جن در قرآن

جن

جن در لغت به معنای پوشیده بودن چیزی از حواس است(1) و آن نوعی از موجودات آفریده شده از آتش، صاحب اراده و شعورند که از حواس ما پنهاند(2).

آمیزش جنیان

امکان آمیزش جنسی، برای جنیان

« فیهن قاصرات الطرف لم یطمثهن انس قبلهم و لا جان؛(3)
در آن [باغ ها دلبرانی] فرو هشته نگاهند که دست هیچ انس و جنی پیش از ایشان به آنها نرسیده است.»
« حور مقصورات فی الخیام* لم یطمثهن انس قبلهم و لا جان؛ (4)
حورانی پرده نشین در [دل] خیمه ها؛ دست هیچ انس و جنی پیش از ایشان به آنها نرسیده است.»

تولید مثل جنیان

جنیان، دارای ذریه و بهره مند از تولید مثل

« و اذ قلنا للملائکه اسجدوا لادم فسجدوا الا ابلیس کان من الجن ففسق عن امر ربه افتتخذونه و ذریته اولیاء من دونی و هم لکم عدو بئس للظالمین بدلا؛ (5)
[ یادکن] هنگامی را که به فرشتگان گفتیم آدم را سجده کنید پس [همه] جز ابلیس سجده کردند که از [ گروه] جن بود و از فرمان پروردگارش سرپیچید آیا [ با این حال] او و نسلش را به جای من دوستان خود می گیرید و حال آنکه آنها دشمن شمایند و چه بد جانشینانی برای ستمگرانند.»

اجل جنیان

جنیان، دارای اجل ( عمری) و مرگی تعیین شده از سوی خداوند

« و یوم یحشرهم جمیعا یا معشر الجن قد استکثرتم من الانس و قال اولیاءهم من الانس ربنا استمتع بعضنا ببعض و بلغنا اجلنا الذی اجلت لنا…؛ (6)
و [ یادکن] روزی را که همه آنان را گرد می آورد [و می فرماید] ای گروه جنیان از آدمیان [ پیروان] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [نوع] انسان می گویند پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معین کردی رسیدیم.»

اختلاف انگیزی جنیان

اختلاف انگیزی برخی از جنیان در میان انسان ها

« … و لکن الشیاطین کفروا یعلمون الناس السحر و ما انزل علی الملکین ببابل… فیتعلمون منهما ما یفرقون به بین المرء و زوجه…؛ (7)
لیکن آن شیطان [صفت] ها به کفر گراییدند که به مردم سحر می آموختند … و[لی] آنها از آن دو [فرشته] چیزهایی می آموختند که به وسیله آن میان مرد و همسرش جدایی بیفکنند…»
« و لو شاء ربک لجعل الناس امه واحده و لا یزالون مختلفین* الا من رحم ربک و لذلک خلقهم و تمت کلمه ربک لاملان جهنم من الجنه و الناس اجمعین؛(8)
و اگر پروردگار تو می خواست قطعاً همه مردم را امت واحدی قرار می داد در حالی که پیوسته در اختلافند، مگر کسانی که پروردگار تو به آنان رحم کرده و برای همین آنان را آفریده است و وعده پروردگارت [چنین] تحقق پذیرفته است [که] البته جهنم را از جن و انس یکسره پر خواهم کرد.»

اختیار جنیان

جنیان موجوداتی مختار در عقیده و اجرای کارها:

