1. روزها و شبهاى برگزیده
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِنَّ لِلّهِ عَزَّ وَجَلَّ خِیارا مِنْ کُلِّ ما خَلَقَهُ. فَاَمَّا خِیارُهُ مِنَ اللّیالِى فَلَیالِى الْجُمَعِ وَ لَیْلَهُ النِّصْفِ مِنْ شَعْبانَ وَ لَیْلَهُ الْقَدْرِ وَ لَیْلَـتَا الْعِیْدَیْنِ، وَ أَمَّا خِیارُهُ مِنَ الْأَیّامِ فَـاَیّامُ الْجُمَعِ وَ الْأعْیادِ.
[بحار الانوار، ج 91، ص 126 تفسیر امام ص 301] پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند از هرچه که آفرید، تعدادى را براى خود برگزید، از میان شبها شب هاى جمعه و شب نیمه شعبان و شب قدر و شبهاى عیدین (فطر و قربان) را برگزید، و از میان روزها روزهاى جمعه و عید را انتخاب نمود.
2. عـروس روزهـا
عَنِ الرِّضا علیه السلام قالَ:
إِذا کانَ یَوْمُ الْقِیامَهِ زُفَّتْ أَرْبَعَهُ أَیَّامٍ اِلَى اللّه ِ کَما تُزَفُّ الْعَرُوسُ اِلى خِدْرِها، قیلَ: ما هَذِهِ الْأَیّامُ؟ قالَ علیه السلام: یَوْمُ الْأَضْحى وَیَوْمُ الْفِطْرِ وَیَوْمُ الْجُمُعَهِ وَیَوْمُ الْغَدِیر.
[اقبال الاعمال، 464] امام رضا علیه السلام فرمود: در روزقیامت، چهار روز را به پیشگاه خداوند هدیه مى برند، گویى که عروس را به خانه بخت مى برند، پرسیدند: این چهار روز چه روزهایى است؟ حضرت رضا علیه السلام فرمود: روز عید قربان و عید فطر و روز جمعه و عید غدیر.
3. عید انتظار، اولین عید
عَنْ أَبی جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
… وَ قَدْ کانَ آدَمُ علیه السلام وَصّى هِبَهَ اللّه ِ أَنْ یَتَعاهَدَ هذِهِ الْوَصِیَّهَ عِنْدَ رَأْسِ کُلِّ سَنَهٍ فَیَکُونَ یَوْمَ عِیْدِهِم «یَوْمَ عَیْدٍلَهُمْ» فَیَتَعاهَدُونَ نُوحا وَ زَمانَهُ الَّذِى یَخْرُجُ فِیهِ.
[روضه کافى، 115] امام باقر علیه السلام فرمود: حضرت آدم علیه السلام پس از جنایت قابیل، به جانشین خود شیث هبه اللّه فرمود: ظلم همچنان گسترش مى یابد تا آنگه که فرزندم نوح بیاید و به سبب نفرین او طوفانى برخیزد و همه ظالمین را نابود کند، و مؤمنان نجات یابند.) آنگاه حضرت آدم به هبه اللّه وصیت کرد که این مژده را هر سال به یاد آورد و این روز را براى خود و فرزندانش روز عید قرار دهد. آنان نیز به این وصیت عمل کردند و همواره سالروز این مژده نوید بخش و ظهور حضرت نوح را گرامى مى شمردند.
4. عید ولایت
عَنْ أَبِی عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
… فَاِنَّ الْأَنْبِیاءَ صَلَواتُ اللّه عَلَیْهِمْ کانَتْ تَأْمُرُ الْأَوْصِیاءَ بِالْیَوْمِ الَّذِى کانَ یُقامُ فِیهِ الْوَصِىُّ اَنْ یُتَّخَذَ عِیْدا.
[فروع کافى، ج 4، 149] حضرت صادق علیه السلام فرمود: سیره انبیاء همواره این چنین بوده که به جانشینان خود امر مى نمودند تا روز تعیین و نصب وصىّ و جانشین را، عید بگیرند.
5. روز شادى و لبخند
عَنْ الرِّضـا علیه السلام قالَ:
… وَ اِنّ یَوْمَ الْغَدیرِ بَیْنَ الأَضْحى وَالْفِطْر وَالْجُمُعَهِ کَالْقَمَرِ بَیْنَ الکَواکِبِ… وَ هُوَ یَوْمَ التَهْنِئَهِ یُهَنِّىُ بَعْضُکُمْ بَعْضا… یَقُولُ: «اَلْحَمْدُلِلّهِ الَّذى جَعَلَنا مَنَ الْمُتَمَسِکینَ بِـوِلایَهِ أَمیرِالْمُؤْمنِینَ وَ الأَئِمَهَ علیهم السلام» وَ هُوَ یَوْمُ التَّبَسُّمِ فِى وُجُوهِ النّاسِ مِنْ أَهْلِ الأیمانِ … وَ هُوَ یَوْمُ الزّینَهِ…
[اقبال الاعمال، ص 464] امام رضا علیه السلام فرمود: … و البته روز عید غدیر در میان عید فطر و اضحى و جمعه همانند ماه در میان ستارگان است. روز تبریک و تهنیت به یکدیگر، و زمان گفتن این سخن است که: حمد و ستایش خدائى را که به ماتوفیق تمسّک به ولایت امیرالمؤمنین و فرزندان معصومش را عنایت فرمود. آنگاه فرمود: روز عید غدیر، روز شگفتن لبخند بر چهره مؤمنان و روز آرایش و زینت است.
