نویسنده:حسین عبداللهی سروی
منبع : راسخون

مقدمه
الحمد الله الذی شرّف نوع الانسان بالاصغرَیْن القلب و اللسان و فضّله علی سائر الحیوان بنعمتَیْ المنطق و البیان.سپاس بی پایان آفریننده جهان را ، خالق آسمان و زمین ، و کائن ما سوی و موجد هستی ، خداوند کریم و بخشنده ، او که انسان را به احسن وجه آفرید و برتریش داد بر سائر مخلوقات ، از حیوان به گونه ای و از فرشته به گونه ای دیگر ، رزاق هستی بخشی که برای هدایت ما دستور العمل هایی فرستاد ، از لوح محفوظ در کتاب مبین ، به شکل معجزه برای محمد (ص) و حیوانات را مسخر انسان کرد ، تا در مسیر تکامل به پیش رود ، گاهی برای تذکر ، گاهی برای انذار ، گاهی برای ترغیب انسان به سمت علم و عمل و به گونه های مختلف خداوند حیوانات را در قران به تصویر می کشد .در این نوشتار گوشه ای از خلقت زیبای خداوند به تصویر کشیده شده است ، اما عظمت بیکرانه خالق هستی کجا و اندیشه مخلوق کوچک او کجا… .
کلیدواژه : حیوانات ، نکات تفسیری ، احادیث ، لطائف و مثلها ، احکام حیوان ، حقوق حیوان .
چکیده :
در این تحقیق نقش حیوانات در قرآن کریم بررسی شده است . خداوند از حیوانات به چند نظر در آیات مختلف اشاره کرده است : یا از لحاظ خلقت یا از این جهت که مورد تشبیه قرار گرفته اند ، یا حشر حیوانات و موضوع معاد آنها و یا احکام حیوانات و گاهی بخاطر اینکه حیوانات مأموران الهی و واسطه هایی برای خیر و عذاب یا تنبیه هستند از آنها صحبت شده است .
با استفاده از تفاسیر معتبر و کتاب های احادیث ، نکاتی در رابطه با آیه مورد نظر آورده شده ، و سعی بر این بوده که اشعار و ضرب المثل هایی نیز در ادامه آورده شود تا بحث محسوس ، ملموس و قابل استفاده برای اقشار مردم باشد .
فصل اول : حیوانات با توجه به خلقتشان
خداوند در آیاتی می گوید ، به حیوان و آفرینش آن نگاه کن ، درس بگیر و حرکت کن .
1).افلا ینظرون الی الابل کیف خلقت .آیا به شتر نمی نگرید که چگونه آفریده شده ؟ ( غاشیه 17)
2).انّ لکم فی الانعام لعبره نسقیکم ممّا فی بطونه من بین فرث ودم لبنا خالصا سائغا للشاربین.و در دامها قطعاً برای شما عبرتی است : از آنچه در لابلای شکم آنها است، از میان سرگین و خون شیری ناب به شما می نوشانیم که برای نوشندگان گوارا است. ( نحل 66 )
3).و اوحی ربّک الی النحل … و پروردگار تو به زنبور عسل وحی (الهام غریزی) کرد که از پاره ای کوهها و از برخی درختان و از آنچا داربست (و چفته سازی) می کنند خانه هایی برای خودت درست کن. سپس از همه میوه ها بخور و راه های پروردگارت را فرمانبردارانه، بپوی (آنگاه) از درون (شکم) آن شهدی که به رنگهای گوناگون است بیرون می آید. در آن برای مردم درمانی است. راستی در این (زندگی زنبوران) برای مردمی که تفکر می کنند نشانه (قدرت الهی) است. ( نحل 68 و 69 )
شتر
« افلا ینظرون الی الابل کیف خلقت» ( غاشیه ، 17) (چرا به شتر نمی نگرنند که چگونه آفریده شده است ؟ ) این حیوان ویژگی های عجیبی دارد که او را از حیوانات دیگر ممتاز می سازد و به حق ، آیتی است از آیات خدا ، به برخی از آنها توجه کنید :
ویژگی های شتر(1)
1.بعضی از چهارپایان تنها از گوشتشان استفاده می شود ( مثل گوسفند، میش ) و بعضی دیگر غالباً از شیرشان (مثل گاو) و بعضی دیگر تنها برای سواری سودمندند ( مثل اسب ) و بعضی برای باربری ( مثل الاغ) ، اما شتر حیوانی است که تمام این جهات در آن جمع است.
