بخش اول: فضیلت حضور
1. نماز جمعه، حج فقرآء
عَنْ اَبیعَبْدِ اللّهِ علیه السلام قالَ:
جآءَ اَعْرابِىٌّ اِلَى النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله … فَقالَ یا رَسُولَ اَللّه ِ اِنّى تَهَیَّأْتُ اِلَى الْحَجِّ کَذا وَ کَذامَرَّهً فَما قُدِرَ لى فَقالَ: … عَلَیْکَ بِالْجُمُعَهِ فَاِنَّها حَجُّ الْمَساکینِ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 5»] امام صادق علیه السلام فرمود: بادیه نشینى بحضور پیامبر خدا صلی الله علیه و آله رسید و عرضه داشت: چندین بار آماده سفر حج شده ام امّا توفیق نیافتم، حضرت فرمود: نماز جمعه را دریاب که حجّ تهى دستان است.
2. حجّ و عُمره در هر جمعه
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِنَّ لَکُمْ فِى کُلِّ جُمُعَهٍ حَجَّهٌ وَ عُمْرَهٌ فَالْحَجَّهُ اَلْهَجیرَهُ لِلْجُمُعَهِ وَ الْعُمْرَهُ اِنْتِظارُ الْعَصْرِ بَعْدَ الْجُمُعَهِ.
[«کنزالعمال / ج 7 / ص 737 / حدیث 21173»] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر روز جمعه براى شما ثواب یک حج و یک عمره است، حج شما شتاب و مبادرت به نماز جمعه و عمره شما انتظار اقامه نماز عصر پس از نماز جمعه است.
3. شتاب شایسته
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
ثـَلاثٌ لَوْیَعْلَمِ النـّاسُ ما فیهِنَّ لَرَکـَضُوا الاِْبِلَ فى طَلـَبِهِنَّ: اَلْأَذانُ وَالصَّفُّ الاَْوَّلُ وَالْغـُدُوُّ اِلَى الْجُمُعَهِ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 3»] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: اگر مردم مى دانستند در اذان گفتن وصف اوّل جماعت ایستادن و صبحگاهان به نماز جمعه شتافتن چه سودهایى نهفته است، بر پشت کوهان شترها سوار شده به جستجوى آن مى پرداختند.
4. گامهاى نسوز
قالَ الصّادِقُ علیه السلام:
ما مِنْ قَدَمٍ سَعَتْ اِلَى الْجُمُعَهِ اِلاّحَرَّمَ اللّهُ جَسَدَها عَلَى النّارِ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 3»] امام صادق علیه السلام فرمود: هیچ قدمى نیست که در راه نماز جمعه برداشته شود مگر آنکه خدا بدن آن را بر آتش حرام مى سازد.
5. نماز جمعه ملاک قُرب بخدا
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
یَجْلِسُ النّاسُ مِنَ اللّه ِ یَوْمَ الْقِیامَهِ عَلى قَدْرِ رَواحِهِمْ اِلَى الْجُمُعاتِ الْأَوَّلُ وَ الثّانِىُ وَ اَلثّالِثُ.
[«مستدرک الوسائل / ج 6 / ص 39»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: نزدیکى مردم با خداوند در روزقیامت به مقدار رفتن آنها به نماز جمعه به ترتیب نفر اوّل و دوّم و سوّم است.
6. نماز جمعه بیمه بهشت
قالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام:
ضَمِنْتُ لِسِتَّهَ عَلَى اللّه ِ الْجَنَّهَ، مِنْهُمْ رَجُلٌ خَرَجَ اِلَى الْجُمُعَهِ فَماتَ فَلَهُ الْجَنَّهُ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 11»] امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: در محضر خداوند براى شش گروه ضمانت بهشت نموده ام، یکى از آنان کسى است که به قصد نماز جمعه از منزل خارج شده و در آن حال مرگ او فرا رسیده است.
7. مسافر و نماز جمعه
عَنِ الصّادِقِ علیه السلام اَنَّهُ قالَ:
اَیُّما مُسافِرٍ صَلَّى الْجُمُعَهَ رَغْبَهً فیها وَ حُبّا لَها اَعْطاهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ اَجُرَمِأَهِ جُمُعَهٍ لِلْمُقیمُ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 26»] امام صادق علیه السلام فرمود: هر مسافرى که به خاطر رغبت و علاقه خودش در نماز جمعه حاضر شود، خداوند او را پاداش صد نماز جمعه غیر مسافر عطا نماید.
