلمانان، بر اثر مهاجرت پیامبر ازمکه وگرایش اوس وخزرج وقبایل مجاور مدینه به اسلام، از یک قدرت نسبى برخوردار بودند ودر بسیارى از برخوردهاى نظامى پیروز مى‌شدند، ولى خطر به کلى مرتفع نشده بود.
در موقعیتى که گرویدن به اسلام وبذل جان ومال از ارزش خاصى برخوردار باشد، قطعا ابراز ایمان وتظاهر به اسلام در آغاز کار که قدرتى جز قدرت قریش ونیرویى جز نیروى دشمن نبود باید ارزش بالاتر وبیشترى داشته باشد. از این نظر، سبقت‌به اسلام در مکه ومیان یاران پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم از افتخاراتى محسوب مى‌شد که هیچ فضیلتى با آن برابرى نمى‌کرد. عمر در یکى از ایام خلافت‌خود از خباب، ششمین مسلمان زجر کشیده صدر اسلام، پرسید که رفتار مشرکان مکه با او چگونه بود. وى پیراهن خود را از تن بیرون کرد وآثار زجر وسوختگى پشت‌خود را به خلیفه نشان داد وگفت:بارها زره آهنى بر او مى‌پوشاندند وساعتها در زیر آفتاب سوزان مکه نگاهش مى‌داشتند; وگاه آتشى بر مى‌افروختند واو را به روى آتش مى‌افکندند ومى‌کشیدند تا آتش خاموش شود.(4)
بارى، مسلما فضیلت‌بزرگ وبرترى معنوى از آن افرادى است که در راه اسلام هر زجر وشکنجه‌اى را به جان مى‌خریدند واز صمیم دل مى‌پذیرفتند.
کسى پیشگامتر از حضرت على نبود
بسیارى از محدثان وتاریخ نویسان نقل مى‌کنند که پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم روز دو شنبه به رسالت مبعوث شد وحضرت على -علیه السلام فرداى آن روز ایمان آورد.(5) پیش از همه، رسول اکرم، خود به سبقت‌حضرت على -علیه السلام در اسلام تصریح کرد ودر مجمع عمومى صحابه چنین فرمود:
نخستین کسى که در روز رستاخیز با من در حوض (کوثر) ملاقات مى‌کند پیشقدمترین شما در اسلام، على بن ابى طالب، است.(6)
احادیث وروایات منقول از پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم وامیر مؤمنان -علیه السلام وپیشوایان بزرگ ما، ونیز آراء محدثان ومورخان در باره سبقت امام -علیه السلام بر دیگران به اندازه‌اى زیاد است که صفحات کتاب ما گنجایش نقل همه آنها را ندارد.(7) از این نظر، تنها به سخنان خود امام ونقل یک داستان تاریخى در این زمینه اکتفا مى‌کنیم.
امیر مؤمنان مى‌فرماید:
«انا عبد الله و اخو رسول الله‌و انا الصدیق الاکبر، لا یقولها بعدی الا کاذب مفتری ولقد صلیت مع رسول الله قبل الناس بسبع سنین و انا اول من صلى معه».(8)
من بنده خدا وبرادر پیامبر وصدیق بزرگم; این سخن را پس از من جز دروغگویى افترا ساز نمى‌گوید.من با رسول خدا هفت‌سال پیش از مردم نماز گزارده ام واولین کسى هستم که با او نماز گزارد.
امام در یکى از سخنان دیگر خود مى‌فرماید:
در آن روز، اسلام جز به خانه پیامبر صلى الله علیه و آله و سلم وخدیجه راه نیافته بود ومن سومین شخص این خانواده بودم.(9)
در جاى دیگر، امام -علیه السلام سبقت‌خود را به اسلام چنین بیان کرده است:
«اللهم انی اول من اناب وسمع و اجاب، لم یسبقنی الا رسول اللهم صلى الله علیه و آله و سلم بالصلاه».(10)
خدایا، من نخستین کسى هستم که به سوى تو بازگشت وپیام تو را شنید وبه دعوت پیامبر تو پاسخ گفت، وپیش از من جز پیامبر خدا کسى نماز نگزارد.
پى‌نوشت ها
1- توضیح این مطلب را در پایان بحث مى‌خوانید.
2- آنجا که مى‌فرماید: والسابقون السابقون . اولئک المقربون .(واقعه:10و11).
3- لا یستوی منکم من انفق من قبل‌الفتح وقاتل اولئک اعظم درجه من الذین انفقوا من‌بعد و قاتلوا .(حدید:10)
4- اسد الغابه، ج2، ص99.
5- بعث النبی یوم الاثنین و اسلم علی یوم الثلثاء. – مستدرک حاکم، ج2، ص112; الاستیعاب، ج3، ص32.
6- اولکم واردا على الحوض‌اولکم اسلاما علی بن ابی طالب. – مستدرک حاکم، ج3، ص136.
7- مرحوم علامه امینى متون احادیث وکلمات بسیارى از محدثان ومورخان اسلامى را پیرامون پیشقدم بودن على -علیه السلام در ایمان به پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و سلم در جلد سوم الغدیر، صفحات 191 تا213(چاپ نجف) آورده است. علاقه مندان مى‌توانند به آنجا مراجعه کنند.
8- تاریخ طبرى، ج2، ص213; سنن ابن ماجه، ج1، ص57.
9- نهج البلاغه عبده، خطبه187.
10- همان، خطبه127