2.شتر نیرومندترین و مقاوم ترین حیوانات اهلی است ، زیرا بار زیادی با خود می برد و عجب اینکه به هنگامی که خوابیده است ، بار سنگینی را بر او حمل می کنند و او با یک حرکت بر می خیزد و روی پای خود می ایستد ، در حالی که چهارپایان دیگر قدرت چنین کاری را ندارند.
3. شتر می تواند روزهای متوالی ( حدود یک هفته الی ده روز ) تشنه بماند و در مقابل گرسنگی نیز تحمل بسیاری دارد .
4. شتر توان مسافرت طولانی هر روزه را داراست و می تواند از زمین های صعب العبور بگذرد
5.او از نظر تغذیه بسیار کم خرج است و هر گونه خار و خاشاکی را می خورد.
6. او در شرایط نامساعد جوی ، در میان طوفان های بیابان که چشم وگوش را کور و کر می کند ، با ابزار خاصی که خداوند در پلک ها و گوش ها و بینی او آفریده است ، مقاومت می کند و به راه خود ادامه می دهد.
7. شتر با تمام قدرتی که دارد ، از رام ترین حیوانات است ، به گونه ای که کودک خردسال نیز می تواند مهار یک شتر و یک ساربان مهار یک قطار شتر را در دست گرفته و آن را هدایت کند.
8. خصوصیات بدن شتر : پلک هایش در برابر باد و خاک بیابان مقاوم است ، در کوهان خود چربی ذخیره کرده که به عنوان آب و غذا از آن استفاده می کند ، کف پای او برای ریگزار آفریده شده است ، گردن شتر پلۀ سوار شدن واهرم بار برداشتن است و خلاصه به قول عربها « شتر کشتی بیابان ها ست ».

نکات آیه
1.به چیزهایی که در اطراف مان هستند فکر کنیم و در مورد آنها دقت بیشتری داشته باشیم.عربها هر روز شتر را می دیدند و جزیی از زندگی عادی آنها بود ، خداوند می گوید در مورد خلقت شتر بیشتر دقت کنید. در اطراف ما هم اتفاقات و چیزهای مهمی هستند که برای ما عادی شده است.
2. اگر روحیۀ تفکر در انسان باشد، همۀ هستی کلاس درس است. یک چوپان در بیابان هم، گویی در بزرگترین کتابخانه دنیاست. زیر پایش زمین، بالای سرش آسمان، دراطرافش کوهها و جلوی رویش شترها و اگر در هر یک دقت کند، اسرار بسیاری را کشف می کند.
3. همیشه کتاب خواندن ما را به خدا نزدیک نمی کند و بینش ما را بالا نمی برد.بعضی وقتها باید در چیزهای ساده ای (به نظر ما) که در اطرافمان است تفکر کنیم ، گاهی باید در کنار کوه یا در پهنۀ دشت نشست و یا نظاره گر شتری بود و ساکت و آرام در مورد آنها تفکر کرد تا درسهای زندگی بیاموزیم.
4. خداوند می فرماید :« ما از بین خون و پشکل ، شیر گوارا برای شما بیرون می آوریم ».
5.مراد از نظر در جمله ی « افلا ینظرون » نگاه کردن عادی نیست، بلکه نگریستن با تفکر و اندیشه است. مثل شنیدن که به گوش رسیدن است و گوش دادن، که شنیدن با دقت و علاقه است.
6. شتر قوی ترین، کم خرج ترین، پرفایده ترین و آرام ترین و بردبارترین حیوان است، صبر، تحمل سختی ها، کم توقع بودن و وقار وآرامی، او را به آنجا رسانیده که واحد شمارش شتر نفر است.
