چه عواملی باعث تبعیض بین فرزندان می شوند؟
اغلب پدر و مادرها در نظر خود میان فرزندانشان هیچ تفاوتی قائل نشده و با همه فرزندانشان به یک شکل برخورد می‌کنند. اما یکی از اشتباهات تربیتی والدین عدم توجه به بازخوردها و تفکر فرزندانشان درباره تبعیض هاست.
معمولا فرزندان دیدگاه یکسانی با والدین‌شان نداشته و از تبعیض پدر مادرشان شکایت می‌کنند. در واقع عواملی به طور ناخواسته باعث چنین تبعیضی میان فرزندان می‌شود. برخی از این عوامل زمینه ساز عبارتند از:
1- ترتیب تولد بچه‌ها
یکی از ویژگی‌هایی که بر شخصیت افراد تاثیر دارد، ترتیب تولد آنهاست. بچه‌های ارشد خانواده ویژگی‌های متفاوت و انتظارات متفاوتی از خانواده را برآورده می‌کنند. این موضوع باعث می‌شود در رفتار، نحوه کنار آمدن او با مسائل زندگی و… تفاوت‌هایی ایجاد شود.
فرزندان اول بیشتر قانون گذاری می‌کند و کمتر حاضر به پیروی هستند، در حالی که فرزند دوم ممکن است بیشتر در پی پیروی از قانون پدر و مادر باشد تا قانون برادر بزرگ تر! بنابراین اگر والدین از این تفاوت بی خبر باشند، با مشکلات زیادی روبرو خواهند شد.
2- حوادث و اتفاقات ناگهانی
هر کدام از فرزندان ممکن است در شرایط متفاوتی به دنیا آمده باشند، یکی در زمان جنگ و دیگری در زمانی که والدین سن بیشتری داشته‌اند به دنیا آمده باشد. حتی شرایط خانه نیز موثر است، یکی در خانه ای حیاط دار و دیگری در آپارتمان دوران کودکی را می‌گذراند. به طبع این تفاوت‌ها رفتار پدر و مادر نمی‌تواند یکسان باشد.
3- جنسیت و ظاهر بچه‌ها
جنسیت بچه‌ها نیز عامل بسیار مهمی است که از دیرباز مسئله سازی بوده است. خیلی از خانواده‌ها به دختر دوست بودن یا پسر دوست بودن، زبان زد خاص و عام شده‌اند. این نوع نگاه برای فرزندان بسیار شکننده است و در نتیجه این احساس تبعیض پیامدهای خاص خود را دارد.
والدین بر اساس ظاهر و جنسیت فرزندان به صورت ناخودآگاه رفتارهای متفاوتی انجام می‌دهند. با کودکی که بیشتر لبخند می‌زند، راحت‌تر ارتباط می‌توان برقرار کرد و یا دختران بیشتر به صحبت کردن علاقه نشان می‌دهند. والدین با توجه به این تفاوت‌ها می‌توانند در دام تبعیض میان فرزندان نیافتند.1
انواع تبعیض بین فرزندان
تبعیض بین فرزندان می‌تواند در خانه واضح و قابل درک یا از روی قصد و قرض باشد.
۱- تبعیض واضح و قابل درک
با تبعیض واضح شروع کنیم. کودکان به شدت نسبت به تفاوت رفتار والدین میان آنها و خواهر یا برادرانشان حساس هستند. چیزی که آنها به دنبالش هستند هر نشانه‌ای از بی عدالتی و یا رفتار تبعیض آمیز از سوی والدین است. «شما بی انصاف هستید» اتهامی است که والدین زیاد می‌شنوند و احساس گناه می‌کنند تا جایی که متوجه شوند نمی‌توانند منصف باشند چرا که انصاف همیشه یک معیار نسبی دارد.
برای مثال، فرزند بزرگتر می‌گوید: «این عادلانه است که شما به من اجازه دهید دیرتر از برادر کوچک ترم به رخت خواب بروم، چون من بزرگتر هستم!» و والدین ممکن است موافق این موضوع باشند.
اما حالا برادر کوچک‌تر می‌گوید: «شما باید به هر دوی ما اجازه دهید که دیرتر به رخت خواب برویم چرا که هر دوی ما به یک اندازه فرزندان شما هستیم!» و خب والدین موافقت می‌کنند که با فرزندان باید یکسان رفتار کرد؛ بنابراین وقتی صحبت به انصاف می‌رسد، والدین نمی‌توانند برنده باشند چرا که منصف بودن به معنی رفتار مساوی و به طور همزمان متفاوت با فرزندان است.
