* صله رَحِم
قال رسولُ اللهِ (صلى الله علیه وآله): «صِلُوا اَرْحامَکُمْ وَ لَوْ بِالسَّلامِ/ صله أرحام خود کنید حتى اینکه سلام کردن باشد».
در آیات و روایات تأکید فراوانى درباره صله رَحِم شده است. خداوند مى فرماید: «(وَیَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَیُفْسِدُونَ فِى الاَْرْضِ أُوْلَـئِکَ هُمُ الْخَاسِرُونَ/ و کسانى که پیوندهایى را که خدا دستور داده برقرار سازند، قطع نموده، و در روى زمین فساد مى کنند، اینها زیانکارانند».
مصداق صله رحم چیست؟ رحم کیانند؟ صله چیست؟ و فلسفه اش کدام است؟ بیشتر مردم صله رحم را مستحب مى دانند و حال آنکه صله رحم یکى از واجبات و قطع رحم یکى از گناهان کبیره است.
ظاهر رحم که در روایات آمده، تمام ارحام را شامل مى شود و دلیلى نداریم که فقط طبقه اوّل ارث، داخل ارحام باشد و طبقات دیگر داخل نباشد، منتها چگونگى صله مختلف است؛ یعنى صله اى که درباره درجه اوّل مثل پدر، مادر و فرزند است، غیر از آن صله اى است که درباره وابستگان درجه دوم است.

صله چیست؟
صله یک معناى عرفى دارد که داشتن نوعى رابطه است که این رابطه مختلف است، گاهى رابطه به این است که زندگى پدر و مادرى را که در مضیقه هستند تأمین کند، (وجوب نفقه مصداق صله رحم است) و گاهى وجوب نفقه نیست، بلکه خبر داشتن از بیماران آنها و کمک کردن به گرفتاریها و مشکلات آنها در حد توان، مصداق صله است، و گاهى با یک سلام، صله رحم صورت مى گیرد، به عبارت دیگر طورى باشد که او را بیگانه ندانند.

فلسفه صله رحم چیست؟
اسلام روى مسأله وحدت وانسجام خیلى سرمایه گذارى مى کند به همین جهت وحدت را چند مرحله اى کرده است، مرحله اوّل وحدت در خانواده و مرحله دوم وحدت در بین فامیلها و مرحله بعد وحدت در کل مؤمنان وجامعه اسلامى است، چرا که همیشه براى اصلاح، تقویت و پیشرفت جامعه، وحدت، از ضروریّات است; و با پیشرفت و تقویت تمام واحدهاى کوچک، اجتماع عظیم، خود به خود اصلاح خواهد شد. وحدت هزینه زیادى لازم دارد، در صورتى که تفرقه با یک سوء ظن حاصل مى شود.
اهمّیت صله رحم تا حدّى است که پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «صِلَهُ الرَّحِمِ تَعْمُرُ الدِّیارَ وَتَزِیدُ فى الأعمارِ و إن کانَ أهْلُها غَیْرَ أخیار/ پیوند با خویشاوندان شهرها را آباد مى سازد، و بر عمرها مى افزاید، هر چند انجام دهندگان آن از نیکان نباشند».
و نیز امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: «صِلْ رَحِمَکَ وَلو بِشَرْبَه مِن ماء، و أفْضَلُ ما یُوصَلُ بِهِ الرَّحِمُ کَفُّ الأذى عنها/ پیوند خویشاوندى خویش را حتّى با جرعه اى از آب محکم کن و بهترین راه براى خدمت به آنان این است که (لااقل) از تو آزار و مزاحمتى نبینند». زشتى و گناه قطع رحم به حدّى است که امام سجّاد (علیه السلام) به فرزندش نصیحت مى کند که از همنشینى با پنج گروه دورى کن، یکى از آن پنج گروه کسانى هستند که قطع رحم کرده اند: «وإیّاکَ وَمُصاحَبَهَ القاطِعِ لِرَحِمِه فإنّى وَجَدتُه مَلْعوناً فی کِتابِ اللهِ عَزّوجَلّ فى ثلاث مَواضِع: قال الله عزّوجلّ: (فَهَلْ عَسَیْتُمْ اِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدوا فى الاَرْضِ وَ تُقَطِّعوا أَرْحامَکُمْ أولئِک الَّذینَ لَعَنَهُمُ الله/ از مصاحبت قطع رحم کننده دورى کن چرا که من آنها را در سه آیه از قرآن ملعون یافتم» سپس حضرت آیه 22 سوره محمّد را تلاوت فرمود، امّا دو آیه دیگر که در ذیل حدیث آمده یکى آیه 25 سوره رعد و دیگرى آیه 27 سوره بقره که در یکى لعن، صریحاً آمده و در دیگرى کنایتاً.
رسول اکرم (صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «ثَلاثَهٌ لا یَدْخُلونَ الجَنّهَ: مُدْمِنُ خَمْر وَ مُدْمِنُ سِحْر وَقاطِعُ رَحِم/ سه گروه هستند که هرگز داخل بهشت نمى شوند، شراب خواران، ساحران و قطع کنندگان رحم».
از پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) پرسیدند: «إنّ رَجُلا من خثعم سأل رسول الله (صلى الله علیه وآله) : أیّ الأعمالِ أبْغَضُ إلَى اللهِ؟ فقال: الشِّرْکُ بِالله. قال: ثمّ ماذا؟ قال: قَطِیعَهُ الرَّحِمِ/ زشت ترین عمل در پیشگاه خداوند کدام است؟ فرمود: شرک به خدا. پرسیدند: بعد از آن؟ فرمود: قطع رحم».

