نویسنده:امیر ملک محمودی

الف)وظایف برادرها و خواهرها نسبت به همدیگر
بدون شک نحوه ی رابطه ی پدرومادر و نقش و رسالت و منزلت هر یک در کانون خانواده، تأثیر قابل توجهی در پدید آوردن نگرش های مختلف در اذهان برادرها و خواهرها نسبت به یکدیگر می تواند داشته باشد.آن گاه که پدر خانواده، همسر خود را مورد تأیید و تکریم قرار دهد و شخصیت او را ارزشمند می دارد، و همسر محبوب خود را انیس و همدل و همراز خویش می داند، و مادر نیز شوهر خود را زیبنده ترین و آراسته ترین لباس خویش دانسته، از هیچ کوششی برای تکریم شخصیت وی و ابراز محبت دریغ نمی کند، فرزندان خانواده، یعنی «برادران و خواهران»نیز به نیکی می آموزند که چگونه باید در تأیید و تکریم شخصیت یکدیگر و به دور از حسادت ها و خودمداری ها بکوشند.
باید توجه داشت که رابطه «خواهرها و برادرها»فقط با تصویر کشیدن زیباترین رابطه ها در هاله ای از مهر و محبت و پرتوی از صفا و یکرنگی مقدور است و بس.
معنا و مفهوم «دوستی و محبت»را می توان در پیوندهای عاطفی میان خواهرها و برادرها جستجو کرد و اگر در مواردی متأسفانه مشاهده می کنیم که میان برخی از خواهرها و برادرها و دوستی و الفتی وجود ندارد و در دنیایی از نگرانی ها و گله ها، قهرها و گریزها و جدال ها و ستیزهای به سر می برند، بدون تردید علت آن را می توان در ضعف و کاستی خود آن ها و والدینشان بررسی نمود.
خواهرها و برادرهای صمیمی و مشفق، مونس و همدل، همفکر و همراه، هوشمند و خلاق، پویا و تلاشگر نه تنها می توانند با تبادل نظر و همفکری، مشاوران امین و صدیق والدین خود باشند، بلکه با افکار متعالی و خلاق خویش که برخاسته از آرامش روان و هوشمندی آنان است می توانند برای نزدیکان، خویشان و آشنایان خود الگوی نیکوی تفاهم و همدلی و مشاوران ارزشمند خانوادگی باشند.
آن گاه که رابطه ی خواهرها و برادرها در بستری از صمیمت و عطوفت، منطق و استواری، کمال اندیشی، زیبابینی و زیبادوستی، کرامت و بزرگ منشی، بلندنظری و سخاوت، مروت و از خود گذشتگی، تواضع و ایثار و صلابت شخصیت برقرار گردد، رفتار فردی و خانوادگی ایشان حمایتگر نظام خانواده و گرمابخش زندگی مستقل یکدیگر شده، همه بستگان و خویشان از گرمی و صمیمیت آن ها بهره مند می شوند و شخصیت برتر و متعالی ایشان می تواند شایسته ترین الگوهای رفتار فردی و اجتماعی برای سایر اقوام و آشنایان باشد.
بنابراین، روایت همدلی و همراهی، همگامی و ایثار برادری به نام «حسین (ع)»حماسه آفرین عاشورا و منجی مکتب اسلام و خواهری به نام «زینب (ع)»قافله سالار کاروان کربلا، پیام آور شهیدان و پاسدار حریم ارزشها، حکایتگر زیباترین رابطه و پایدارترین پیوند عاطفی و آرمان گرایی و کمال اندیشی «خواهر و برادر»دو رهرو طریق حق و دو الگوی برتر برای همه ی عصرها و همه ی نسلهاست.چرا که نام حسین (ع) در صفحات تاریخ اسلام، بدون نام خواهرش زینب (ع)غریب می ماند. این دو بزرگوار، زیباترین رابطه ی دوستی را بین «خواهر و برادر»خلق کردند.

ب)وظایف عروس ها و مادرشوهرها نسبت به یکدیگر:
در رابطه با وظایف عروس خانم ها و مادر شوهرها، محور بحث حول وجود پسر(آقا داماد)می چرخد.دامادی که برای عروس خانم شوهر و شریک زندگی و برای مادر عزیزش پاره ی تن و مونس جان می باشد.