بخش دوم: ضرورت حـضور
8. کوچکترین تجمع جمعه
عَنْ زُرارَهَ قالَ:
قُلْتُ لاَِبى جَعْفَرٍ علیه السلام: عَلى مَنْ تَجِبُ الْجُمُعَهُ؟ قالَ علیه السلام : تَجِبُ عَلى سَبْعَهِ نَفِرٍ مِنَ الْمُسْلِمینَ وَ لاجُمُعَهَ لِأَقَلَّ مِنْ خَمْسَهٍ مِنَ الْمُسْلِمینَ اَحَدُهُمُ الاِْمامُ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 8»] … امام باقر علیه السلام فرمود: هرگاه هفت نفر جمع شدند نماز جمعه واجب مى شود و این نماز با کمتر از پنج نفر ـ که یکى از آنها پیش نماز است ـ بر پا نمى شود.
9. محدوده نماز جمعه
عَنْ اَبى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
تَجـِبُ الْجـُمُعـَهُ عَلى کُلِّ مَنْ کانَ مِنْها عَلى فَرْسَخَیْنِ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 12»] امام باقر علیه السلام فرمود: حضور در نماز جمعه تا فاصله دو فرسخى بر همگان واجب است.
[ ـ هر فرسخ شرعى حدود 5/5 کیلومتر است.] 10. معافیت از نماز جمعه
عَنْ حَفْصِ بن غیاث:
اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ فَرَضَ الْجُمُعَهَ عَلى جَمیعِ الْمُؤْمِنینَ وَ الْمُؤْمِناتِ وَ رَخَّصَ لِلْمَرْئَهِ وَ الْعَبْدِ وَ الْمُسافِرِ اَنْ لا یَأْتُوها فَلَمّا حَضَرُوا سَقَطَتِ الرُّخْصَهُ وَ لَزِمَهُمُ الْفَرْضُ الْأَوَّلُ فَمِنْ اَجْلِ ذلِکَ اَجْزَءَ عَنْهُمْ. فَقُلْتُ: عَمّنْ هذا؟ قالَ: عَنْ مَوْلانا اَبى عَبْدِ اللّهِ علیه السلام.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 34»] حفص بن عیاث مى گوید: شنیدم یکى از بزرگان شیعه مى گفت: خداوند متعال نماز جمعه را بر همه مؤمنان از زن و مرد واجب نموده است امّا به زنان و مسافران و بردگان اجازه ترک آنرا نیز داده است ولى اگر در نماز شرکت نمودند خواندن آن واجب و ترک آن جایز نیست. بنابراین نماز جمعه آنان کفایت از نماز ظهر مى کند. ـ چون رفع و جوب بخاطر سهولت تکلیف وامتنان بوده است و صحت و کفایت آن رفع نشده است. حفص گوید: گفتم این نظر کیست؟ گفت نظر مولایمان امام صادق علیه السلام
11. کیفر ترک نماز جمعه
وَ قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله فىخُطْبَهٍ طَویلَهٍ نَقَلَهَا الُْمخالِفُ وَالْمُؤالِفُ:
اِنَّ اللّه َ فَرَضَ عَلَیْکُمُ الْجُمُعَهَ فَمَنْ تَرَکَها فى حَیاتى اَوْ بَعْدَ مَوْتى اِسْتِخْفافا بِها اَوْ جُحُودا لَها فَلا جَمَعَ اللّه ُ شَمْلَهُ وَ لابارَکَ لَهُ فى اَمْرِهِ اَلا وَ لا صَلاهَ لَهُ اَلا وَ لازَکاهَ لَهُ اَلا وَ لاحَجَّ لَهُ اَلا وَ لاصَوْمَ لَهُ اَلا وَ لا بِرَّ لَهُ حَتّى یَتُوبَ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 7»] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله ضمن خطبه اى طولانى که سُنّى و شیعه آنرا نقل نموده اند فرمود: خداوند نماز جمعه را بر شما واجب فرموده است، هر کس در حیات و یا در ممات من بخاطر سبک شمارى و یا انکار، آنرا ترک نماید خداوند کار او بسامان نکند و بر زندگى او برکت ندهد. آگاه باشید نماز او، زکات او، حج او و روزه و اعمال خیر او مقبول نیست مگر اینکه توبه کند.