* آثار و برکات صله رحم در زندگى
امام صادق (علیه السلام) مى فرماید: «صِلَهُ الرَّحِمِ تُهَوِّنُ الحِسابَ یومَ القِیامَهِ وَ ِهىَ مَنْسَأَهٌ فى العُمُرِ و تَقِىِ مَصارِعَ السّوءِ/ صله رحم حساب روز قیامت را آسان و عمر را طولانى مى کند، و از مرگ ناگوار جلوگیرى مى کند».
و همچنین فرمود: صله رحم:
1. اعمال انسان را پاک و پاکیزه مى کند.
2. اموال را پر رونق و پر برکت مى سازد.
3. بلاها و حوادث ناگوار را دفع مى کند.
4. رزق و روزى را زیاد مى کند.
امام باقر (علیه السلام) از على (علیه السلام) نقل مى کند که فرمود: «ثَلاثُ خِصال لایَموتُ صاحِبُهُنَّ أَبَداً حتّى یَرى وَ بالَهُنَّ: اَلْبَغْىُ وقطیعَهُ الرَّحِمِ وَالَیمینُ الکاذِبَهِ یُبارِزُ اللهَ بِها/ سه خصلت است که دارندگان آن از دنیا نروند، تا مجازات و نتیجه آن را در دنیا ببینند: ستم کردن، قطع رحم کردن و قسم خوردن به دروغ که بوسیله آن با خدا مبارزه شود».
مرحوم نراقى چند حدیث پرمعنا در باب صله رحم نقل مى کند:
پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله) مى فرماید: «لا تَقْطَعْ رَحِمَکَ وَ اِنْ قَطَعَتْکَ/ قطع رحم مکن، اگر چه با تو قطع رابطه کند».
و فرمود: «رحم و امانت روز قیامت در دو طرف صراطند، چون صله رحم کننده و امانت گذار بر صراط بگذرد به بهشت درآید، و چون خائن امانت و قاطع رحم بگذرد هیچ عملى با این دو گناه به او سود نبخشد و صراط او را در آتش سرنگون کند».
امیرمؤمنان (علیه السلام) در خطبه اى مى فرماید: «أعوذُ بِاللهِ مِنَ الذُّنوبِ الّتى تُعَجِّلُ الْفَناءَ; از گناهانى که در نابودى (گنه کار) شتاب کند به خدا پناه مى برم»، عبدالله بن کَوّاء یَشْکُرى عرض کرد: یا امیرالمؤمنین آیا گناهانى هست که در فناى آدمى شتاب کند؟ حضرت فرمود: «نَعَمْ وَیْلَکَ، قَطِیعَهُ الرَّحِم; آرى واى بر تو، آن قطع رحم است، خانواده اى هستند که گرد هم مى آیند و یارى هم مى کنند و با اینکه اهل گناهند خداوند به آنها روزى مى دهد، وخانواده اى از هم جدا مى شوند و از یکدیگر مى برند، پس خداوند آنها را محروم مى کند با اینکه اهل تقوا هستند». و فرمود: هرگاه مردم قطع رحم کنند، اموال و ثروتها در دست اشرار قرار مى گیرد.

منبع: خبرگزاری رسمی حوزه