آرزوهای هر مادر (مادرشوهر)
باید توجه داشت که هر مادری فرزند خویش را با همه ی وجود دوست دارد و او را جگرگوشه ی خود می داند، مادر، پسر را همواره برای خود می خواهد و هم چنان که ایثارگرانه همه ی مهر و محبت خویش را نثار راه رشد و کمال و سعادت فرزند می نماید، خود نیز به مهر و محبت او در هر شرایطی نیاز دارد و این نیاز به هنگام جدایی و تنهایی، ایام پریشانی و بیماری و به ویژه در دوران پیری و حمایت خواهی، بیش از پیش خودنمایی می کند.در واقع مادر در همه ی
اوقات، در هر حال و شرایطی و در هر وضع و موقعیتی، در غم و شادی، در خلوت و جمع، در قوت و ضعف، در روز و شب و…، به سلامت و موفقیت فرزند می اندیشد و با مهر و محبت و تواضع و تکریم پسر نسبت به مادر، او نشاط تازه ای می یابد و این نشاط و سرزندگی و احساس رضامندی و خود ارزشمندی، مایه ی حیات سبز و پربرکت وجود مادر است.
هر مادری به یقین دوست دارد که آرزوی دیرینه اش تحقق یابد و پسر عزیزش جامه ی دامادی به تن کرده، در کنار عروس دلخواهش زندگی مستقلی را تشکیل دهد و آن را اداره نماید.اما دلواپس چگونگی ارتباط و پیوند مستمر عاطفی پسر با او و نیز نحوه ی رابطه ی تازه عروس با دست پرورده اش، یعنی آقا داماد است.هر اندازه میزان وابستگی عاطفی مادر با پسر بیشتر باشد، این نگرانی و دل مشغولی با شدت فراوانتری در فکر و اندیشه و کلام ورفتار مادر جلوه گر خواهد بود.

آرزوی هر دختر (عروس خانم)
عروس خانم با دنیایی از آرزوها، آرمانها، رؤیاها و اندیشه ها و کوله باری از سفارش ها و توصیه های خانواده ی خود، به ویژه مادر و مادربزرگ پای به زندگی جدید گذارده است، می خواهد با همسر همدل و همراهش حیات پربرکت و پرتلاشی را آغاز نماید.
عروس خانم جوان مانند همه ی جوان ها، با ذهنی فعال و پویا و اندیشه ای خالق، اعتماد به نفس و استقلال رأی، بصیرت و مسؤولیت پذیری و با نگاهی دلچسب و خوشایند به زندگی و با امید به آینده ای پرنشاط و پربرکت و اداره ی یک زندگی شاد و فعال، می خواهد به دور از دخالت های این و آن و وسوسه های اغیار، باگرمی و صمیمیت و شور و مشورت با همسر، برنامه و مسیر زندگی مشترک را پی بریزد و همه ی مهربانی ها و عطوفت ها را بر فضای خانه حاکم کند، و در این طریق همه ی موفقیت خود را در جلب همگامی، همراهی و یکدلی همسر خود می داند.
عروس خان، سعادت و خوشبختی و آرامش زندگی مشترک را در گرو بذل محبت و تعلّق خاطر زوجین می داند.او همه ی توجه و محبت، فکر و اندیشه و جاذبه ی همسر را برای خود می خواهد و دوست دارد در خانه ی دل همسرش جاودانه جای بگیرد.
عروس خانم دوست دارد و سخت مشتاق است که فکر و روان همسر را در اختیار داشته باشد و با نظر و مشورت او کانون خانواده را بیاراید و برنامه ی زندگی مشترک را تنظیم و اجرا نماید.
آقا داماد در نزد عروس خانم، همسری است همراه، رفیقی است شفیق، دوستی است صمیمی و همدلی است همراز و او به حق، همسر را تن پوش خود می داند و خویش را تن پوش همسر همان گونه که خداوند متعال می فرمایند:
… هنّ لباسٌ لکم و أنتم لباسٌ لهنّ… (1)
«… آن ها لباس شما هستند و شما لباس آن ها، (هر دو زینت و سبب حفظ یکدیگر)…»
بنابراین عروس خانم مایل نیست که کس دیگری جز او به شوهرش چیزی بگوید، از او چیزی بخواهد و یا فکر و اندیشه ی او را حتی برای زمان کوتاهی به دور از چشم همسر در اختیار داشته باشد ولو که این فرد «مادرِ عزیزِ شوهرش»باشد.

