خدای متعال در قرآن، پیامبرش را این گونه معرفی فرموده است:
«یا ایها النبی انا ارسلناک شاهداً و مبشراً و نذیرا و داعیاً الی الله باذنه و سراجاً منیرا. » (1)
(ای پیامبر) ما تو را گواه بر (خلق) و بشارت دهنده و بیم دهنده و دعوت کننده به سوی خدا با اجازه اش و چراغی روشنایی بخش فرستادیم.
در این آیه خداوند پیامبرش را به عنوان «شاهد» معرفی کرده است و چون به فرمایش حضرت صادق علیه السّلام، امام علیه السّلام عدل پیامبر صلی اللّه علیه و آله است، باید این وصف را برای ایشان هم قائل شویم. البتّه در آیات دیگر قرآن این صفت برای ائمّه علیهم السّلام هم ذکر شده است.
«و کذلک جعلناکم امه وسطاً لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا. » (2)
و این چنین شما را امّت وسط قرار دادیم تا شما بر مردم شاهد باشید و پیامبر صلی اللّه علیه و آله بر شما شاهد باشد.
امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمودند:
خدای متعال با گفتار خود «لتکونوا شهداء علی الناس و یکون الرسول علیکم شهیدا» تنها ما را قصد فرمود. پس پیامبر خدا صلی اللّه علیه و آله گواه بر ما است و ما گواهان خدا بر آفرینندگانش و حجت او در زمین هستیم و ما هستیم آنان که خدای تعالی درباره ‌ی آنها فرمود: «و کذلک جعلناکم امه وسطا. » (3)
آیه‌ ی دیگری که بر شاهد بودن پیامبر صلی اللّه علیه و آله و ائمّه علیهم السّلام نسبت به اعمال مردم دلالت دارد، آیه‌ی ذیل است:
«و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون» (4)
و (ای پیامبر) بگو عمل کنید که خدا و رسولش و مؤمنان عمل شما را می بینند.
در این آیه‌ی، وصف شاهد و شهید بودن با تعبیر «دیدن اعمال» بیان شده است. از امام صادق علیه السّلام نقل شده که فرموند: منظور از «مؤمنون» در آیه ‌ی فوق تنها ائمّه علیهم السّلام هستند. حدیث ذیل نیز در توضیح همین آیه است:
عبدالله بن ابان، روغن فروشی بود که مدتی خدمت امام رضا علیه السّلام مجاور شده بود. او یک بار به محضر ایشان شرفیاب شد و عرض کرد: برای خود و خانواده ام از شما التماس دعا دارم. حضرت فرمودند: آیا من این کار را نمی کنم؟ (فکر می کنی من شما را دعا نمی کنم؟! )
عبدالله بن ابان می گوید: پذیرفتن این مطلب برایم سنگین آمد. حضرت رضا علیه السّلام فرمودند: به راستی که اعمال شما هر روز و شب بر من عرضه می شود. آیا در قرآن نمی خوانی: «و قل اعملوا فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون. » (5)
و بگو عمل کنید که خدا و رسول و مؤمنان عمل شما را می بینند. قسم به خدا منظور از «مؤمنون» علّی بن ابی طالب علیه السّلام است. (6)
عرضه‌ی اعمال بر امامان علیهم السّلام بشارت بزرگی برای شیعیان و دوستان ایشان است. این موضوع در داستان دیگری از امام رضا علیه السّلام چنین آمده است:
موسی بن سیّار می گوید: من همراه حضرت رضا علیه السّلام بودم که به دیوارهای شهر طوس رسیدیم. صدای شیون و ناله ای را شنیدم. دنبال صدا رفتم که به جنازه ای برخوردیم. در همین حال دیدم مولایم علی بن موسی الرضا علیهما السّلام از اسب خویش پیاده شدند و به سوی جنازه رفتند و آن را بلند کردند و چنان که برّه به مادر خود می چسبد خود را به آن جنازه چسباندند و… (پس از تشییع) همین که جنازه را بر زمین نهادند، دیدم امام علیه السّلام به طرف آن رفتند و مردم را کنار زدند تا خود را به جنازه رساندند، آن گاه دست مبارک خود را بر سینه‌ی او نهادند و فرمودند:
ای فلانی پسر فلانی! تو را به بهشت مژده باد. بعد از این لحظه دیگر وحشت و ترسی بر تو نیست.
عرض کردم: فدایت شوم، آیا شما این شخص را می شناسید؟ در حالی که قسم به خدا تا کنون قدم به این سرزمین نگذاشته بودید!
امام علیه السّلام فرمودند:
ای موسی بن سیّار! آیا نمی دانی که اعمال و رفتار شیعیان ما، در هر صبح و شام بر ما گروه امامان عرضه می شود؟ آن گاه اگر تقصیری در رفتار آنها باشد از خدا می خواهیم از سر تقصیرشان در گذرد و اگر کار خوبی داشته باشند از خدا می خواهیم که به آنها جزای خیر دهد. (7)
بنابراین، شاهد بودن ائمّه علیهم السّلام بر اعمال و رفتار انسان، از طرفی ممکن است باعث خجالت و بی آبرویی او گردد (در صورت ارتکاب گناه) و از طرف دیگر سبب امیدواری است؛ چون رحمت واسعه‌ی الهی برای او دست به دعا بلند می کند و بر گناهانش از خداوند طلب عفو و بخشش می نماید.
پس اگر ما واقعاً شاهد بودن امام علیه السّلام را باور کنیم، به طور حتم در اعمالمان اثر بسزائی خواهد داشت. اهمّیّت و ارزش این معرفت وقتی بر انسان آشکار می شود که فرصت عمل به پایان رسیده است و این شاهدان خدا برای آخرین بار هنگام مرگ پرونده انسان را مرور می فرمایند.
امام باقر علیه السّلام در پاسخ به راوی در مورد آیه شریفه «اعملوا فسیری الله… و المؤمنون» فرمودند:
هیچ مؤمن و کافری نمی میرد که در قبرش گذاشته شود مگر این که کارهایش به رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السّلام تا آخرین کسی که خدا اطاعتش را بر بندگان واجب کرده است، عرضه می شود. (8)
آخرین فرد در زمان ما، حضرت بقیه الله عجل الله تعالی فرجه الشریف هستند. ایشان بیش از 1160سال است که بر همه‌ی کسانی که در زیر پرچم امامت ایشان هستند، نظارت دارند. خوب است کمی تأمل کنیم که ایشان در این مدّت طولانی، شاهد و ناظر چه اعمالی از امّت خود بوده اند؟! و امّت واقعاً چه مقدار به این مقام ایشان اعتقاد و توّجه داشته اند؟!

پی نوشتها:

1. سوره ی احزاب آیات 45 و 46.
2. سوره ی بقره آیه ی 143.
3. تفسیر کنز الدّقایق: ج 2 ص 179.
4. سوره ی برائت آیه ی 105.
5. سوره ی برائت آیه ی 105.
6. وسائل الشیعه: ج 11 ص 387 ح 5.
7. بحارالانوار: ج 49 ص 98 و 99.
8. بصائر الدرجات: ج 96 باب 5 ح 8.
منبع: کتاب آشنای غریب