امام زمان در توقیعی که برای محمدبنعثمان عمری رحمهالله صادر شد، فرمود: «… و اما سبیل عمی جعفر و ولده، فسبیل اخوه یوسف…؛ [۱] اما راه عمویم، جعفر و اولادش همانند برادران یوسف است…».
این تشبیه از آن جهت است که جعفر نیز همچون فرزندان یعقوب علیهالسلام گناه کرده و راه بیوفایی و هواپرستی پیش گرفت و رفتاری ناشایست انجام داد و سلوک او در خور خاندان عصمت نبود.
البته برای این تشبیه به وجوه دیگری نیز اشاره شده است:
۱. حکم جعفر عموی امام زمان را همانند اولاد انبیا، باید به پدرانشان واگذار نمود و درباره آنها سخنی نگفت؛
۲. همانگونه که برادران یوسف از عمل ناشایست خود توبه کردند، او نیز چنین نموده است؛ به همین دلیل، برخی او را به «جعفر تواب» لقب دادهاند؛
۳. فرزندان یعقوب گرچه مرتکب گناه شدند، ولی خداوند متعال بهسبب کرامت یعقوب، آنان را بخشید. جعفر نیز فرزند امام، برادر امام و عموی امام بود؛
۴. ممکن است که تشبیه، ناظر به اثبات خطا و گناه برای جعفر باشد؛ یعنی همانگونه که اولاد یعقوب مرتکب گناه شدند، جعفر نیز چنین کرد؛ بنابراین هرگز نمیتوان ادعا کرد که اولاد انبیا و اوصیا همانند خود آنها از گناه معصومند؛ بلکه همانگونه که فرزندان یعقوب مرتکب گناه شدند، فرزند امام نیز ممکن است مرتکب گناه شود. بنابراین نظر، هدف امام از تمثیل، رفع استبعاد از این جهت است.
پینوشتها
۱. بحارالانوار، علامه مجلسی، ج۵۳، ص۱۸۰.