12. ترک نماز جمعه مایه غفلت
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
لِیَنْتَهِیَنَّ اَقْوامٌ عَنْ وَدْعِهِمُ الْجُمُعاتِ اَوْ لَیَخْتِمَنَ اللّه ُ عَلى قُلُوبِهِمْ ثُمَّ لَیَکُونَنَّ مِنَ الْغافِلینَ.
[«کنزالعمال / ج 7 / ص 727 / حدیث 21134] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: بعضى از گروهها از ترک نماز جمعه بپرهیزند ، در غیر این صورت بر دلهاى آنان مُهر نفاق زده خواهد شد، آنگاه در صف غافلین در خواهند آمد.
13. نابودى جامعه در ترک نمازجمعه
قالَ عَلِىٌّ علیه السلام:
ثَلاثَهٌ اِنْ اَنْتُمْ خالَفْتُمْ فیهِنَّ اَئِمَّتَکُمْ هَلَکْتُم جُمُعَتُکُمْ وَ جِهادُ عَدُوِّکُمْ وَ مَناسِکُکُمْ.
[«مستدرک الوسائل / ج 6 / ص 7»] حضرت على علیه السلام فرمود: اگر با رهبران و پیشوایانتان در سه چیز مخالفت کنید هلاک مى شوید: نماز جمعه و جهاد با دشمن و مناسک حج.
14. منافق شناسى
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ تَرَکَ ثَلاثَ جُمُعاتٍ مِنْ غَیْرِ عُذْرٍ کـُتِبَ مِنَ الْمُنافـِقیـنَ.
[«کنزالعمال / ج 7 / ص 729 / حدیث 21135] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کسى سه نماز جمعه ـ پى در پى ـ را بدون عذر ترک نماید در ردیف منافقین ثبت خواهد شد.
15. کار در وقت نماز جمعه
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
مَنِ اسْتَأْجَرَ اَجیرا فَلا یَحْبِسُهُ عَنِ الْجُمُعَهِ فَیَأْثِمُ.
[«مستدرک الوسائل / ج 6 / ص 7»] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس کارگرى را بکار بگمارد، چنانچه او را از نماز جمعه منع کند، گناه نموده است.
16. نمازجمعه زندانیان
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:
اِنَّ عَلَى الاِْمامِ اَنْ یُخْرِجَ الُْمحْبَسینَ فِى الدَّیْنِ یَوْمَ الْجُمُعَهِ اِلَى الْجُمُعَهِ وَ یَوْمَ الْعیدِ اِلَى الْعیدِ وَ یُرْسِلَ مَعَهُمْ فَاِذا قَضَوْا الصَّلاهَ رَدَّهُمْ اِلَى السِّجْنِ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 36»] امام صادق علیه السلام فرمود: امام (حاکم اسلامى) باید زندانیان مسلمان را که بخاطر بدهىِ خود به زندان افتاده اند به نماز جمعه و نماز عید حاضر نماید و پس از اقامه نماز آنانرا به زندان برگرداند.
17. آمادگى براى نماز جمعه
عَنْ اَبى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
وَ اللّهِ لَقَدْ بَلَغَنى اَنَّ اَصْحابَ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله کانُوا یَتَجَهَّزُونَ لِلْجُمُعَهِ یَوْمَ الْخَمیسِ لاَِنَّهُ یَوْمَ مَضیقٍ عَلَى الْمُسْلِمینَ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 ص 46»] امام باقر علیه السلام فرمود: بخدا قسم شنیده ام که یاران پیامبر گرامى صلی الله علیه و آله از روز پنجشنبه خود را براى نماز جمعه آماده مى نمودند چون روز جمعه براى مسلمانان فشرده است – فرصت و امکانات کم است.
بخش سوم: آداب حضور
18. ادب و آداب نماز جمعه
قالَ اَبُوعَبْدِ اللّهِ علیه السلام:
لِیَتَزَیَّنْ اَحَدُکُمْ یَوْمَ الْجُمُعَهِ یَغْتَسِلُ و یَتَطَیَّبُ وَ یُسَرِّحُ لِحْیَتَهُ وَ یَلْبَسُ اَنْظَفَ ثِیابِهِ وَلْیَتَهَیَّأْ لِلْجُمـُعَهِ وَلْیَکُنْ عَلَیْهِ فى ذلِکَ الْیَوْمِ السـَّکینَهُ وَ الْوَقـارُ…
[«فروع کافى / ج 3 / ص 417»] امام صادق علیه السلام فرمود: یکایک شما باید در روز جمعه خود را بیاراید، غسل کند، عطر بزند و ریش و موهاى خود را شانه نماید و پاکیزه ترین لباسهاى خود را بپوشد و براى نماز جمعه آماده شود و البته باید آرامش و وقار در رفتار او نمایان باشد.