6. عید آمد و عید آمد
وَ عَـنْ أَمِیرِ الْمُـؤْمنِـینَ علیه السلام اِنَّـهُ قـالَ:
أَلْیَومُ لَنا عِیْدٌ وَ غَدا لَنا عِیْدٌ وَ کُلُّ یَوْمٍ لانَعْصِى اللّه َ فیهِ فَهُوَ لَنا عِیْدٌ.
[مستدرک الوسائل، ح 6679، از لب اللباب] امیرالمؤْمنین علیه السلام ـ ظاهرا در یکى از روزهاى عید ـ فرمود: امروز براى ما عـید است و فردا نیز عـید ماست و هر روزى که در آن خدا را نافرمانى نکرده باشیم براى ما عیـد است.
7. عید قربان و غفران
وَ خَطَبَ أَمِیرُالْمُؤْمنِینَ علیه السلام فى عِیْدِ الاَضْحى فَقالَ:
. . . وَ إِنَّ هذا یَوْمٌ حُرْمَتُهُ عَظِیمَهٌ وَ بَرَکَتُهُ مَأْمُولَهٌ وَالْمَغْفِرَهُ فِیهِ مَرْجُوَّهٌ، فَاَکْثِرُوا ذِکْرَاللّه ِ تَعالى وَاسْتَغْفِرُوهُ وَ تُوبُوا اِلَیْهِ اِنَّهُ هُو التَّوّابُ الرَّحیمُ.
[من لایحضره الفقیه، ج 1، 520] امیر المؤمنین علیه السلام در خطبه روز عید قربان فرمود: … و حرمت امروز زیاد و آرزوى بهره ورى از برکات آن بجا و امید مغفرت الهى در آن پسندیده است. پس ذکر خداى بزرگ را زیاد گویید و استغفار کنید و توبه نمایید که او توبه پذیر و مهربان است.
8. عید یا تجلى قیامت
خَطَبَ أَمِیرُالْمُؤْمنِینَ علیه السلام عَلَى النّاسِ یَوْمَ الْفِطْرِ فَقالَ علیه السلام:
اَیُّهَا النَّاسُ اِنَّ یَوْمَکُمْ هذا یَوْمٌ یُثابُ بِهِ الْمُحْسِنُونَ وَ یَخْسَرُ فِیهِ الْمُسِیئُونَ وَ هُوَ أَشْبَهُ یَوْمٍ بِیَوْمِ قِیامَتِکُمْ. . .
[امالى صدوق، 160، ح 159] امیر المؤمنین علیه السلام در خطبه روز عید فطر فرمود: هان اى مردم! امروزِ شما، روزى است که نیکوکاران بدان پاداش نیک برند و بدکاران زیان بینند، و این شبیه ترین روز به روزقیامت شماست.
9. عـید پارسـایان
وَ قـالَ [ أَمِیرُالْمُـؤْمنِینَ علیه السلام] فى بَعْـضِ الاَْعْـیادِ:
اِنَّما هُوَ عِیْدٌ لِمَنْ قَبِلَ اللّه ُ صِیامَهُ وَ شَکَرَقِیامَهُ، وَ کُلُّ یَوْمٍ لا یُعْصَى اللّه ُ فِیهِ فَهُوَ عِیْدٌ.
[نهج البلاغه، کلمات قصار، 428] حضرت امیر المؤمنین علیه السلام در یکى از عیدها فرمود: امروز، عید کسانى است که خداوند روزه آنان را قبول کرده و پاداش نمازها و شب زنده داریهاى آنان را داده باشد و هر روزى که در آن معصیت خدا نشود آن روز، عید است.
10. سـفره عـید
قـالَ سُوَیْدُ بْنِ غَفله:
دَخَلْتُ عَلى أَمِیرالْمُؤْمنِینَ علیه السلام یَوْمَ عِیْدٍ فَاِذا عِنْدَهُ فاثُورٌ عَلَیْهِ خُبْزُ السَّمْراءِ وَ صَفْحَهٌ فِیها خَطِیفَهٌ وَ مِلْبَنَهٌ، فَقُلْتُ: یا أَمِیرَالْمُؤْمنِینَ یَوْمَ عِیْدٍ وَ خَطِیفَهٌ؟! فَقالَ علیه السلام: اِنَّما هذا عِیْدُ مَنْ غُفِرَلَهُ.
[بحارالانوار، ج 40، 326، از مناقب ابن شهرآشوب] سویدبن غفله مى گوید: در یکى از روزهاى عید به حضور امیر المؤمنین علیه السلام شرفیاب شدم، دیدم در پیش روى او سفره اى گسترده بود و بر آن نانى از گـندم و یک سینى قـرار داشـت که درون آن یک ظرف فرنى و ملاقه اى بود، عرضه داشتم: یا امیرالمؤمنین! روز عید و این سفره؟! حضرت فرمود: امـروز عید کسانى است که مورد بخشش حـق واقـع شــده اند.