«و کذلک جعلنا لکل نبی عدواً شیاطین الانس و الجن یوحی بعضهم الی بعض زخرف القول غرورا و لو شاء ربک ما فعلوه فذرهم و ما یفترون؛ (9)
و بدین گونه برای هر پیامبری دشمنی از شیطان های انس و جن برگماشتیم بعضی از آنها به بعضی برای فریب [ یکدیگر] سخنان آراسته القا می کنند و اگر پروردگار تو می خواست چنین نمی کردند پس آنان را با آنچه به دروغ می سازند واگذار.»
« و یوم یحشرهم جمیعاً یا معشر الجن قد استکثرتم من الانس و قال اولیاءهم من الانس ربنا استمتع بعضنا ببعض و بلغنا اجلنا الذی اجلت لنا قال النار مثواکم…؛ (10)
و [یادکن] روزی را که همه آنان را گرد می آورد [ و می فرماید] ای گروه جنیان از آدمیان [ پیروان] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [ نوع] انسان می گویند پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معین کردی رسیدیم [ خدا] می فرماید جایگاه شما آتش است…»
« یا معشر الجن و الانس الم یاتکم رسل منکم یقصون علیکم آیاتی و ینذرونکم لقاء یومکم هذا قالوا شهدنا علی انفسنا… و شهدوا علی انفسهم انهم کانوا کافرین؛ (11)
ای گروه جن و انس آیا از میان شما فرستادگانی برای شما نیامدند که آیات مرا بر شما بخوانند و از دیدار این روزتان به شما هشدار دهند گفتند ما به زیان خود گواهی دهیم [ که آری آمدند] و زندگی دنیا فریبشان داد و بر ضد خود گواهی دادند که آنان کافر بوده اند.»
« قال ادخلوا فی امم قد خلت من قبلکم من الجن و الانس فی النار کلما دخلت امه لعنت اختها حتی اذا ادرکوا فیها جمیعا قالت اخراهم لإولاهم ربنا هولاء اضلونا فآتهم عذاباً ضعفاً من النار قال لکل ضعف و لکن لا تعلمون* و قالت أولاهم لأخراهم فما کان لکم علینا من فضل فذوقوا العذاب بما کنتم تکسبون؛ (12)
می فرماید در میان امت هایی از جن و انس که پیش از شما بوده اند داخل آتش شوید هر بار که امتی [ در آتش] در آید همکیشان خود را لعنت کند تا وقتی که همگی در آن به هم پیوندند [ آنگاه] پیروانشان درباره پیشوایانشان می گویند پروردگارا اینان ما را گمراه کردند پس دو برابر عذاب آتش به آنان بده [ خدا] می فرماید برای هر کدام [ عذاب] دو چندان است ولی شما نمی دانید. و پیشوایانشان به پیروانشان می گویند شما را بر ما امتیازی نیست پس به سزای آنچه به دست می آوردید عذاب را بچشید.»

تعلق مشیت خداوند به مختار بودن جنیان

« و کذلک جعلناه لکل نبی عدواً شیاطین الانس و الجن یوحی بعضهم الی بعض زخرف القول غرورا و لو شاء ربک ما فعلوه فذرهم و ما یفترون؛(13)
و بدین گونه برای هر پیامبری دشمنی از شیطانهای انس و جن برگماشتیم بعضی از آنها به بعضی برای فریب [ یکدیگر] سخنان آراسته القا می کنند و اگر پروردگار تو می خواست چنین نمی کردند پس آنان را با آنچه به دروغ می سازند واگذار.»

استعاذه به جنیان

پناه بردن انسان ها به جن، از رسول جاهلیت

« و انه کان رجال من الانس یعوذون برجال من الجن فزادوهم رهقا؛ (14)
و مردانی از آدمیان به مردانی از جن پناه می بردند و بر سرکشی آنها می افزودند.»

دعوت جنیان به پذیرش اسلام از سوی جنیان مسلمان

« و اذا صرفنا الیک نفرا من الجن یستمعون القرآن فلما حضروه قالوا أنصصتوا فلما قضی ولوا الی قومهم منذرین* یا قومنا اجیبوا داعی الله و آمنوا به یغفر لکم من ذنوبکم و یجرکم من عذاب الیم؛ (15)
و چون تنی چند از جن را به سوی تو روانه کردیم که قرآن را بشنوند پس چون بر آن حاضر شدند[به یکدیگر] گفتند گوش فرا دهید و چون به انجام رسید هشدار دهنده به سوی قوم خود بازگشتند. ای قوم ما دعوت کننده خدا را پاسخ [ مثبت] دهید و به او ایمان آورید تا [ خدا] برخی از گناهانتان را بر شما ببخشاید و از عذابی پر درد پناهتان دهد.»

پذیرش اسلام از سوی برخی جنیان

« و اذا صرفنا الیک نفرا من الجن یستمعون القرآن فلما حضروه قالوا انصتوا فلما قضی ولوا الی قومهم منذرین* یا قومنا اجیبوا داعی الله و آمنوا به یغفرلکم من ذنوبکم و یجرکم من عذاب الیم؛ (16)
و چون تنی چند از جن را به سوی تو روانه کردیم که قرآن را بشنوند پس چون بر آن حاضر شدند [ به یکدیگر] گفتند گوش فرا دهید و چون به انجام رسید هشدار دهنده به سوی قوم خود بازگشتند. ای قوم ما دعوت کننده خدا را پاسخ [ مثبت] دهید و به او ایمان آورید تا [ خدا] برخی از گناهانتان را بر شما ببخشاید و از عذابی پر درد پناهتان دهد.»