19. کفّاره گناهان هفته
قالَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله:
مِنَ اغْتَسَلَ یَوْمَ الْجُمُعَهِ وَ مَسَّ مِنْ طیبِ اِمْرَأَتِهِ ـ اِنْ کانَ لَها ـ وَ لَبِسَ مِنْ صالِحِ ثِیابِهِ ثُمَّ لَمْ یَتَخَطَّ رِقابَ النّاسِ وَ لَمْ یَلْغَ عِنْدَ الْمَوْعِظَهِ کانَ کَفّارَهً لِما بَیْنَهُما وَ مَنْ لَغى وَ تَخَطّى رِقابَ النّاسِ کانَتْ لَهُ ظُهْرا.
[«بحار الانوار / ج 89 / ص 212»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کسى که روز جمعه غسل نموده و از عطر همسر خود ـ چنانچه خودش عطر نداشته باشد و او داشته باشد ـ استفاده نماید و از لباسهاى مناسب خود بپوشد و به هنگام عبور از صف هاى نماز جمعه پاى بر روى لباس و سرو دوش مردم نگذارد و در وقت خطبه هاى نماز سخن نگوید، نماز جمعه او کفّاره گناهان او در فاصله دو نماز جمعه مى باشد، ولى اگر در بین خطبه ها حرف بزند تنها بجاى نماز ظهر او محسوب مى شود.
20. فرشتگان مأموران ثبت
عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله اَنَّهُ قالَ:
اِذا کانَ یَوْمُ الْجُمُعَهِ کانَ عَلى کُلِّ بابٍ مِنْ اَبْوابِ الْمَسْجِدِ مَلائِکَهٌ یَکْتُبُونَ الْأَوَّلَ فَالْأَوَّلَ فَاِذا جَلَسَ الاِْمامُ طَوُّوا الصُّحُفَ وَ جاؤُوا یَسْتَمِعُونَ الذِّکْرَ.
[«مستدرک الوسائل / ج 6 / ص 38»] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: وقتى روز جمعه فرا مى رسد بر هر درى از درهاى مسجد فرشتگانى نشسته اند و نام مردم را به ترتیب ورود، اوّل و دوّم و سوّم… مى نویسند تا آنگاه که امام جمعه در جایگاه خود قرار گرفت پرونده ها را پیچیده و براى شنیدن ذکر (خطبه ها) مى نشینند.
21. سلام بر نمازگزاران جمعه
قالَ عَلِىٌّ علیه السلام:
مِنَ السُّنَّهِ اِذا صَعِدَ الاِْمامُ الْمِنْبَرَ اَنْ یُسَلِّمَ اِذَا اسْتـَقْبَلَ النـّاسَ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 43»] امام على علیه السلام فرمود: یکى از سُنن اِسلامى این است که وقتى امام جمعه در جایگاه خُطبه قرار گرفت به مردم سلام کند.
22. پایگاه سیاسى اخلاقى نظام
عَنِ الرِّضا علیه السلام قالَ:
اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَهُ یَوْمَ الْجُمُعَهِ لاَِنَّ الْجُمُعَهَ مَشْهَدُ عامٍ فَاَرادَ اَنْ یَکُوْنَ لِلاَْمیرِ سَبَبٌ اِلى مَوْعِظَتِهِمْ وَ تَرْغیبِهِمْ فِى الطّاعَهِ وَ تَرْهیبِهِمْ مِنَ الْمَعْصِیَهِ وَ تَوْقیفِهِمْ عَلى ما اَرادَ مِنْ مَصْلَحَهِ دینِهِمْ وَ دُنْیاهُمْ وَ یُخْبِرَهُمْ بِما وَرَدَ عَلَیْهِمْ مِنَ الاَْفاقٍ ـ وَ ـ مِنْ الاَْهْوالِ الَّتى لَهُم فیهَا الْمَضَرَّهُ وَ الْمَنْفَعَهُ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 40»] امـام رضـا علیه السلام فرمـود: انگیزه خواندن خطبه در نمازجمعه آن است که: چون جمعه روز حضور عمومى است. اسلام خواسته تا فرماندار ـ نماینده دولت اسلامى وسیله اى تریبونى داشته باشد براى موعظه مردم و تشویق آنان به اجراى قوانین و اطاعت از دستورات الهى و پرهیز از نافرمانى قانون شکنى و معصیت و همچنین بتواند از این طریق مردم را در جریان برنامه ها و تصمیمات متخذه مربوط به دین و دنیاى آنان قرار دهد و از آنچه در جهان مى گذرد ـ و به نحوى با حیات مسلمین ارتباط دارد ـ و از حوادث و پیش آمدهایى که ضرر یا منفعتى ـ تأثیر مثبت یا منفى – براى آنها دارد آنانرا مطّلع نماید.
