«الذین ینفقون أموالهم باللیل و النهار سراً و علانیه فلهم أجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون؛ کسانی که مال خود را انفاق کنند در شب و روز، نهان و آشکار، آنان را پاداش نیکو نزد پروردگارشان خواهد بود و هرگز از حادثه آینده بیمناک و از امور گذشته اندوهگین نخواهند گشت». (بقره:274)
«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون و ما تنفقوا من شیء فإن الله به علیم؛ هرگز به مقام نیکوکاران و خاصان خدا نخواهید رسید، مگر آنکه از آنچه دوست دارید، در راه خدا انفاق کنید که همانا خدا بر آنچه نفاق می کنید، آگاه است».(آل عمران:92)
«قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوه و ینفقوا مما رزقنهم سراً و علانیه من قبل أن یأتی یوم لا بیع فیه و لا خلل؛ به آن بندگان من که ایمان آورده اند، بگو نماز را به پا دارند و از آنچه روزی آنها کردیم، در نهان و آشکار انفاق کنند، پیش از آنکه بیاید روزی که نه چیزی توان خرید و نه دوستی کسی به کار آید».(ابراهیم:31)
«و ما تنفقوا من شیء فی سبیل الله یوف الیکم و أنتم لا تظلمون؛ و آنچه در راه خدا صرف می کنید، خدا تمام به شما عوض خواهد داد وهرگز به شما ستم نخواهد شد».(انفاق:60)
«أولئک یوتون أجرهم مرتین بما صبروا و یدرءون بالحسنه السیئه و مما رزقنهم ینفقون؛ آنان را دو بار پاداش نیکو دهند؛ زیرا صبر ورزیدند و بدی را به نیکی دفع کردند و آنچه روزی آنها کردیم، انفاق می کنند».(قصص:54)
«قول معروف و مغفره خیر من صدقه یتبعها أذی و الله غنی حلیم؛ به زبان خوش و طلب آمرزش، فقیر سائل را رد کردن، بهتر است تا آنکه صدقه دهند و از پی آن، آزار کنند. خداوند از خلق بی نیاز و بر [عصیان و بخل] آنان بردبار است».(بقره:263)
«إن المصدقین و المصدقت و أقرضوا الله قرضاً حسناً یضعف لهم و لهم أجر کریم؛ همان مردان و زنانی که صدقه دهند و به خدا قرض نیکو دهند، [پاداش]برای آنها دو چندان شود و برای آنها اجر محترمی است».(حدید:18)
«و أنفقوا من ما رزقنکم من قبل أن یأتی أحدکم الموت فیقول رب لو لا أخرتنی إلی إجل قریب فأصدق و أکن من الصلحین؛ از آنچه روزی شما کردیم، در راه خدا انفاق کنید، پیش از آنکه مرگ بر یکی از شما فرا رسد، در آن حال بگوید: پروردگارا!اجل مرا اندکی تأخیر انداز تا صدقه و احسان بسیار کنم و از نکوکاران شوم».(منافقون:10)
«وما ءاتیتم من ربا لیربوا فی أموال الناس فلا یربوا عندالله و ما ءاتیتم من زکوه تریدون وجه الله فأولئک هم المضعفون؛ و آن سودی که شما به رسم ربا دادید که بر اموال مردم ربا خوار بیفزایید، نزد خدا هرگز نیفزاید و آن زکاتی که از روی شوق و اخلاص به خدا، به فقیران دادید، ثوابش چندین برابر شود و همین زکات دهندگان هستند که بسیار دارایی خود را افزون کنند».(روم:39)
«وأقیموا الصلواه و ءاتو الزکوه و أطیعوالرسول لعلکم ترحمون؛ نماز به پا دارید وزکات مال خود را به فقیران بدهید و از رسول ما اطاعت کنید؛ باشد که مورد لطف و رحمت شوید».(نور:56)
«قل إن ربی یبسط الرزق لمن یشاء من عباده و یقدر له و ما أنفقتم من شیء فهو یخلفه و هو خیر الرزقین؛ ای رسول ما! بگو خدای من هر که از بندگان را خواهد، وسیع یا تنگ روزی می گرداند و شما هر چه را در راه رضای حق انفاق کنید، به شما عوض می بخشد و او بهترین روزی دهنده است».(سبأ: 39)

پیام هایی از وحی
یا أیها الذین آمنوا أنفقوا مما رزقناکم من قبل أن یأتی یوم لا بیع فیه و لا خله و لا شفاعه و الکافرون هم الظالمون.
ای کسانی که ایمان آورده اید!از آنچه به شما روزی داده ایم، انفاق کنید، پیش از آنکه روزی فرا رسد که نه خرید و فروشی در آن است، نه دوستی و شفاعتی. و کافران همان ستمگرانند. (بقره:254).