اطاعت جنیان

اطاعت جنیان از خداوند، برای خدمت به سلیمان (ع)

« و لسلیمان الریح عاصفه تجری بامره الی الارض التی بارکنا فیها و کنا بکل شی عالمین* و من الشیاطین من یغوصون له و یعملون عملاً دون ذلک و کنا لهم حافظین؛ (17)
و برای سلیمان تندباد را [ رام کردیم] که به فرمان او به سوی سرزمینی که در آن برکت نهاده بودیم جریان می یافت و ما به هر چیزی دانا بودیم. و برخی از شیاطین بودند که برای او غواصی و کارهایی غیر از آن می کردند و ما مراقب [ حال] آنها بودیم.»
« و لسلیمان الریح غدوها شهر و رواحها شهر واسلنا له عین القطر و من الجن من یعمل بین یدیه باذن ربه و من یزغ منهم عن امرنا نذقه من عذاب السعیر* یعملون له ما یشاء من محاریب و تماثیل و جفان کالجواب و قدور راسیات اعملوا آل داوود شکرا و قلیل من عبادی الشکور؛ (18)
و باد را برای سلیمان [رام کردیم] که رفتن آن بامداد یک ماه و آمدنش شبانگاه یک ماه [ راه] بود و معدن مس را برای او ذوب [و روان] گردانیدیم و برخی از جن به فرمان پروردگارشان پیش او کار می کردند و هر کس از آنها از دستور ما برمی تافت از عذاب سوزان به او می چشانیدیم. [ آن متخصصان] برای او هر چه می خواست از نمازخانه ها و مجسمه ها و ظروف بزرگ مانند حوضچه ها و دیگهای چسبیده به زمین می ساختند ای خاندان داوود شکرگزار باشید و از بندگان من اندکی سپاسگزارند.»

اغواگری جنیان برای گمراه کردن انسان ها

« و یوم یحشرهم جمیعاً یا معشر الجن قداستکثرتم من الانس و قال اولیاؤهم من الانس ربنا استمتع بعضنا ببعض…؛ (19)
و [یادکن] روزی را که همه آنان را گرد می آورد [ و می فرماید] ای گروه جنیان از آدمیان [ پیروان] فراوان یافتید و هواخواهان آنها از [ نوع] انسان می گویند پروردگارا برخی از ما از برخی دیگر بهره برداری کرد و به پایانی که برای ما معین کردی رسیدیم [ خدا] می فرماید جایگاه شما آتش است در آن ماندگار خواهید بود مگر آنچه را خدا بخواهد [ که خود تخفیف دهد] آری پروردگار تو حکیم داناست.»
« و قال الذین کفروا ربنا ارنا الذین اضلانا من الجن و الانس نجعلهما تحت اقدامنا لیکونا من الاسفلین؛ (20)
و کسانی که کفر ورزیدند گفتند پروردگارا آن دو [گمراه گری] از جن و انس که ما را گمراه کردند به ما نشان ده تا آنها را زیر قدم هایمان بگذاریم تا زبون شوند.»

افساد جنیان

جنیان ساکن در زمین، پیش از آدم (ع)، موجوداتی فسادگر

« و اذ قال ربک للملائکه انی جاعل فی الارض خلیفه قالوا اتجعل فیها من یفسد فیها و یسفک الدماء و نحن نسبح بحمدک و نقدس لک قال انی اعلم ما لا تعلمون؛ (21)
و چون پروردگار تو به فرشتگان گفت من در زمین جانشینی خواهم گماشت ( فرشتگان) گفتند آیا در آن کسی را می گماری که در آن فساد انگیزد و خونها بریزد و حال آنکه ما با ستایش تو [ تو را ] تنزیه می کنیم و به تقدیست می پردازیم فرمود من چیزی می دانم که شما نمی دانید.»

غل و زنجیر شدن گروهی از جنیان، به علت عصیان و افساد

« و الشیاطین کل بناء و غواص* و آخرین مقرنین فی الاصفاد؛ (22)
و شیطان ها را [ از ] بنا و غواص تا [ وحشیان] دیگر را که جفت جفت با زنجیرها به هم بسته بودند[ تحت فرمانش در آوردیم.]»