11. عید، روز حضور در صحنه
عَنِ الْفَضْلِ بْنِ شاذانَ اِنَّهُ سَمِعَها مِنَ الرِّضا علیه السلام اِنَّهُ:
اِنَّما جُعِلَ یَوْمُ الْفِطْرِالْعِیْدَ لِیَکُونَ لِلْمُسْلِمِینَ مُجْتَمَعا یَجْتَمِعُونَ فِیهِ وَیَبْرُزُونَ لِلّهِ عَزَّوَجَلَّ فَیُمَجِّدُونَهُ عَلى ما مَنَّ عَلَیْهِمْ فَیَکُونُ یَوْمَ عِیدٍ وَاجْتِماعٍ وَیَوْمَ فِطْرٍ وَ یَوْمَ زَکاهٍ وَ یَوْمَ رَغْبَهٍ وَ یَوْمَ تَضَرُّعٍ،…
[من لایحضره الفقیه، ج 1، 522] فضل بن شاذان مى گوید: شنیدم که حضرت رضا علیه السلاممى فرمود: بـدان جهت روز فطر، عـید قرار داده شده است تا در آن روز مسلمانان جمع شوند و به خاطر خداى بزرگ به صحنه آیند، و خدا را در برابر نعمتهایش به شکوه و بزرگى یاد کنند (بستایند) تا هم روز عید باشد و هم روز اجتماع، هم روز بالندگى باشد و هم روز زکات دادن، هم روز رغبت و توجه به نعم الهى باشد و هم روز تضرع و دعا به درگاه خدا
12. عـید شایستگان
خَطَبَ أَمِیرُالْمُؤْمِنینَ علیه السلام یَوْمَ الْفِطْرِ فَقالَ:
… أَلا وَإِنَّ هذا الْیَوْمَ یَوْمٌ جَعَلَهُ اللّه ُ لَکُمْ عِیْدا وَجَعَلَکُمْ لَهُ أَهْلاً، فَاذْکُرُوا اللّه َ یَذْکُرْکُمْ وَادْعُوهُ یَسْتَجِبْ لَکُمْ.
[من لایحضره الفقیه، ج 1، 517] حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام درخطبه روز عید فطر فرمود: هان! امروز روزى است که خداى بزرگ آن را براى شما عید قرارداد و شما را نیز شایسته آن ساخت. پس به یاد خدا باشید تا او نیز به یاد شما باشد و او را بخوانید و دعا کنید تا خواسته هایتان را به اجابت رساند.
13. عید ما، روزى بود…!
قالَ أَبُو عَبْدِاللّه ِ علیه السلام:
لَمّا ضُرِبَ الْحُسَیْنُ بْنِ عَلِىٍّ علیهماالسلام بالسَّیْفِ وَ سُقِطَ ثُمَّ ابْتُدِرَ لِیُقْطَعَ رَأْسُهُ نادى مُنادٍ مِنْ بُطْنانِ الْعَرْشِ: أَلا أَیَّتُهَا الاْ?مَّهُ الْمُتَحـَیِّرَهُ الضّالَّهُ بَعْدَ نَبِیِّها لاوَفَّقَکُمُ اللّه ُ لِأَضْحى وَ لا فِطْرٍ. ثُمَّ قالَ أَبُو عَبْدِاللّه ِ علیه السلام: وَاللّه ِ ما وَفَّقُوا وَ لا یُوفَّقُونَ حَتّى یَثُورَ ثائِرُ الْحُسَیْنُ بْنِ عَلِىٍّ علیهماالسلام.
[من لایحضره الفقیه، ج 2، 175] امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامى که حسین بن على علیه السلام در اثر ضربه هاى شمشیر بر زمین افتاد و براى بریدن سر مبارکش از یکدیگر سبقت مى گرفتند، منادى از درون عرش الهى ندا داد که: اى امّتى که پس از پیامبر خود سرگردان و گمراه شدید، خدا شما را به درک فیضهاى عید قربان و فطر موفّق نگرداند. آنگاه حضرت صادق علیه السلام فرمود: قسم به خدا که آنان در پى این ندا تاکنون موفق نشده اند و پس از این نیز موفق نخواهند شد تا روزى که خونخواه سیدالشهداء علیه السلام براى خونخواهى قیام کند و بشورد.
14. عـید یـا بهـار غـم!
عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
مامِنْ عِیْدٍ لِلْمُسْلِمِینَ ـ أَضْحى وَ لا فِطْرٍ ـ اِلاَّ وَ هُوَ یُجَدِّدُ لاِلِ مُحَمَّدٍ صَلَواتُ اللّه عَلَیهِم فیهِ حُزْنا، قُلْتُ: وَ لِمَ ذلِکَ؟ قالَ علیه السلام: لِأَنَّهُمْ یَرَوْنَ حَقَّهُمْ فِى یَدِ غَیْرِهِمْ.
[فروع کافى، ج 4، 170] حضرت امام باقر علیه السلام فرمود: هیچ عیدى ـ چه عید قربان و چه عید فطر ـ براى مسلمانان پیش نمى آید مگر اینکه غم و اندوه آل محمد صلی الله علیه و آله تازه مى گردد. را وى پرسید: چرا چنین مى شود؟ حضرت فرمود: چون حق خود را در دست دیگران مى بینند
[ ـ چون روز عید روز حضور مردم در صحنه و تحکیم حکومت در خطبه هاى عید و… است و اینها همه در حکومت ظلم به نفع ظالم تمام مى شود.] .
