نویسنده: محمد فقیه
مترجم: سید شاهپور حسینی

صیحه همان نداست
– نعمانی (ص177) صحیحه‌ی هشام بن سالم، گفت: از اباعبدالله (علیه السلام) شنیدم فرمود:
دو صیحه خواهد بود. یک صیحه در ابتدای شب و یک صیحه در آخر شب.
بعد راوی گفت: عرض کردم: چگونه (دو صیحه) است؟ فرمود:
یک صیحه از آسمان است و یک صیحه از ابلیس.
عرض کردم چگونه می‌توان این دو را شناخت؟ فرمود:
کسی که پیش از وقوع آن، آن را شنیده باشد، (در مورد آن شنیده باشد) آن را می‌شناسد.
شیخ در این مورد گفته است: این روایت صحیح است. نگارنده می‌گوید نام محمد بن عبدالله بن زراره در سند این روایت است و علامه روایت‌هایی که نام محمد بن عبدالله بن زراره در سلسله‌ی سند آن باشد، موثق دانسته است. نجاشی با اسنادش نقل کرده که ابن زراره مردی دانشمند و فاضل و دیندار است. اردبیلی نقل کرده است که به نظر «شهید» او مجهول الحال است. در اینجا باید تأمل بیشتری کرد.
– تفسیر علی بن ابراهیم… بنابر نقل بحارالانوار، ج52، ص184: پدرم از محمد بن الفضل (او محمد بن قاسم بن فضیل است) از پدرش از اباجعفر (علیه السلام) در حدیثی طولانی در مورد سلطنت بنی عباس و نابودی آنها نقل کرده که امام فرمود:
تا زمانی که آنان خود را از مکر خداوند ایمن ببیند، صیحه‌ای بر آنها زده خواهد شد که بر اثر آن صیحه هیچ منادی‌ای از آنها نمی‌ماند که آنان را جمع کند و کسی صدای آنان را نمی‌شنود…
ظاهراً این صیحه در آخرالزمان نیست بلکه زمانی دیگر است.
– کمال الدین بنابر نقل بحارالانوار، ج52، ص204: ابن ولید از ابن ابان از الاهوازی از حماد بن عیسی از ابراهیم بن عمر از ابوایوب (الخزاز به قرینه‌ی راوی و مطلبی که از او روایت شده) از حارث بن مغیره از اباعبدالله (علیه السلام):
صیحه‌ای که در ماه رمضان خواهد بود، در شب جمعه بیست و سوم آن ماه است.
این سند معتبر است و با این روایت مشخص می‌شود، این صیحه چیزی غیر از نداست؛ زیرا برای ما معلوم شده که ندا در زمانی داده می‌شود که قائم (علیه السلام) در آن وقت در کعبه است؛ یعنی پس از فرو رفتن در سرزمین بیدا.
– نعمانی (ص173) موثقه عبایه بن ربعی الاسدی از امیرالمؤمنین (علیه السلام) ضمن حدیثی طولانی:
… آیا می‌خواهید به شما بگویم پایان حکمرانی بنی فلان چه زمانی است؟
عرض کردیم: آری‌ای امیرالمؤمنین، فرمود:
کشته شدن نفسی حرام (شخصی که کشتنش حرام است) در روزی حرام در سرزمینی حرام از قومی از قریش…
عرض کردیم: آیا پیش از این اتفاق یا پس از آن نشانه‌ی دیگری خواهد بود؟
فرمود:
صیحه‌ای در ماه رمضان که بر اثر آن صیحه کسانی که در بیداری به سر می‌برند هراسان می‌شوند و کسانی که خوابند، بیدار می‌شوند و دختر جوان پرده نشین از جایگاه عوض شود.
– روضه‌ی کافی ص310 بحارالانوار، ج52، ص304 صحیحه‌ی عمربن حنظله (که علماء در مورد وثاقت او اختلاف نظر دارند) از اباعبدالله (علیه السلام) شنیدم فرمود:
پیش از قیام حضرت قائم پنج نشانه خواهد بود: صیحه…
فردای آن روز این آیه را تلاوت کردم إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَیْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ …
به آن حضرت عرض کردم منظور از آیه «در این آیه» آن صیحه است؟ فرمود:
اگر این گونه باشد، دشمنان خدا به علامت خضوع و پذیرش، در برابر آن سر فرود می‌آورند.