7. کسانی که در کشف حقایق هستی عمیق نمی شوند ، مورد سرزنش خداوند هستند « افلا ینظرون » به صورت توبیخی: آیا به شتر نگاه نمی کنید ؟
8.از محسوسات عبور کنید تا به معقولات برسید. « افلا ینظرون »
9. در معاد و نعمت های ویژۀ بهشتیان شک نکنید ( آیات قبل ) مگر آفریده ای عجیب خدا را در دنیا نمی بینید. « افلا ینظرون الی الابل»
10.همان گونه که اصل آفریده ها دلیل بر وجود خداست، چگونگی و پیچیدگی آفریده ها هم دلیل بر قدرت و حکمت و علم اوست. « کیف ، کیف ، کیف »خلاصه این که : ویژگی های این حیوان چنان است که دقت در آفرینش او ، انسان را متوجه خالق بزرگی می کند که آفرینندۀ چنین موجودی است.
احادیث :
1 -پیامبر (ص ) فرمودند : « شتر را جز مومن نمی خورد ».
2-کتاب المحاسن، به نقل از سیّاری، در حدیثی که سند آن را به معصوم رسانده است، آورده : خوردن گوشت شتر، دلدادگی به گوشت را فرو می نشاند .(2)
3-پیامبر (ص ) فرمودند : « شیر شتر برای کسانی که به ناراحتی معده ( سوء هاضمه ) مبتلا هستند درمان است » .(3)
لطایف
1-شتر تنها در بیابانها زاهدانه به سمت خدا می رود ، مطیع و حرف گوش کن است.
2-نه شیر شتر می خواهم و نه دیدار عرب .
3-اگه علی ساربونه می دونه شتر رو کجا بخوابونه !
4-به شتر مرغ گفتند بار ببر، گفت : مرغم ، گفتند تخم بذار، گفت : شترم.
5-تخم مرغ دزد ، شتر دزد میشه .
6-شتر در خواب بیند پنبه دانه .
7-شتر دیدی ندیدی .
8- شتر را گفتند چرا گردنت کجه ؟ گفت : کجام ، راسته !
9-آن یکی می گفت اشتر را که هی
از کجا می آیی ای فرخند پی
گفت از حمام گرم کوی تو
گفت خود پیداست از زانوی تو
10-شتر را گم کرده پی افسارش می گرده !
11-شتر سواری دولا دولا نمیشه .
12-رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود ( مثل اسب)
رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود ( مثل شتر)
13-شتر کجاش خوبه که لبش بده ؟ (4)
گاو
« و انّ لکم فی الانعام لعبره نسقیکم ممّا فی بطونه من بین فرث و دم لبناً خالصاً سائغاً للشّار بین » .( نحل 66 )و در دامها قطعاً برای شما عبرتی است : از آنچه در لابلای شکم آنها است، از میان سرگین و خون شیری ناب به شما می نوشانیم که برای نوشندگان گوارا است.
نکته ها :
1.خداوند نه تنها از لابلای ابر آسمان ها ، آبی که مایۀ حیات است نازل می کند ، بلکه از درون حیوانات ، شیری که مایه حیات است خارج می کند.
2. کلمه ( فرث ) به غذای هضم شدۀ درون معده گفته می شود و کلمه ( عبره ) به چیزی گفته می شود که وسیله عبور از جهل به علم گردد.
3. با آن که کلمه انعام جمع است ولی ضمیر در( بطونه) مفرد است زیرا مراد، هر واحدی از چهاپایان است نه همۀ آنها .
4. شیر ، یک غذای کامل است که هم به جای آب و هم به جای غذا ، تمام نیازهای بدن را تامین می کند ، در روایت می خوانیم : شیر، عقل را زیاد ، ذهن را مصفا ، چشم را روشن ، قلب را تقویت ، پشت را محکم و فراموشی را کم می کند .