23. سکوت به هنگام خطبه
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:
اِذا خَطَبَ الاِْمامُ یَوْمَ الْجُمُعَهِ فـَلا یَنْبَغى لاََحـَدٍ اَنْ یَتـَکَلَّمَ حَتّى یَفْرُغَ الاِْمامُ مِنْ خُطْبَتِهِ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 29»] امام صادق علیه السلام فرمود: به هنگام خطبه امام جمعه سزاوار نیست کسى سخن بگوید تا آنگاه که امام از خطبه فارغ گردد.
24. دو رکعت خطابه
عَنْ اَبى عَبْدِ اللّه ِ علیه السلام فى حَدیثٍ قالَ:
اِنَّما جُعِلَتِ الْجُمُعَهُ رَکْعَتَیْنِ مِنْ اَجْلِ الْخُطْبَتَیْنِ فِهىَ صَلاهٌ حَتّى یَنْزِلَ الاِْمامُ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 15»] امام صادق علیه السلام فرمود: نمازجمعه به خاطر دو خطبه اى که دارد دو رکعت شده است. پس آن دو خطبه در واقع دو رکعت از نماز است. و مردم به هنگام شنیدن خطبه در حال نمازند تا امام از جایگاه فرود آید.
25. نماز جمعه و اجابت دعا
عَنْ اَبى عَبْدِاللّهِ علیه السلام قالَ:
اَلسّاعَهُ الَّتى تُسْتَجابُ فیهَا الدُّعآءُ یَوْمَ الْجُمُعَهِ مابَیْنَ فَراغِ الاِْمامِ مِنَ الْخُطْبَهِ اِلَى اَنْ یَسْتَوِى النّاسُ فىالصُّفُوُفِ وَساعَهٌ اُخْرى مِنْ اخِرِالنَّهارِ اِلى_’feغُرُوبِ الشَّمْسِ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 46»] امام صادق علیه السلام فرمود: ساعتهایى از روز جمعه که دعا مستجاب مى شود: فاصله بین فراغت امام از خطبه تا تنظیم صفوف – آغاز نماز – و آخرین ساعت روز جمعه تا غروب آفتاب است.
بخش اول: فضیلت جماعت
26. برترى نماز جماعت
اِنَّ رَسُولُ اَللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ:
صَلاهُ الْجَماعَهِ اَفْضَلُ مِنْ صَلاهِ الْفَرْدِ بِخَمْسٍ وَ عِشْرینَ دَرجَهً.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 374»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: فضیلت نماز جماعت بیست و پنج برابر نماز فُرادا مى باشد.
27. حکمت نماز جماعت
عَنِ الرِّضا علیه السلام قالَ:
اِنَّما جُعِلَتِ الْجَماعَهُ لِئَلاّیَکُونَ اِلاِْخْلاصُ وَ التَوْحیدُ وَ الاِْسْلامُ وَ الْعِبادَهُ لِلّهِ اِلاّ ظاهِرا مَکْشُوفا مَشْهُورا.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 372»] امام رضا علیه السلام فرمود: علت تشریع نماز جماعت آن است که اسلام وتوحید و بندگى و اخلاص به خداوند متعال در معرض دید عموم و ظاهر و مشهور در میان مردم باشد.
28. دو برگ رهایى
وَ قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
مَنْ صَلّى اَرْبَعینَ یَوْما الصَّلَواتَ فى جَماعَهٍ لایَفُوتُهُ تَکْبیرَهُ الاِْحْرامِ کُتِبَ لَهُ بَرآئتانِ، بَرآئَهُ مِنَ النِّفاقِ وَ بَرآئهٌ مِنَ النّارِ.