نگارنده این نظر را دارد، روایت‌هایی که در مورد صیحه آمده، آن گونه که دیدیم و اگر احتمال بدهیم که صیحه‌ی ذکر شده در صیحه‌ی هشام بن سالم با ندا و صوت یکی باشد، ناچار می‌شویم بگوییم که دو صیحه وجود خواهد داشت. صیحه‌ی اول در ماه رمضان و صیحه دوم صیحه‌ی ندا. این دو صیحه‌ی غیر از آن صیحه‌ای است که به موجب آن سلطنت بنی عباس نابود می‌شود.
اما در مورد صیحه در ماه رمضان، شاید این صیحه، آغاز جنگ بزرگ جهانی باشد. برخی گفته‌اند که چنین چیزی در زمان انجام کودتای نظامی در عراق به وقوع پیوسته که این ادعا جای تأمل دارد. چه این امر درست باشد و چه احتمالات دیگری مطرح باشد، روایت‌های معتبر، تصویری دقیق و روشن از صیحه ترسیم ننموده‌اند و ما هم سراغ روایت‌های ضعیف نمی رویم. در صورت تمایل می‌توان به منابع این گونه روایت‌ها مراجعه کرد.

خلاصه‌ی بحث
شکی در این نیست که روایت‌های مربوط به ندا و صوت و صیحه متواترند و درست‌ترین نظر در تحلیل و تجزیه و تبیین این روایت‌ها این است که صیحه یا فزعه (هراس) آن گونه که در مجهوله‌ی داود بن ابی داود الدجاجی آمده (نعمانی، ص168) همان نداست و این امر در ماه رمضان اتفاق می‌افتد و دو صیحه یا ندا خواهد بود یکی صادق و راستین است و دیگری کاذب و باطل.
علاوه بر این یک منادی دیگر در روز ظهور امام زمان (علیه السلام) یا پیش از آن به نام قائم و نام پدرشان (علیهما السلام) ندا می‌دهد. این گونه تقسیم بندی در مورد صیحه و ندا با چهار روایت در تعارض است. دو روایت از آنها صحیحه است و دلالت بر این امر دارند. ندایی که با نام قائم (علیه السلام) است، ندای اول است در حالی که روایت‌های دیگر در مورد ندا، دلالت بر این دارند که ندای اول همان: «آگاه باشید که تنها [علی (علیه السلام)] و پیروان و شیعیان او پیروز و رستگارند» به همین جهت احتمال اینکه صیحه و ندا یکی باشند نیز درست به نظر می‌رسد؛ اما همان گونه که دیدیم این امر با مفهوم برخی از روایت‌های معتبر که می‌گویند آن صیحه، کمی پیش از ظهور امام مهدی (علیه السلام) یا در ضمن آن اتفاق می‌افتد، در تضاد است. با جمع بندی این روایت‌ها می‌توان گفت: دو صیحه یا دو ندا در ماه رمضان اتفاق می‌افتد و یا به نام قائم (علیه السلام) یا شیعه‌ی علی (علیه السلام) یا با نام هر دو ندا داده می‌شود و مانعی برای نادرست بودن این احتمال وجود ندارد اما به هر حال باید یک ندا در روز ظهور قائم (علیه السلام) رخ دهد.
به هر حال ان‌شاءالله روز ظهور قائم (علیه السلام) یک ندا خواهد بود و پیش از آن هم در ماه رمضان دو ندا (یکی راستین و یکی دروغین و باطل) خواهد بود و ممکن است دیگران نظر دیگری داشته باشد. این امری است که کنکاش جدی در آن بسیار سخت و دشوار است. روایت‌هایی وجود دارد که قائل به وجود سه صدا (صوت) در ماه رجب هستند؛ اما سند آن روایت ها ضعیف است. دو حدیث معتبر نیز وجود دارد که در آنها آمده است [منبع]، صوت و صدا از دمشق خواهد بود. و روشن است که این دو روایت رابطه‌ای با ندا ندارند.].
منبع مقاله :
فقیه، محمد، (1387)، سفیانی و نشانه‌های ظهور، ترجمه‌ی: سید شاهپور حسینی، تهران: موعود عصر(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، چاپ سوم