15. عـید قـیـام
عَنْ أَبى عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
… وَالْجُمُعَهُ لِلتَّنْظِیفِ وَالتَّطَیُّبِ وَهُوَ عِیدُ الْمُسْلِمِینَ وَ هُوَ أَفْضَلُ مِنَ الْفِطْرِ وَ الاَْضْحى، وَ یَوْمُ الْغَدِیرِ أَفْضَلُ الْأَعْیادِ وَ هُوَ الثّامِنُ عَشَرَ مِنْ ذِى الْحَجَّهِ وَ کانَ یَوْمَ الْجُمُعَهِ وَ یَقُومُ قائِمُنا یَوْمَ الْجُمُعَهِ وَ یَقُومُ الْقِیامَهُ یَوْمَ الْجُمُعَهِ. وَ ما مِنْ عَمَلٍ یَوْمَ الْجُمُعَهِ أَفْضَلُ مِنَ الصَّلاهِ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِهِ. «أللّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ»
[بحارالانوار، ج 59، 26، از خصال صدوق] امام صادق علیه السلام در حدیثى ضمن تشریح مناسبتهاى ایام هفته فرمود: … و جمعه روز نظافت و آراستگى و عید مسلمانان است، و آن روز بهتر از عید فطر و قربان است ولى عید غدیر ـ روز ۱۸ ذیحجه ـ برتر از همه عیدها است و اولین عید غدیر نیز در روز جمعه بوده است، و در همین روز جمعه قائم خاندان ما خروج مى نماید، و قیامت نیز در همین روز بر پا مى شود، و هیچ عملى در این روز بهتر از صلوات بر محمّد صلی الله علیه و آله و آل او نیست.
16. عید پیمان و پیروزى
عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ قالَ:
دَخَلْتُ عَلَى الصَّادِقِ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ علیه السلام یَوْمَ النِّیرُوزِ فَقالَ علیه السلام: أَتَعْرِفُ هذَا الْیَوْمَ؟ قُلْتُ: جُعِلْتُ فَداکَ هذا یَوْمٌ تَعْظِمُهُ الْعَجَمُ وَ تَتَهادى فِیهِ. فَقالَ علیه السلام: …یا مُعَلّى اِنَّ یَوْمَ النِّیرُوزِ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِى أَخَذَ اللّه ُ فِیهِ مَواثِیقَ الْعِبادِ أَنْ یَعْبُدُوهُ وَ لا یُشْرِکُوا بِهِ شَیْئا وَ اَنْ یُؤْمِنُوا بِرُسُلِهِ وَ حُجَجِهِ وَ أَنْ یُؤْمِنُوا بِالْأَئِمَّهِ علیهم السلام… وَ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِى یَظْهَرُ فِیهِ قائِمُنا… وَ ما مِنْ یَوْمِ نِـیرُوزٍ اِلاَّ وَ نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفـَرَجَ لاَِنـَّهُ مِنْ أَیّامِنا وَ اَیَّامِ شِیعَـتِـنا…
[بحار الانوار، ج 59، 92] معلّى گوید: در عید نوروز به حضور امام صادق علیه السلامشرفیاب شدم. حضرت فرمود: امروز را مى شناسى؟ عرض کردم: روزى است که عجمها آن را بزرگ مى شمارند و در آن روز به یکدیگر هدیه مى دهند. حضرت فرمود: …امروز روزى است که خداوند از بندگان خود پیمان گرفت تا او را عبادت کنند و به او شرک نورزند و به پیامبران و حجج الهى و ائمّه معصومین علیهم السلام ایمان بیاورند و… در این روز قائم ما(عج) ظاهر مى شود، و نوروزى نمى رسد مگر اینکه ما اهل بیت علیهم السلام ظهور اسلام و گشایش آن را توقّع داریم، چون نوروز از روزهاى ما و شیعیان ماست.
17. هر روزتان نوروز باد
وَ رُوِىَ عَـنْ عَـلِىٍّ علیه السلام اِنـَّهُ قـالَ:
نِـیرُوزُنـا کُـلُّ یَـوْمٍ.
[من لایحضره الفقیه، ج 3، 300] حضرت امیر المؤمنین علیه السلام فرمود: هر روز براى ما، نوروز است.
18. هـدیه نـوروزى
تِىَ عَلِیُّ علیه السلام بِهَدِیَّهِ النَیرُوزِ، فَقالَ علیه السلام:
اما هذا؟ قالُوا: یا أَمِیرَالْمُؤْمِنینَ، أَلْیَومُ النِّیرُوزُ، فَقالَ علیه السلام: اِصْنَعُوا لَنا کُلَّ یَوْمٍ نِیرُوزا.
[وسائل الشیعه، ج 12، 214] هدیه نوروزى براى حضرت امیر المؤمنین علیه السلام آورده شد. حضرت فرمود: این چیست؟ گفتند: امروز نوروز است. حضرت فرمود: ـ پس در این صورت ـ هر روز ما را نوروز سازید.
19. روز بازى یا پیروزى
رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
قَدِمَ النَّبِىُ صلی الله علیه و آله الْمَدِینَهَ وَلَهُمْ یَوْمانِ یَلْعَبُونَ فِیهِما فَقالَ: ما هذانِ الْیَوْمانِ؟ قالُوا: کُنَّا نَلْعَبُ فیهما فِى الْجاهِلِیَّهِ، فَقالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله: اِنَّ اللّه َ قَدْ أَبْدَلَکُمْ بِهِما خَیْرا مِنْهُما یـَوْمَ الْأَضْحى وَ یـَوْمَ الْفِطْرِ.
[التاج الجامع للاصول، ج 1، 305] راوی: روزى که پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله به مدینه آمد، مردم مدینه دو روز را عید مى گرفتند و به تفریح و جشن مى پرداختند، پیامبر خدا صلی الله علیه و آله پرسید: این دو روز چه خصوصیتى دارد؟ گفتند: در دوران جاهلیت این دو روز را این گونه سپرى مى کردیم. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداى سبحان بهتر از این دو روز را براى شما آورده و آن عید فطر و قربان است.