پیام ها(1)
1-استفاده از فرصت ها در کارهای خیر ارزش دارد: «من قبل ان یأتی یوم».
2-محروم کردن امروز، محروم کردن فرداست. اگر امروز انفاق و بخششی صورت نگیرد، در آن روز هم محبت و وساطتی در بین نخواهد بود: «أنفقوا… یوم لابیع فیه…».
3-یاد معاد، عاملی برای تشویق به انفاق است: «أنفقوا … یأتی …».
4-یکی از راه های ایجاد روحیه و سخاوت، توجه به دست خالی انسان در قیامت است: «لابیع و لاخله و لا شفاعه».
5-بخل، نشانه کفران نعمت و کفر به وعده های الهی است: «انفقوا … و الکافرون».
الشیطان یعدکم الفقر و یأمرکم بالفحشاء و الله یعدکم مغفره منه و فضلاً و الله واسع علیم.(2)
شیطان [به هنگام انفاق،] شما را از فقر بیم می دهد و شما را به فحشا و زشتی ها فرا می خواند، ولی خدا از جانب خود به شما وعده آمرزش و فزونی می دهد؛ و خداوند وسعت بخش دانا است.

پیام ها(3)
1-بخل شما، فقرا را به فساد و فحشا می کشاند: «یعدکم الفقر و یأمرکم بالفحشا».
2-میان فقر و فحشا، رابطه است؛ بسیاری از گناهان به خاطر ترس از فقر است.
3-اطرافیانی که انسان را از انفاق باز می دارند و از آینده می ترسانند، ولی نسبت به گناهان تشویق می نمایند، شیطانند: «الشیطان یعدکم».
4-انفاق، مال را زیاد می کند وسبب آمرزش گناهان است: «انفقوا… الله یعدکم مغفره منه و فضلاً».
و ما أنفقتم من نفقه أو نذرتم من نذر فإن الله یعلمه و ما للظلمین من أنصار.(4)
و هر مالی را که انفاق کرده اید، پس قطعاً خداوند آن را می داند و برای ستمگران هیچ یاوری نیست.

پیام ها(5)
1-حال که خداوند از انفاق ما با خبر است، پس بهترین مال را با والاترین اهداف خرج کنیم: «ما انفقتم… فإن الله یعلمه».
2-انفاق، مخصوص ثروتمندان و اموال زیاد نیست؛ مال کم را نیز انفاق کنید: «من نفقه»؛ گاهی یک برگ زرد پاییزی، کشتی چندین مورچه در حوض می شود.
3-ایمان به اینکه خداوند می داند، بهترین دلگرمی برای انفاق و عمل به تعهدات و نذرها است: «فان الله یعمله».
4-شفاعت، شامل حال افراد بخیل نمی شود: «و ما للظالمین من أنصار».
إن تبدوا الصدقت فنعما هی و إن تخفوها و توتوها الفقراء فهوا خیر لکم و یکفر عنکم من سیئاتکم و الله بما تعملون خبیر.(6)
صدقات را آشکارا بدهید، پس آن کار خوبی است، ولی اگر آن را مخفی ساخته و به نیازمندان بدهید، پس آن برای شما بهتر است و قسمتی از گناهان شما را می زداید؛ و خداوند به آنچه انجام می دهید، آگاه است.

پیام ها(7)
1-انفاق علنی سبب تشویق دیگران و رفع تهمت بخل از انسان و یک نوع تبلیغ عملی است: «فنعما هی».
2-شرط رسیدگی به فقرا، مسلمان بودن آنها نیست: «فقرا».
3-شما باید به سراغ فقرا بروید، نه آنکه آنان به سراغ شما بیایند، «توتوها الفقراء» و نفرمود: «یأتکم الفقراء»
4-انفاق پنهانی، از ریا و خودنمایی دور و به اخلاص نزدیک است و آبروی گیرنده صدقه را محفوظ نگه می دارد: «فهو خیر لکم».
5-کمک به فقیر، بخشی از گناهان صغیره را می پوشاند: «یکفر عنکم من سیئاتکم».
…و یسئلونک عن الیتمی قل اصلاح لهم خیر و ان تخالطوهم فاخوانکم و الله یعلم المفسد من المصلح و لو شاء الله لاعنتکم ان الله عزیز حکیم.(8)
… و از تو درباره یتیمان می پرسند، بگو: اصلاح امور آنان بهتر است و اگر زندگی خود را با زندگی آنان بیامیزید، [مانعی ندارد]؛ آنها برادران شما هستند. خداوند، مفسد را از مصلح باز می شناسد و اگر خدا می خواست، شما را به زحمت می انداخت. همانا او عزیز و حکیم است.

پیام ها(9)
1-رهاکردن کار یتیمان، مصلحت نیست، بلکه به نیت خیر و با چشم برادری معاشرت نمودن با آنان، مصلحت است:«قل اصلاح لهم خیر».
2-هرگونه اصلاح در وضعیت یتیمان، ارزش دارد: اصلاح مالی، علمی، تربیتی.
3-یتیمان، نه برده و نه فرزند ما هستند، بلکه برادر کوچک ما و جزو خود ما هستند: «فاخوانکم».
4-نه افراط و نه تفریط، نه به نام اصلاح، اموال ایتام را بخورید و نه از ترس فساد، آنان را رها کنید که خداوند مصلح و مفسد را می شناسد: «والله یعلم المفسد من المصلح».

پی نوشت :

1-محسن قرائتی، تفسیر نور، ج1، ص 403.
2-بقره:268
3-تفسیرنور، ج1،ص403.
4-بقره:270.
5-تفسیر نور، ج1، ص 403.
6-بقره:271.
7-تفسیر نور، ج1، ص 435.
8-بقره:220.
9-تفسیر نور، ج1، ص 349.
منبع:نشریه اشارات، شماره12ش4