راه حل چیست؟
یک بار یکی از والدین این پیشنهاد را مطرح کرد: «من متوجه شدم که بهترین کار این است که به طور مساوی بی انصاف باشم؛ بنابراین سعی می‌کنم این بی انصافی را به یک اندازه بین فرزندانم تقسیم کنم.» یکی دیگر اینگونه توضیح داد: «من می‌دانم که نامساوی رفتار کردن ممکن است غیرمنصفانه به نظر برسد، اما تمام تلاشم را می‌کنم که با شما براساس نیازهایتان رفتار کنم».
۲- تبعیض بین فرزندان از روی قصد
اما تبعیض بین فرزندان از روی قصد، فراتر از این تفاوت‌های اجتناب ناپذیر است. این نوع تبعیض آگاهانه و ترجیحی است. همانند هر سیستم انسانی دیگری، آن‌هایی که مسئول هستند می‌توانند تعیین کنند که چگونه تفاوت‌های یک فرد ارزش‌گذاری می‌شوند و چگونه با آنها باید رفتار شود. در سیستم خانوادگی، والدین مسئول و در راس قدرت تصمیم گیری هستند.
زمانیکه تبعیض بین فرزندان مقایسه‌ای باشد؛ انتخاب فرزند بهتر/ بدتر: «تو به اندازه‌ی خواهرت باهوش نیستی». قدرت تبعیض سم خود کم بینی را در کودک فعال می‌کند. زمانی که کودک به خود می‌گوید: «من هرگز به اندازه خواهرم باهوش نخواهم بود. پدر و مادرم این را به من گفتند.»
زمانیکه تبعیض بین فرزندان ترجیحی باشد؛ امتیاز‌هایی به یکی از فرزندان داده می‌شود که دیگری از آن محروم است: «نیاز‌های برادرت در اولویت هستند.» وقتی یک کودک به طور مداوم از مزایای اعطا شده به دیگری محروم می‌شود، قدرت تبعیض انکار فرصت‌های قابل مقایسه است: «والدین من همیشه کار‌های بیشتری برای او انجام دادند. چیز‌های بیشتری برای او فراهم بود تا من.»
نوع اول (تبعیض مقایسه‌ای) شامل بیانات نامناسب تایید، افتخار، خودستایی، توجه، تعریف و مقایسه است. نوع دوم (تبعیض ترجیحی) شامل فراهم کردن امتیازات، امکانات، توقعات و فرصت‌های نابرابر است.
هر دو نوع این تبعیض متقابلا از یکدیگر حمایت می‌کنند. باور‌های تبعیض مقایسه ای، اعمال تبعیض ترجیحی را توجیه می‌کنند و برعکس، آثار نوع دوم باور‌های نوع اول را.
در نظر کودکی نامحبوب، رفتار تبعیض آمیز پدر و مادرش اینگونه است: «ما تو را نسبت به فرزند دیگر، کمتر می‌بینیم به همین خاطر کمتر برای تو فراهم می‌کنیم.» یکی از مراجعین به روانشناس در سن جوانی این موضوع را اینگونه بیان کرد: «با من مثل یک فرزند درجه دو رفتار می‌شد. من عشق را احساس می‌کردم، اما نه به اندازه‌ی کافی».2
تبعیض بین فرزندان چه تاثیری روی رفتار آنها دارد؟
کمترین تاثیر تبعیض بین فرزندان این است که فرزند نادیده گرفته شده عزت نفس پایینی دارد. بسیاری از آنها بدین باور می رسند که تلاش کردن تاثیری در جلب نظر و رضایت والدین ندارد و از این رو موفقیت های کمتری به دست می آورند.
کودکان نسبت به یکدیگر دچار خشم می شوند و سردی روابط در خانواده دیده می شود.
کودک نادیده گرفته شده ممکن است به بیرون از خانه پناه برده و عشق را جایی بیرون از نهاد خانواده بجوید.
افسردگی، اضطراب و اشکال در برقراری روابط اجتماعی از دیگر عوارض منفی تبعیض بین فرزندان است.