[ ـ با توجه به حدیث شماره 6676 مستدرک الوسائل این دو روز جشن و بازى روزهاى نوروز و مهرگان بوده است.] 20. عـید و سـیاست
الراوی:
حُکِىَ أَنَّ الْمَنْصُورَ تَقَدَّمَ اِلى مُوسَى بْنِ جَعْفِرٍ علیهماالسلام بِالْجُلُوسِ لِلتَّهْنِئَهِ فِى یَوْمِ النِّیرُوزِ وَ قَبْضِ ما یُحْمَلُ اِلَیْهِ فَقالَ علیه السلام: اِنِّى قَدْ فَتَّشْتُ الْأَخْبارَ عَنْ جَدّى رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله فَلَمْ أَجِدْ لِهذَا الْعِیدِ خَبَرا وَ إِنَّهُ سُنَّهُ الْفُرْسِ وَ مَحاها الاْءسْلامُ، فَقَالَ الْمَنْصُورُ: اِنَّما نَفْعَلُ هذا سِیاسَهً لِلْجُنْدِ فَسَأَلْتُکَ بِاللّه ِ الْعَظیمِ اِلاَّ جَلَسْتَ، فَجَلَسَ…
[بحار الانوار، ج 59، 100 از مناقب ابن شهرآشوب 4: 319] راوی: نقل شده است که منصور دوانیقى از حضرت موسى بن جعفر علیه السلامدرخواست نمود تا در عید نوروز به جاى او دیدار کنندگان را پاسخ گوید و هدیه هاى نوروزى را که براى منصور مى آوردند تحویل بگیرد، حضرت کاظم علیه السلام در جواب فرمود: من در بررسى احادیث جدّم ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله ـ تأییدى نسبت به این روز ندیده ام، و این روز از سنتهاى ایرانیان است که اسلام آن را باطل نموده است. و مباد آن روزى که من زنده کننده رسم هائى باشم که به وسیله اسلام از میان رفته است. منصور گفت: ـ ما نیزقصد زنده کردن آن سنن را نداریم ـ تنها به دلیل اداره نظامیان و دلدارى سربازان
[ ـ بنى عباس را ایرانیان بر سر کار آوردند و تشکیلات نظامى ـ سیاسى آنان را سالهاى طولانى به عهده داشتند.] به این کار اقدام مى کنیم. اکنون از شما خواهش مى کنم و شما را به خداى بزرگ سوگند مى دهم که این پیشنهاد را بپذیرى، و حضرت پذیرفت.
21. عید و سفره رنگین
اِجْتَمَعَ عِنْدَ اَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام فى یَوْمِ عِیْدٍ أَطْعِمَهً فَقالَ:
اِجْعَلْها بَأْجا وَخَلَطَ بَعْضُها بِبَعْضٍ، فَصارَ کَلِمَتُهُ مَثَلاً.
[بحارالانوار، ج 40، 326از مناقب ابن شهرآشوب 1: 306] در یکى از روزهاى عید بر سفره اى که نزد امیرالمؤمنین علیه السلام گسترده بود، چند نوع غذا نهاده شد، حضرت فرمود: همه را یک کاسه کنید، و سپس همه را به هم مخلوط کرد. ـ پس از این حادثه ـ این سخن حضرت ـ همه را یک کاسه کنید ـ بصورت مثلى بر سرزبانها بود.
22. هـماى عـدالت
قالَ عَبْدُ اللّه ِ بنِ أَبِى رافِع:
دَخَلْتُ اِلى أَمِیرِالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام یَوْمَ عِیْدٍ، فَقَدَّمَ جِرابا مَخَتُوما فَوَجَدْنا فیهِ خُبْزَ شَعِیرٍ یابِسا مَرْصُوصا فَقَدَّمَ فَاَکَلَ، فَقُلْتُ: یا أَمِیرَالمُؤْمِنِینَ فَکَیْفَ تَخْتِمُهُ؟ قالَ: خِفْتُ هذَیْنِ الْوَلَدَیْنِ أَنْ یَلِتاهُ بِسَمْنٍ أَوْزَیْتٍ …
[بحار ، ج 41، 147، از شرح ابن ابى الحدید مقدمه 7 – 14] ابن ابى رافع مى گوید: در روز عیدى به حضور امیرالمؤمنین علیه السلام وارد شدم، دیدم کیسه مهر و موم شده اى را به محضرش آوردند، هنـگامى که آن را گشودند درون آن نان جـو خشک و به هم چسبیده اى بود، و حضرت امیر علیه السلام پیش آمدند و از آن خوردند. ابن ابى رافع مى گوید: من گفتم یا امیرالمؤمنین: دیگر چرا چنین نان خشک غیر قابل استفاده را مهر و موم مى کنید؟ حضرت فرمود: مى ترسم این دو فرزندم ـ شاید اشاره به امام حسن و امام حسین علیهماالسلام باشد ـ روغن یا نان خورشى بر آن بیفـزاینـد.
23. شرط عیدى گرفتن
قالَ أَمیرُالْمُؤْمِنِینَ علیه السلام:
غُسْلُ الاَْعْیادِ طَهُورٌ لِمَنْ أَرادَ طَلَبَ الْحَوائِج بَیْنَ یَدَىِ اللّه ِ عَزَّوَجَلَّ وَاتِّباعٌ للِسُّنَّهِ.
[بحارالانوار، ج 91، 118، از تحف العقول] حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: غسل کردن در روزهاى عید، هم سبب پاکیزگى و نظافت کسانى است که براى درخواست حاجت، گرفتن عیدى ـ به درگاه خداوند روى مى آورند و هم پیروى از سنت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله است.