علت سردی در روابط بعضی از عروس خانم ها و مادرشوهرها
دخالت مستمر بعضی از مادرشوهرها در برنامه های زندگی زوج های جوان، احضار پی در پی پسر (آقا داماد)و ارائه ی توصیه های ویژه و نسخه های خاص، در اختیار گرفتن بخش قابل توجهی از اوقات او و قرار دادن وی در موقعیت دوگانگی احساس و تعارض روانی و بعضاً بدخلقی ها، سردی ها و ستیزهای ناشی از آن، زمینه ی بدبینی و پیش فرض های نادرستی را در اذهان عروس خانم ها ایجاد می کند.
واقع امر این است که اغلب این پیش فرض ها و بدبینی ها و گاه، واکنش های منفی در رفتارهای ناخوشایند درخانواده ی عروس و داماد به طور اعم و بین عروس خانم ها و مادرشوهرها به طور خاص زمانی پدیدار می گردد که طرفین به دور از آینده نگری و عاری از بصیرت لازم، خواسته و ناخواسته گرفتار افکار خود مدارانه و غرق در خودبینی ها، خودخواهی ها، وابستگی های نامعقول عاطفی و کشش های فزاینده ی روانی می شوند به رضامندی های شخصی و تأمین خواسته های خود اندیشیده، طرف مقابل را در موقعیت تضاد خواستها، دوگانگی و تعارض ها قرار می دهند.
بنابراین، ریشه ی نگرش های منفی نسبت به نزدیکان و خویشان نسبی و سببی و تبلورهای ناخوشانید، در خود پرستی ها، خودخواهی ها، ضعف شخصیت، تعصبات غیرمعقول و محدودیت های فکری، بدآموزی ها و بی بهره بودن از شیوه های مطلوب تربیتی و روش های متعالی و برقراری و تداوم ارتباط مؤثر، مفید، متقابل، پویا و رضایت بخش با دیگران و نزدیکان است.

نتیجه ی دخالت های مستمر و بی جا در زندگی زوج های جوان
از جمله حاصل بذرهای نامیمون توسعه ی نگرش های ناخوشایند و منفی و دخالت های مستمر و بی جا در زندگی زوج های جوان به طور اجمال عبارتند از:
حسادت، بخل ورزی، خودنمایی، خودکامگی، بدزبانی، غیبت، تهمت، کینه توزی، لجبازی، پرخاشگری، افسردگی، گوشه گیری، یأس، ناامیدی، بدبینی، اعتیاد، ارتباط های نامشروع، فرار، طلاق، جدایی، قتل…و متلاشی شدن کانون گرم خانواده.