[«مَحّجه البیضآء / ج 1 / ص 344»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: هر کس چهل روز نمازهاى خود را با جماعت بخواند بطوریکه یک تکبیره الاحرام از او فوت نشود، دو برائت آزادى براى او نوشته مى شود، یکى نجات از نفاق و دیگرى رهائى از آتش.
29. صف جهاد و صف جماعت
قالَ اَبُو الْحَسَنِ مُوسَى بْنِ جَعْفَرٍ علیه السلام:
اِنَّ الصَّلاهَ فِى الصَّفِّ الاَْوَّلِ کَالْجِهادِ فى سَبیلِ اللّهِ عَزَّوَجَلَّ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 387»] امام موسى بن جعفر علیه السلام فرمود: نماز در صف اوّل جماعت همانند جهاد در راه خداوند مُتعال است.
30. صفوف نخستین جماعت
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِنَّ اللّه َ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى الَّذینَ یَصِلُونَ الصُّفُوفَ الاَْوَّلِ.
[«کنزالعّمال / ج 7 / ص 633 / حدیث 20629»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خدا و فرشتگانش بر کسانى که صفهاى اوّل نماز جماعت را بهم پیوند مى دهند، درود مى فرستند.
بخش دوم: ضرورت جماعت
31. حضور در جمع و جماعت
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِنَّ الشَّیْطانَ ذِئْبُ الاِْنْسانِ کَذِئْبِ الْعنَنَمِ یَأْخُذُ الشّاهَ القاصِیَهَ وَ النّاحِیَهَ فَاِیّاکُمْ وَ الشِّعابَ وَ عَلَیْکُم بِالْجَماعَهِ وَ العامَّهِ وَ الْمَسْجِدِ.
[«کنزالعّمال / ج 7 / ص 581 / حدیث 20355»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: شیطان گرگ انسان است، همانند گرگ گوسفندان که همیشه میش هاى دور افتاده و کناره گیر را مى گیرد. پس، از دسته بندیها (گروه گرائى و خط بازى) بپرهیزید و بر شما باد به حضور در جماعت و مجالس عمومى و مسجد.
32. قطع رابطه با تکروان
اِنَّ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ:
لاصَلاهَ لِمَنْ لایُصَلّى فِى الْمَسْجِدِ مَعَ الْمُسْلِمینَ اِلاّمِنْ عِلَّهٍ وَ لاغَیْبَهَ اِلاّ لِمَنْ صَلّى فى بَیْتِهِ وَ رَغِبَ عَنْ جَماعَتِنا وَ مَنْ رَغِبَ عَنْ جَماعَهِ الْمُسْلِمینَ سَقَطَتْ عِدالَتُهُ وَ وَجَبَ هِجْرنُهُ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 394»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که ـ بدون هیچ عذرى ـ نماز خود را همراه دیگر مسلمانان در مسجد نمى خواند نمازش مقبول نیست و غیبت احدى جایز نیست مگر کسى که نمازش را در خانه مى خواند ـ و در جماعت حاضر نمى شود ـ و به حضور در اجتماع مسلمین بى رغبت است و هر آنکس که چنین باشد از عدالت ساقط و دورى از او واجب مى باشد.
33. بى‌اعتنائى به نماز جماعت
عَنْ اَبى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
قالَ اَمیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام: مَنْ سَمِعَ النِّدآءَ فَلَمْ یُجِبْهُ مِنْ غَیْر عِلَّهٍ فَلا صـَلاهَ لـَهُ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 375»] امام باقر علیه السلام از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل مى فرماید که حضرتش فرمود: هر که صداى اذان جماعت را بشنود و بدون هیچ عذرى اجابت نکند نماز ندارد (نمازش مقبول نیست).
34. کیفر ترک نماز جماعت
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
لِیَنْتَهِیَنَّ اَقْوامُ لایَشْهَدُونَ الصَّلاهَ اَوْ لاَمُرَنَّ مُؤَذِّنا یُؤَذِّنَ ثُمَّ یُقیمَ ثُمَّ امُرُ رَجُلاً مِنْ اَهْلِ بَیْتى ـ وَ هُوَ عَلِىٌّ علیه السلام ـ فَلَیُحْرِقَنَّ عَلى اَقْوامٍ بُیُوتَهُمْ بِحَزْمِ الْحَطَبِ لاَِنَّهُمْ لاَیأْتُونَ الصَّلاهَ.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 376»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: آنانکه در نماز جماعت حاضر نمى شوند لازم است از اینکار خود دارى کنند و گرنه دستور خواهم داد مؤذّن اذان و اقامه بگوید. آنگاه ـ پس از اقامه جماعت – یکى از اهل بیت خود را (که على علیه السلامباشد) فرمان مى دهم تا خانه هاى کسانى را که در جماعت حاضر نشده اند، با بسته هاى هیزم به آتش کشد.