24. روز پاکى و روزه دارى
عَنِ الصّادِقِ علیه السلام قالَ:
اِذا کانَ یَوْمُ الَّنیرُوزِ فَاغْتَسِلْ وَالْبِسْ أَنْظَفَ ثِیابِکَ وَتَطَیَّبْ بِاَطْیَبِ طیبِکَ وَتَکُونُ ذلِکَ الْیَوْمَ صائما.
[وسائل الشیعه، ج 5، 288] امام صادق علیه السلام فرمود: هنگامى که نوروز آمد غسل کن و نظیف ترین لباس هاى خـود را بپوش و با خوشبوترین عطرها خود را معـطر ساز، و چه خـوب است که در این روز روزه دار بـاشى.
25. لباس عید و عبادت
عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ علیه السلام فى قوْلِهِ تَعالى:
«خُذُوا زینَتَکُمْ عِنْدَ کُلَّ مَسْجِدٍ» أَىْ: خُذُوا ثِیابَکُمُ الَّتى تَتَزَیَّنُونَ بِها لِلصَّلاهِ فِى الْجُمُعاتِ وَالْأَعْیادِ.
[وسائل الشیعه، ج 5، 115] حضرت امام باقر علیه السلام در تفسیر آیه مبارکه: «خذوا زینتکم عند کل مسجد» فرمود: یعنى لباسهائى را که بدانها خود را زینت مى کنید، در روزهاى عید و جمعه براى نماز بپوشید.
26. زیبائى صورت و سیرت
قالَ زیْنُ العابِدِین علیه السلام:
یَتَزَیَّنُ کُلٌّ مِنْکُمْ یَوْمَ الْعِیْدِ اِلى غُسْلٍ وَ اِلى کُحْلٍ وَ لِیَدْعُ مابَلَغَ مَا اسْتَطاعَ وَ لایَکُونَنَّ أَحَدُکُمْ أَحْسَنَ هَیْأَهً وَ اَرْذَلَکُمْ عَمَلاً.
[مستدرک الوسائل، ح: 6670] امام زین العابدین علیه السلام فرمود: همه شما باید در روز عید زینت نموده و غسل کنید و آرایش نمائید، واز دعاهاى وارد شده در آن روز بقدر توان و فرصت بخوانید. و مبادا کارى کنید که چهره ظاهرشما زیبا و عمل و رفتار شما پست و زشت باشد.
27. عید و آرایش زنان
عَنْ أَبِى عَبْدِاللّه ِ علیه السلام:
کانَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله اِذا اُتِىَ بِطیبِ یَوْمِ الْفِطْرِ بَدَءَ بِنِسـائِهِ.
[فروع کافى، ج 4، 170] امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى براى رسول خدا صلی الله علیه و آله عطر روز عید آورده مى شد، از همسران خود آغاز مى نمودند. ـ عطرها را اول به زنها مى دادند ـ
28. آنکه در صحنه نیست
عَنْ أَبِی عَبْدِاللّه ِ علیه السلام قالَ:
مَنْ لَمْ یَشْهَدْ جَماعَهَ النّاسِ یَوْمَ الْعیْدِ فَلْیَغتَسِلْ وَلْیَتَطَیَّبْ بِما وَجَدَ وَلْیُصَلِّ وَحْدَهُ کَمایُصَلِّى فِى الْجَماعَهِ.
[وسائل الشیعه، ج 5، 115] امام صادق علیه السلام فرمود: کسى که نمى تواند روز عید در نماز و اجتماع مردم حضور یابد، غسل کند و خود را به هر عطرى که در دسترس اوست خوشبو نماید و نماز عید را همانگونه که در جماعت مى خوانند بخواند.
29. زنان و مراسم عید
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اَخْرِجُوا الْعَواتِقَ وَ ذَواتِ الْخُدُورِ لِیَشْهَدْنَ الْعِیْدَ وَ دَعْوَهَ الْمُسْلِمِیِنَ.
[سنن ابن ماجه ح: 1308، ج 1، 415] رسول اللّه صلی الله علیه و آله فرمود: دختران و زنان پرده نشین خود را بگوئید تا روزهاى عید در جمع مسلمین و خطبه و دعاى عید حاضر شوند.
30. روز عید و شعار «اللّه‌اکبر»
الراوی:
کانَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله یَخْرُجُ یَوْمَ الْفِطْرِ وَالْأَضْحى رافِعا صَوْتَهُ بِالتَّکْبِیرِ.
[بحارالانوار، ج 91، 118] راوی: سیره پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله این بود که: بـا صــداى بلنـد تـکبـیر از خانه خود راهى نماز عید مى شد.
31. تزئینات عید
عَنْ رَسُولِ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
زَیِّنـُوا أَعْیـادَکُمْ بِالتـَّکْبِیرِ. زَیِّنُواالْعِیْدَیْنَ بِالتَّهْلِیلِ وَالتَّکْبِیِر وَالتَّحْمِیدِ وَالتَّقْدِیسِ
[کنزالعمال ح: 24094 و 24095] از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل شده: عیدهاى خود را به آهنگ زیباى تکبیر بیارائید. عید فطر و قربان را به آواى دلنشین: لااله الاّ اللّه و اللّه اکبر، و الحمدللّه ، و سبحان اللّه ، زینت دهید.