وظایف مادرشوهرهای صالح و مهربان نسبت به عروس خانم ها
1-مادرشوهر موفق و توانا همواره با پندار و رفتار عاقلانه و مخلصانه و فداکارانه ی خویش زمینه ی دوستی، مودّت و محبت میان پسر خود و عروس خانم را بیشتر می کند و با محبتی که به عروسش ابراز می نماید کانون وجود او را سرشار از آرامش می سازد تا توان آرامشگری او نیز افزون تر گردد.
2-عروس خانم برای مادرشوهر مهربان و فهیم همچون دختری عزیز و دوست داشتنی است.مادرشوهرهای وارسته و دوراندیش، همسر پسرشان را فرزندی دلبند می پندارند و آرامش و راحتی او را آرزوی قلبی خود می دانند وخدای ناکرده او را به عنوان رقیب کشمکش های عاطفی و خواسته های روانی خود نمی بینند.
3-مادرشوهرهای دوراندیش و با بصیرت نیک می دانند که آرامش واقعی خانواده ها و زوج های جوان و راحتی خیال و سلامت پسرشان در گرو نشاط درون، نگرش مثبت و انگیزه ی غنی حیاتی عروسشان استوار است.از این رو حمایت های فکری و عاطفی عروس خانم و احترام عملی به استقلال فکری و سلیقه های شخصی ایشان، برنامه ی اصلی مادرشوهرها در تنظیم روابط و تعامل با عروس عزیزشان خواهد بود.
4-مادرشوهرهای کریم و با صلابت به درستی می دانند که محبت به معنای گذشت، ایثار، صبوری و احسان، جان مایه ی حیات پربرکت، آرامش روان و نشاط و سرزندگی است.
5-مادرشوهرهای صالح، متعهد و آینده نگر به نیکی واقفند و باور دارند که شایسته آن است که به جای زبان انتقاد، کلام گله آمیز، رفتار دخالتگرانه و تحقیرآمیز، از کلام تأیید و تشویق، سخن محبت آمیز، رفتار حمایتی و هدایتی همراه با تکریم شخصیت زوج های جوان بهره گرفت.
6-مادرشوهرهای بلند اندیش به خوبی می دانند که بخشی از شخصیت عروس خانم جوانشان، در زندگی مشترک با پسرشان تکوین می یابد.لذا سعی می کند مستعدترین بستر را برای تکوین مطلوب شخصیت فردی و اجتماعی عروس و داماد فراهم آورند.
7-مادرشوهرهای بصیر و متعهّد همواره فرزندشان را به حمایت همه جانبه از همسر تشویق نموده و از ایشان می خواهند که همسرشان را همراز خود دانسته و او را شریک واقعی زندگی دنیوی و همسفر اخروی بدانند.
8-مادرشوهرهای مهربان و صبور، عروس خانم را صمیمی ترین یار، با محبت ترین دوست و با وفاترین فرزند برای خود می دانند و سعی می کنند برای همیشه مادری مهربان، دلسوز و پرعطوفت برای عروس خانم های فهیم و قدرشناس خود باشند.

وظایف عروس خانم های فهیم و قدرشناس نسبت به مادرشوهرها
1-عروس خانم های جوان و فهیم به نیکی آگاهند که اغلب مادرشوهرها بر خلاف بسیاری از نگرش ها و باورهای نادرست و ذهنیت های غلط، از شخصیتی والا و برجسته برخوردار هستند و وجودشان همواره منبع خیر و برکت و مهربانی است.
2-عروس خانم های خردمند باید در اندیشه ی زدودن نگرش های منفی، باورهای نادرست و ذهنیت های ناروا نسبت به مقام و منزلت «مادرشوهری» در جامعه اسلامی ایران که اساس آن بر احیای متعالی ترین ارزش های انسانی استوار است، باشند.
3-عروس خانم های با فضیلت که شخصیت ایشان آمیزه ای از جمال و کمال، متانت و محبت، عفت و پاکدامنی، استواری و صلابت است، همواره سعی می کنند با تکریم شخصیت بزرگترها همچون مادرشوهر و پدرشوهر ارجمند، و با بهره گیری از زیبایی های اخلاقی و کاشتن بذر مهر و محبت، بوستان خانواده را با طراوت، شاداب و با معنویت نگه دارند.
4-عروس خانم های آگاه و موفق خوب می داند که هر قدر نسبت به مادر همسر خود مهربان و صبور باشند، شخصیت او را مورد تأیید و تکریم واقعی قرار دهند و از سویدای دل، او را دوست بدارند، در واقع جاودانه ترین دوستی ها و محبت ها را در دل همسر خویش بارور می کنند.
5-احترام به پدر و مادر و برادر و خواهر و خویشان همسر و تکریم شخصیت ایشان توسط عروس خانم از اصول مهم زندگی مشترک و نشانه ی حسن تدبیر و کمال عروس خانواده است.