5. چهارپایان تنها وسیلۀ تامین نیازهای مادی ما نیستند ، بلکه می توانند وسیلۀ تکامل معنوی و رشد ایمانی ما نیز باشند ، راستی خدایی را که شیر را از دل علف بیرون می کشد نمی تواند در قیامت ، انسان را از دل خاک بیرون کشد؟ خدایی که شیر خالص را از لابلای خون وغذای هضم شده ، استخراج می کند ، نمی تواند اعمال صالح را از سایر کارها جدا کند ؟
6.تبدیل علف به شیر نیاز به دستگاه پالایش ، میکروب زدایی ، حذف مواد مضر ، امکانات شیرین کننده و گرم کننده ، چرب کننده و رنگ کننده ، و لوله کشی در بدن چهارپایان را دارد . چگونه است که یک پالایشگاه نفت مهندس لازم دارد ، اما پالایشگاه شیر ، خالق نمی خواهد ؟ « انّ لکم فی الانعام لعبره »
7.انسان های خالص کسانی هستند که از لابلای فراز و نشیب ها و خطوط سیاسی و مسائل اجتماعی و دوستان گوناگون عبور کنند ، اما نه رنگ آنان را بپذیرند و نه بدی آنان را . « من بین فرث و دم لبناً خالصاً »
8.شرط گوارایی نوشیدنی ها ، خالص بودن است . آری ، آب های آشامیدنی زمانی گوارا هستند که از هر گونه آلودگی خالص باشند . « خالصاً سائغاً للشّار بین »
9.گوارا بودن باید برای همۀ مصرف کنندگان باشد ، نه تنها انسانها ، لذا نفرموده 🙁 سائغاً لکم ) بلکه فرموده 🙁 سائغاً للشّاربین ) در دنیای متمدن امروز ، دیده و شنیده شده که کشورهای به اصطلاح متمدن آنچه را تاریخ مصرفش گذشته است ، برای آوارگان و درماندگان ارسال می کنند !!
10. مصرف شیر توسط انسان نشان دهنده آن است که کسی که حیوان را آفرید و شیر را درون آن ساخت ، همان کسی است که ما را آفرید و نیازهای ما را می دانست .( نسقیکم ممّا فی بطونه )
11. حضرت علی (ع) در نامۀ 25 نهج البلاغه به مسئول جمع آوری زکات می نویسد : وقتی برای جمع آوری زکات می روی باید اصولی را مراعات کنی، از جمله آن که مقداری شیر در پستان حیوان باقی گذاری تا نوزادان بی بهره نباشند میان حیوان ونوزادش جدایی مینداز و در مسیر راه، به حیوانات خسته استراحت بده و آنها را از خوردن آب و علف باز مدار.
12.کتک زدن به حیوان، شیر دوشیدن با ناخن بلند، بهره کشی بیش ازحد از حیوان و هر گونه ظلمی به حیوان ممنوع است . در قرآن می خوانیم : حضرت سلیمان با آن همه عظمتش که جن و انس تحت فرمان او بودند ، با حیوانات ملاطفت نموده و دست مبارکش را بر سر و گردن آنها می کشید .
نتیجه :
سیستم تولید شیر در حیوانات و خروج آن از میان خون و فضولات ، درس عبرتی برای انسان است . ( لعبره – انّ لکم فی الانعام لعبره )(5) بعضی از خصوصیات گاو :
1. حیوانی است با وقار و سکون که در راه رفتن او مشخص است .
2. از سرما و گرما عاجز است .
3.بسیار با حیا است .
4.به فرزند خود به صورت کامل و سیراب شیر می دهد . (6)
شیرِ گاو(7)
« فرث » در لغت به معنی غذای هضم شده درون معده است ، که به مجرد رسیدن به روده ها ماده ی حیاتی آن جذب بدن می گردد و تفاله های آن به خارج فرستاده می شود ، در آن حال که این غذای هضم شده درون معده است به آن «فرث» می گویند و هنگامی که تفاله های آن خارج می شود به آن « روث »( سرگین ) گفته می شود .
1.این مادۀ سفید رنگ خالص ، این غذای گوارا و نیروبخش ، از میان غذاهای هضم شده ی مخلوط با تفاله ها و از لابلای خون به دست می آید و این به راستی عجیب است ! سرچشمه آن چنان آلوده و تنفر آمیز ، اما محصولش این چنین خالص و زیبا و دل انگیز !
2.ترکیب شیرحد وسط میان خون و فرث است ، نه خون تصفیه شده است و نه غذای هضم شده ، از فرث فراتر است و به خون نمی رسد .
3.پستان برای ساختن مواد پروتئینی شیر ، تنها از اسیدهای آمینه بدن استفاده می کند و بعضی مواد در خون وجود ندارد که پستان آنها را می سازد ، مانند : کازوئین .
4.دانشمندان می گویند : برای تولید یک لیتر شیر در پستان حداقل باید پانصد لیتر خون از این عضو عبور می کند ، تا بتواند مواد لازم برای یک لیتر شیر را از خون بگیرد و برای تولید یک لیتر خون در عروق باید مواد غذایی زیادی از روده ها بگذرد و اینجاست که مفهوم « من بین فرثٍ و دمٍ » مشخص می گردد .