35. نماز جماعت، میزان شناسایى
عَنِ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله اَنَّهُ قالَ:
اِنْ سُئِلْتَ عَمَّنْ لَمْ یَشْهَدِ الْجَماعَهَ فَقـُلْ: لا اَعـْرِفـُهُ.
[«محجه البیضآء / ج 1 / ص 342»] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: اگر درباره کسى که به نماز جماعت حاضر نمى شود از تو سؤالى نمودند، بگو من او را نمى شناسم.
بخش سوم: آداب جماعت
36. به پیش براى نماز جماعت
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِذا سَمِعْتَ الاَْذانَ فَأْتِ وَ لَوْحَبْوا.
[«کنزالعّمال / ج 7 / ص 578 / حدیث 20337»] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: هنگامى که اذان نماز را شنیدى ـ هر چه سریعتر ـ به مسجد بیا، گرچه سینه خیز باشد.
37. امـام جـماعت
اِنَّ رَسُولَ اللّهِ صلی الله علیه و آله قالَ:
اِمـامُ الْقـَوْمِ وافِدُهـُمْ فَقَدِّمُوا فى صَلاتِکُمْ اَفْضَلَکُمْ.
[«بحار الانوار / ج 88 / ص 109»] پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: امام جماعت هر جمعى نماینده آنان ـ در پیشگاه خداوند ـ مى باشد پس براى امامت جماعت خود بهترین ها را برگزینید.
38. پیوند دلها در نماز جماعت
قـالَ رَسـُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِسْتَوُوا تَسْتَوِ قُلُوبُکُمْ وَ تَماسُّوا تَراحَمُوا.
[«کنزالعّمال / ج 7 / ص 623 / حدیث 20575»] پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: ـ صفهاى نماز جماعت را ـ هماهنگ و تنظیم نمائید تا دلهایتان متعادل شود و شانه ها در تماس با هم باشد، تا مهربانى افزوده شود.
39. امام جماعت ضامن نیست
عَنْ اَبى عَبْدِاللّه ِ علیه السلام اَنَّهُ سَألَهُ رَجُلٌ عَنِ الْقَرآئَهِ خَلْفَ الاِْمامِ فـَقـالَ علیه السلام:
لا، اِنَّ الاِْمامَ ضامِنٌ لِلْقَرآئَهِ وَ لَیْسَ یَضْمَنُ الاِْمامُ صـَلاهَ الَّذینَ خَلْفَهُ اِنـَّما یَضْمَنُ الْقَرآئهَ:
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 421»] کسى از امام صادق علیه السلام در مورد خواندن حمد و سوره در نماز جماعت سؤال نمود، حضرت فرمود: نخوانید چون امام جماعت ضامن قرائت حمد و سوره است امّا ضامن نماز مأمومین نیست ـ فقط قرائت بعهده اوست – .
40. سرعت در نماز جماعت
عَنْ اَبى عـَبْدِاللّه ِ علیه السلام قـالَ:
صَلّى رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آلهاَلظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فَخَفَّفَ الصَّلاهَ فِى الرَّکْعَتَیْنِ فَلَمّا انْصَرَفَ… قالُوا: خَفَّفْتَ فِى الرَّکْعَتَیْنِ الاَْخیرَتَیْنِ؟ فَقالَ لَهُمْ: اَوَما سَمِعْتُمْ صُراخَ الصَّبِىِّ؟!.
[«وسائل الشیعه / ج 5 / ص 369»] امام صادق علیه السلام فرمود: روزى پیامبر خدا صلی الله علیه و آلهنماز ظهر و عصر مى خواندند، ناگهان دو رکعت آخر نماز را سبکتر خواندند، اصحاب پس از اداى نماز سؤال نمودند که ـ آیا دستور جدیدى آمده؟ فرمود براى چه؟ گفتند: – چرا دو رکعت آخر نماز را سبکتر بجا آورى؟ فرمود: مگر فریاد ـ گریه ـ کودک را نشنیدید؟!
منبع : چهل حدیث «جمعه و جماعت»، محمد حسین فلاح ‏زاده.