نقش آقا دامادها در ایجاد رابطه ی گرم و صمیمی میان مادرشوهرها و عروس خانمها
1-آقا دامادهای فهیم و آگاه، بیشترین مسؤولیت را در تألیف قلوب، تنظیم حسن روابط، تعمیم نیکی ها و مهربانی ها و تقویت پایه های استوار کانون پرنشاط خانواده بر عهده دارند.
2-آقا دامادها، حلقه ی اتصال و پیوند عاطفی و موجب نزدیکی دل ها و مهربانی قلب ها در خانواده ها هستند.
3-آقا دامادها، با بلندنظری و حسن تدبیر خود می توانند زداینده ی آفت های فکری و آسیب های رفتاری و فزاینده ی مهربانی ها و محبت ها باشند.
4-آقا دامادهای صالح و با فضیلت، هرگز از قدردانی و تمجید از وجود گرامی همسر و اظهار محبت و دوستی نسبت به وی و نیز تعظیم و تکریم شخصیت پدر و مادر بزرگوار و ارجمند خویش غافل نمی شوند.
5-آقا دامادهای مهربان، پس از ازدواج رابطه ی عاطفی خویش را با پدر و مادر خود و همسرشان بیشتر می کنند و همواره می کوشند محبت خود و همسرشان را به طور مستقیم و غیرمستقیم نثار آنان نمایند.
6-آقا داماد خردمند هرگز کوتاهی و غفلت های احتمالی همسر جوانش را به مادر خویش انتقال نمی دهد بلکه همیشه از مهر و محبت و گرمی و صمیمیت بین خود و همسرش سخن می گوید.
7-آقا داماد فهیم هرگز اجازه نمی دهد که فرصتی فراهم شود تا جمعی زبان به غیبت گشوده، شخصیت همسرش و یا خانواده ی ایشان را مورد نقادی و تحقیر قرار دهند.
8-آقا دامادهای با منطق و آگاه همواره تلاش می کنند دلهای والدین خود و والدین همسرشان را نسبت به همدیگر نزدیک و نزدیک تر سازند.و رابطه ی صمیمی بین خود و همسرشان را حفظ کرده و همدیگر را تشویق و ترغیب به دیدار محبت آمیز والدین دو طرف می نمایند.

وظایف خانواده ها و خویشاوندان نسبت به همدیگر
بدون شک زندگی اجتماعی صرفاً در چهار دیواری خانه و حریم خانواده محصور نمی شود، بلکه روابط متقابل اجتماعی خانواده هاست که نظام اجتماعی را پی ریزی می کند و به یقین شالوده ی جامعه ی سالم و متعالی نیز بر کانون خانواده های سالم و متعادل استوار است.
ارتباطات فامیل و خویشاوندی مناسب ترین بستر برای رشد اجتماعی و مطلوب ترین زمینه برای حمایت های عاطفی، مشاوره های خانوادگی، پشتیبانی های اقتصادی، تقویت اعتماد به نفس، نشاط درون، آرامش روان و حتی راحتی خیال است.
یقیناً پیوند با نزدیکان و ارتباط با خویشان در دایره ی «محبت، صداقت و صمیمیت، زندگی خانواده ها را پرنشاط و پررونق، مهارت های اجتماعی را غنی و قدرت تفکر و تعقل را قوی می کند و با فراهم ساختن آرامش روان و انبساط خاطر، سلامت جسم و طول عمر پربرکت را به ارمغان می آورد.

اساسی ترین آفات و موانع ارتباطات خویشاوندی
اساسی ترین موانع برقراری و پایداری روابط عاطفی و پیوندهای خویشاوندی و ارتباطات بایسته ی اجتماعی به طور اجمال عبارتند از:بدبینی ها، سوءظن ها، خودبینی ها، کژاندیشی ها، خودمحوری ها، بدگویی ها، غیبت ها، دروغ ها، تهمت ها، افتراها، نیش زبان ها، ناسزاگویی ها، تحقیرها، تمسخر و استهزای دیگران،
زبان تهدید و پرخاش، تکلّف های بی جا، ریا، خودنمایی، غرور بی جا، چشم و هم چشمی ها، حسادت، اسراف ها و ریخت و پاش ها و… .

اساس ارتباطات سالم خویشاوندی و استمرار آن
جان مایه و اساس روابط عاطفی خویشاوندی و استمرار آن به طور اجمال عبارتند از:
پیوندهای ساده و بی تکلف، روابط صمیمانه و صادقانه و ارتباطات سالم و سازنده که در بستری از محبت و صفا، صداقت و درستی، گذشت و ایثار و صبوری، قناعت و ساده زیستی و احسان صورت پذیرند که علاوه بر استمرار روابط سالم دارای آثار و برکات ارزشمند عاطفی، شناختی و اجتماعی بوده و موجب سلامت روان شادابی و طراوت درون، افزایش طول عمر انسان و… می شوند.

پی‏نوشتها:

150-سوره بقره، آیه 187.
منبع:کتاب راهنمای خانواده