امتحان جنیان

امتحان خدا از جنیان، با فراوانی آب و نعمت

« قل اوحی الی انه استمع نفر من الجن فقالوا انا سمعنا قرآنا عجبا* و الو استقاموا علی الطریقه لاسقیناهم ماء غدقا* لنفتنهم فیه و من یعرض عن ذکر ربه یسلکه عذابا صعدا؛ (23)
بگو به من وحی شده است که تنی چند از جنیان گوش فرا داشتند و گفتند راستی ما قرآنی شگفت آور شنیدیم. و اگر [مردم] در راه درست پایداری ورزند قطعا آب گوارایی بدیشان نوشانیم. تا در این باره آنان را بیازماییم و هر کس از یاد پروردگار خود دل بگرداند وی را در قید عذابی [ روز] افزون در آورد.»

امت های جنیان

جنیان، دارای امت ها و گروه های متعدد

« قال ادخلوا فی امم قد خلت من قبلکم من الجن و الانس فی النار کلما دخلت امه لعنت اختها حتی اذا اداروا فیها جمیعا قالت اخراهم لاولاهم بنا هولاء اضلونا فآتهم عذاباً ضعفاً من النار قال لکل ضعف و لکن لا تعلمون؛ (24)
می فرماید در میان امت هایی از جن و انس که پیش از شما بوده اند داخل آتش شوید هر بار که امتی [ در آتش] درآید همکیشان خود را لعنت کند تا وقتی که همگی در آن به هم پیوندند [ آنگاه] پیروانشان درباره پیشوایانشان می گویند پروردگارا اینان ما را گمراه کردند پس دو برابر عذاب آتش به آنان بده[ خدا] می فرماید برای هر کدام [ عذاب] دو چندان است ولی شما نمی دانید.»

انبیای جنیان

جنیان، همانند انسان ها دارای پیامبرانی از جنس خود

« یا معشر الجن و الانس الم یاتکم رسل منکم یقصون علیکم آیاتی و ینذرونکم لقاء یومکم هذا قالوا شهدنا علی انفسنا و غرتهم الحیاه الدنیا و شهدوا علی انفسهم انهم کانوا کافرین؛ (25)
ای گروه جن و انس آیا از میان شما فرستادگانی برای شما نیامدند که آیات مرا بر شما بخوانند و از دیدار این روزتان به شما هشدار دهند گفتند ما به زیان خود گواهی دهیم [ که آری آمدند] و زندگی دنیا فریبشان داد و بر ضد خود گواهی دادند که آنان کافر بوده اند.»

انذارهای جنیان

بازگشت جنیان مؤمن، پس از ملاقات با پیامبر (ص)، برای ابلاغ پیام الهی و انذار قوم خود

« و اذا صرفنا الیک نفراً من الجن یستمعون القران فلما حضروه قالوا انصتوا فلما قضی ولوا الی قومهم منذرین* قالوا یا قومنا انا سمعنا کتابا انزل من بعد موسی مصدقاً لما بین یدیه یهدی الی الحق و الی طریق مستقیم؛ (26)
و چون تنی چند از جن را به سوی تو روانه کردیم که قرآن را بشنوند پس چون بر آن حاضر شدند [ به یکدیگر] گفتند گوش فرا دهید و چون به انجام رسید هشدار دهنده به سوی قوم خود بازگشتند. گفتند ای قوم ما ما کتابی را شنیدیم که بعد از موسی نازل شده [و] تصدیق کننده [ کتاب های] پیش از خود است و به سوی حق راهی راست راهبری می کند.»

پی‌نوشت‌ها:

1- مفردات، ص 203،جن
2- ر.ک: المیزان، ج20، ص39.
3- سوره الرحمن(55)، آیه 56.
4- همان، آیات 72 و 74.
5- سوره کهف(18)، آیه 50.
6- سوره انعام(6)، آیه 128.
7- سوره بقره(2)، آیه 102.
8- سوره هود(11)، آیات 118-119.
9- سوره انعام(6)، آیه 112.
10- همان، آیه 128.
11- همان، آیه 130.
12- سوره اعراف(7)، آیات 38 و 39.
13- سوره انعام(6)، آیه 112.
14- سوره جن(72)، آیه 6.
15- سوره احقاف(46)، آیات 29 و 31.
16- همان.
17- سوره انبیاء(21)، آیات 81 و 82.
18- سوره سبأ(34)، آیات 12 و 13.
19- سوره انعام(6)، آیه 128.
20- سوره فصلت(41)، آیه 29.
21- سوره بقره(2)، آیه 30.
22- سوره ص (38)، آیات 37و38.
23- سوره جن(72)، آیات 1و16و17.
24- سوره اعراف(7)، آیه 38.
25- سوره انعام(6)، آیه 130.
26- سوره احقاف(46)، آیات 29و 30.

منبع:نشریه موعود( ویژه جن)، شماره 123،124