32. نماز عید و سنت شهید
قال عَلَىٌّ علیه السلام:
ماکانَ تَکْبِیرُ النَّبِىِّ صلی الله علیه و آله فِى العِیدَیْنِ اِلاّ تَکْبِیرَهً واحِدَهً، حَتّى أَبْطَأَ عَلَیْهِ لِسانُ الْحُسَیْنِ، فَلَمّا کانَ ذاتَ یَوْمِ عِیْدٍ أَلْبَسَتْهُ اُمُّهُ وَ أَرْسَلَتْهُ مَعَ جَدِّهِ فَکَبَّرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وَ کَبَّرَ الْحُسَیْنُ حَتَى کَبَّرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله سَبْعا، ثُمَّ قامَ فِى الثَّانِیَهِ فَکَبَّرَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله وَکَ بَّرَ الْحُسَیْنُ حَتّى_اکَبَّرَ خَمسا، فَجَعَلَها رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله سُنَّهً وَ ثَبَتَتِ السُّنَّهُ اِلَى الْیَوْمِ.
[وسائل الشیعه، ج 5، 108] حضرت على علیه السلام فرمود: تکبیر نماز عید یکبار بود و پیامبر صلی الله علیه و آله یکبار تکبیر مى گفت تا اینکه حسین متولد شد و دیر زبان باز کرد، روز عیدى بود که مادر حسین او را لباس عید پوشانید و همراه جدّش روانه نمود، و در آن روز وقتى پیامبر تکبیر نماز عید را گفت حسین هم به تقلید از جدّش تکبیر گفت پیامبر صلی الله علیه و آله ـ از روى خوشحالى ـ تکبیر را تکرار کرد و حسین نیز تا هفت بار تکرار نمود و در رکعت دوم نیز که پیامبر صلی الله علیه و آله تکبیر مى گفت حسین هم تا پنج بار تکرار نمود، و از آن روز تکبیرهاى رکعت اول نماز عید هفت بار و تکبیر هاى رکعت دوم پنج بار شد، و این سنت همچنان تا امروز مانده است.
33. خطبه نماز عید
قال الرِّضا علیه السلام:
اِنَّما جُعِلَتِ الْخُطْبَهُ فِى یَوْمِ الْجُمُعَهِ فى أَوَّلِ الصَّلاهِ وَ جُعِلَتْ فِى الْعِیْدَیْنِ بَعْدَ الصَّلاهِ لاَِنَّ الْجُمُعَهَ اَمْرٌ دائِمٌ وَ یَکُونُ فِى الشُّهُورِ وَالسَّنَهِ کَثِیرا وَ اِذا کَثُرَ عَلَى النَّاسِ مَلوُّا وَ تَرَکوا وَ لَمْ یُقِیمُوا عَلَیْها وَ تَفَرَّقُوا عَنْهُ وَالْعِیْدُ اِنَّما هُوَ فِى السَّنَهِ مَرَّتَیْنِ وَ هُوَ أَعْظَمُ مِنَ الْجُمُعَهِ وَالزَّحامُ فِیهِ أَکْثَرُ وَ النَّاسُ فِیهِ أَرْغَبُ فَاِنْ تَفَرَّقَ بَعْضُ النَّاسِ بَقِىَ عامَّتُهُمْ.
[وسائل الشیعه، ج 5، 112] امام رضا علیه السلام فرمود: به این دلیل خطبه هاى نماز جمعه قبل از نماز است و خطبه هاى عید پس از نماز که: روز جمعه در طول ماه و سال زیاد تکرار مى شود و به همین دلیل مردم از حضور در تمام مراسم و همه بخشهاى آن خسته مى شوند، و براى شنیدن خطبه ها نمى نشینند، اما روزهاى عید در طول سال فقط دوبار اتفاق مى افتد و ازدحام و حضور و رغبت مردم نیز در آن بیشتر است، بنابراین اگر تعدادى هم بعد از نماز متفرق شوند، اکثریت آنان خواهند ماند.
34. روز پرستش و بخشش
الراوی:
قامَ النَّبِىُّ صلی الله علیه و آله یَوْمَ الْفِطْرِ، فَصَلّى، فَبَدَءَ بِالصَّلاهِ قَبْلَ الْخُطْبَهِ، ثُمَّ خَطَبَ النّاسَ فَلَمَّا فَرَغَ نَبِىُّ اللّه ِ صلی الله علیه و آله نَزَلَ فَاَتَى النِّساءَ فَذَکَّرَهُنَّ وَهُوَ یَتَوَکَّأُ عَلى یَدِ بَلالٍ وَبَلالٌ باسَطُ ثَوْبَهُ تُلْقِى فَیهِ النِّساءُ الصَّدَقهَ، قالَ تُلْقِى الْمَرْاءَهُ فَتْخَتَها وَیُلْقِینَ وَیُلْقِینَ.
[جامع الاصول ابن اثیر، ج 7، 89] الراوی: پیامبر گرامى اسلام صلی الله علیه و آله پس از نماز عید فطر و ایراد خطبه از منبر فرود آمد و از میان صفهاى جماعت خود را به جمع زنان رساند و در حالیکه بر دست بلال تکیه داده بود زنان را موعظه نمود و تذکر داد. آنگاه بلال لباس خود را گسترد تا زنان صدقه هاى خود را در آن بریزند، و زنها نیز یکى پس از دیگرى دستبندهاى بزرگ و کوچک و گوشواره هاى خود را در مى آوردند و درون آن مى ریختند.
35. روز خوردن و نوشیدن
قالَ لَنا أَبُوعَبْدِاللّه ِ علیه السلام:
لاصِیامَ بَعْدَ الْأَضْحى ثَلاثَهَ أَیَّامٍ وَلا بَعْدَ الْفِطْرِ ثَـلاثَـهَ أَیّـامٍ، اِنَّـها أَیّـامُ أَکْلٍ وَشُرْبٍ.