دیگر نتایج منفی رفتار تبعیض آمیز والدین عبارتند از:
توجه طلبی
از آنجا که کودک همیشه توجه منفی والدین خود را دریافت کرده است، یاد می گیرد که همیشه به صورت منفی رفتار کند تا توجه والدینش را به خود جلب کند. متاسفانه این رفتار تاییدی بر نظرات خانواده نسبت به آنهاست.
در نهایت او «فرزند ناخلف» می شود که همیشه از کودکی با این لقب از او یاد می شد. فراموش نکنید که کودک را با هر برچسبی بخوانید، به همان تبدیل خواهد شد.
منزوی شدن
تبعیض بین فرزندان باعث منزوی شدن آنها می شود. کودک همیشه در معرض رفتار بد و تبعیض قرار دارد. به همین دلیل ترجیح می دهد در خود فرو رود و از جمع خانواده دوری کند تا کمتر شاهد این رفتارها باشد.
در مواردی کودک به دیگر اعضای خانواده مانند عمه، خاله، مادربزرگ یا پدربزرگ پناه می برد و بیشتر وقت خود را با آنها صرف می کند.
یاغی شدن
از آنجا که کودک علاقه ای از سوی والدینش دریافت نمی کند، تصمیم می گیرد که مسیر خود را در زندگی داشته باشد. بسیاری از این کودکان مسیری را انتخاب می کنند که مورد تایید والدین نیست، اما دیگر تایید یا عدم تایید والدین اهمیتی ندارد.3
روش‌هایی برای والدین جهت جلوگیری از تبعیض بین فرزندان
والدین تنها با توجه به نکات ریز اما مهمی می‌توانند برای فرزندان خود مشخص کنند که بین آنها تبعیض قائل نیستند و از پیامدهای منفی تبعیض در خانواده جلوگیری کنند:
1- توجه به تفاوت‌ها
این تفکر که نباید هیچ تفاوتی میان فرزندان قائل شد و با همۀ آنها به یک صورت رفتار کرد، امری غیر ممکن و غیر منطقی است. زیرا هر فردی ویژگی‌ها و خلقیات منحصر به فردی از همان زمان تولد به همراه دارد، این تفاوت‌های فردی هر کدام برخورد خاص خود را می‌طلبد.
پس در مورد هر کدام از فرزندان باید متناسب با جنسیت، سن، موقعیت خانواده و… رفتاری متفاوت داشت. توجه داشته باشید که این تفاوت در برخورد تغییری در کلیت سبک فرزندپروری شما ایجاد نمی‌کند.
2- میزان توجه یکسان جهت جلوگیری از تبعیض بین فرزندان
موضوع نوع توجه والدین بر یک فرزند و رفتار مشابه برای تمام فرزندان نیست؛ باید به خاطر داشته باشید که حتما لازم است که به یک میزان به فرزندانتان توجه نشان بدهید. این توجه می‌تواند در انواع و گونه‌های متفاوتی ابراز گردد. زمانی که شما به یکی از فرزندان توجه لازم را ندهید، استعداد هایش کشف نشده باقی می‌ماند.
3- تغییر انتظارات
زمانی که انتظارات والدین از هرکدام از فرزندان بر اساس استعداد او، شکل گرفته باشد، دیگر فرزندان نیازی نمی‌بینند برای برآورده کردن انتظارات پدر و مادرشان از خواهر و برادر خود تقلید کنند. در این شرایط دیگر شاهد حسادت بچه‌ها نسبت به یکدیگر نخواهید بود. بلکه هر کدام از فرزنداتان با رفتارهایی خلاقانه به زندگی شما رنگ جدیدی می‌دهند.
4- شناخت فرزندان
هر کدام از فرزندان در زمان‌های متفاوتی به والدین نیاز دارند و بر اساس شخصیت و تفاوت‌هایی که دارند، نوع همدردی و حضور متفاوتی را می‌طلبند. پدر و مادرها بیشتر از روی ناآگاهی به چگونگی رفتار، در دام تبعیض می‌افتند.
بهتر است والدین عوامل ایجاد تفاوت‌ها را بشناسند و بر اساس این تفاوت‌ها نوع رفتارشان متفاوت باشد تا دیگر از روی ندانم کاری، در وضعیت کنونی گیر نکنند.مشاوره کودک به شما کمک می‌کند تا از همان دوران کودکی این تفاوت‌ها را بهتر بشناسید.1
پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.setare.com
3.www.simiaroom.com