[فروع کافى، ج 4، 148] امام صادق علیه السلام فرمود: پس از عید قربان و عید فطر سه روز، روزه اى درکار نیست چون این ایام روزهاى خوردن ونوشیدن است.
36. عید و شب‌زنده‌دارى
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
مَـنْ أَحْیا لَیْـلَهَ الْعِیـْدِ لَمْ یَمُتْ قَلْبُهُ یَوْمَ یَمُوتُ القُلُوبُ.
[وسائل الشیعه، ج 5، 139] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: کسى که شبهاى عید را به عبادت خدا احیا بدارد آن روز که همه دلها مى میرند دل او زنده خواهد بود.
37. روز توزیع کارنامه‌ها
وَ نَظَرَ الْحَسَنُ بْنِ عَلىِّ علیه السلام اِلَى النّاسِ فِی یَوْمِ فِطْرٍ یَلْعَبُونَ وَ یَضْحَکُونَ فَقالَ لِأَصْحابِهِ وَالْتَفَتَ اِلَیْهِمْ:
اَنَّ اللّه َ عَزَّوَجَلَّ خَلَقَ شَهْرَ رَمَضانَ مِضْمارا لَخَلْقِهِ یَسْتَبِقُونَ فِیهِ بِطاعَتِهِ اِلى رِضْوانِهِ فَسَبَقَ فِیهِ قَوْمٌ فَفازُوا وَتَخَلَّفَ آخَرُونَ فَخابُوا، فَالْعَجَبُ کُلُّ الْعَجَبِ مِنَ الضَّاحِکِ الّلاعِبِ فِى الْیَوْمِ الَّذِى یُثابُ فِیهِ الْمُحْسِنُونَ وَیَخِیبُ فِیهِ الْمُقَصِّرونَ…
[من لایحضره الفقیه، ج 2، 174] نگاه امام حسن مجتبى علیه السلام در روز عید فطر به کسانى افتاد که مشغول خنده و تفریح بودند، با اشاره به آنان رو به اصحابش کرد و فرمود: خداى بزرگ ماه مبارک رمضان را میدان مسابقه قرارداد تا بندگانش در این میدان از طریق فرمانبردارى و اطاعت حق، رضوان الهى را به دست آورند و البته در هر مسابقه عده اى برنده مى شوند و پیروز، و عده اى مى بازند و زیان مى برند، و شگفت تر از هر شگفتى آن است که در روز اعلام نتایج مسابقه، شخصى سرگرم خنده و بازى باشد.
38. دیدار روز عید
قالَ رَسُولُ اللّه ِ صلی الله علیه و آله:
اِنَّ الْمَلائِکَهَ یَقُومُونَ عَلى أَفْواهِ السِّکَّهِ وَ یَقُولُونَ: اُغْدُوا اِلى رَبٍّ کَرِیمٍ یُعْطِى الْجَزِیلَ وَیَغْفِرُ الَعَظِیمَ.
[مستدرک الوسائل ح: 6678] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: فرشتگان الهى در صبحگاه روز عید بر سر کوچه ها مى ایستند و مى گویند: برخیزید و به دیدار پروردگار کریمى بروید که نعمتهاى فراوان مى دهد و گناهان بزرگ را مى بخشد.
39. روز جـائـزه
عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ علیه السلام قالَ:
قالَ النَّبِیُّ صلی الله علیه و آله: اِذا کانَ أَوَّلَ یَوْمٍ مِنْ شَوّالَ نادى مُنادٍ: أَیُّهَّا الْمُؤْمِنُونَ اُغْدُوا اِلى جَوائِزِکُمْ، ثُمَّ قالَ علیه السلام: یاجابرُ جَوائِزُاللّه ِ لَیْسَتْ بَجَوائِزِ
[کَجَوائِزِ] هؤُلاءِ الْمُلُوکِ، ثُمَّ قالَ صلی الله علیه و آله: هُوَ یَوْمُ الْجَوائِزِ.
[فروع کافى، ج 4، 168] امام باقر علیه السلام فرمـود: که پیامبراسلام صلی الله علیه و آله مى فرمـود: اولین روز شوال ـ روز عید فطر ـ منادى ندا مى دهد: اى مـؤمنان! صبحگاهان براى گرفتن عیدى و جـائزه خـود برویـد. سپس امام باقر علیه السلام رو به جابربن عبداللّه کرد وفرمود: عیدى خداوند مثل عیدى پادشاهان نیست ـ قابل قیاس نیستند ـ آنگاه فرمود: روز عید، روز جائزه گرفتن است.
40. عیدى خدائى
و عَنْ رَسُولُ اللّه صلی الله علیه و آله:
اِنَّ اللّه َ بَنَى الْجَنَّهَ مِنْ یاقوُتٍ أَحْمَرَ وَ سُبِکَتْ بِالَذَّهَبِ، سُتُورُها السُّنْدُسُ وَالاْءسْتَبْرَقُ، أَشْجارُها الزُّمُرُّدُ، ثِمارُها الْحُلَلُ، أَعَدَّهااللّه ُ لِهذِهِ الْأُمَهِ یَوْمَ الْفِطْرِ.
[مستدرک الوسائل ح: 6677، از لب اللباب] رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: خداى سبحان بهشت را از یاقوت سرخ بنا نمود و ملاط آن را از طلا و پرده هایش از دیبا و درختان را از زمرد و میوه هایش از جواهرات زیبا ساخت، و آن را عیدى این امّت در عید فطر قرار داد.
منبع : چهل حدیث «عید»، جواد محدثى‏.