5.مواد تشکیل دهنده شیر عبارتند از : مواد معدنی مانند : سدیم ، پتاسیم ، کلسیم ، منیزیم ، روی و کمی آهن و فسفر و کلر و ید و گوگرد . گازها : اکسیژن ، ازت . اسید کربنیک . و مواد قندی شیر به صورت لاکتوز و ویتامینهای : B ،A، D است .
6.شیر غذایی است کم حجم و پرنیرو که برای زن ، مرد ، کودک و پیر مفید و سازگار است . یکی از معانی خلوص ، پیوند است و شاید اشاره به تاثیر فوق العاده آن در استخوان سازی دارد و در رضاع (شیر دادن ) همین وارد شده است . ( خالصاً )
7.دادن شیر آغوز که در عرب به آن ( لبآ ) گویند ، به کودک واجب است . « و اوحینا الی ام ّ موسی ان اِرضِعیه » (سوره قصص آیه 7).

احادیث
1.پیامبر خدا (ص) فرمودند : « گوشت گاو درد است و شیر آن درمان ، اما گوشت گوسفند درمان است و شیر آن درد .»
2.امام علی (ع) فرمودند :« گوشت گاو درد و بیماری است و شیرش دارو و روغنش درمان .»
3.امام صادق (ع) فرمودند :« گوشت با شیر ، خورش پیامبران است .»
4.پیامبر خدا (ص) فرمودند : « گوشت و شیر ، گوشت می رویاند و استخوان ها را استحکام می بخشد .»
5.روزی پیامبر خدا (ص) مردی چاق را دیدند ، از او پرسیدند چه می خوری ؟گفت : در سرزمین من غلات نیست و من فقط گوشت و شیر می خورم . پیامبر (ص) فرمودند : « دو گوشت را یک جا جمع کرده ای».
6.پیامبر خدا (ص) فرمودند : « خداوند هیچ دردی ننهاده، مگر اینکه برایش درمانی نیز نهاده باشد، بر شما باد شیر گاو، چرا که از هر درخت و گیاهی می خورد . »
7.امام علی (ع) فرمودند :« نوشیدن شیر شفایی برای همه درد هاست ، مگر مرگ .»
8.امام صادق (ع) فرمودند :« برای گلو درد ، چیزی چون نوشیدن شیر نیافته ام .»
9.پیامبر خدا (ص) فرمودند : « تنها چیزی که می تواند جای آب و غذا را کاملاٌ بگیرد ، شیر است . »(8)
لطایف
1.هنوز دهانش بوی شیر می دهد .
2.گاو نُه مَن شیر است.
3.گاوش زاییده .
4.گاو پیشانی سفید شده .
5.پستان مادرش را گاز گرفت .
6.مدتی این مثنوی تأخیر شد
مهلتی بایست تا خون شیر شد .
7.در پرخوری گاو مثل است ، می گویند : ( مثل گاو می خورد ) ، گاو با حرص و ولع زیاد غذایش را می خورد و بعد سر فرصت نشخوار می کند .
زنبور عسل
« و اوحی ربک الی النّحل انِ اتّخذی من الجبال بیوتا ً و من الشجر و ممّا یعرشون ، ثمّ کلی من کلّ الثّمرات فاسلکی سبل ربّک ذُللاً یخرجُ من بطونها شرابٌ مختلفٌ الوانه فیه شفاءٌ للنّاس انّ فی ذلک لایهً لقومٍ یتفکرون .» (نحل 68 ، 69)و پروردگار تو به زنبور عسل وحی (الهام غریزی) کرد که از پاره ای کوهها و از برخی درختان و از آنچا داربست (و چفته سازی) می کنند خانه هایی برای خودت درست کن. سپس از همه میوه ها بخور و راه های پروردگارت را فرمانبردارانه، بپوی (آنگاه) از درون (شکم) آن شهدی که به رنگهای گوناگون است بیرون می آید. در آن برای مردم درمانی است. راستی در این (زندگی زنبوران) برای مردمی که تفکر می کنند نشانه (قدرت الهی) است.
ویژگی های زنبور
1.این حشره آنچنان زندگی اجتماعی شگفت انگیزی دارد که از جهات زیادی بر تمدن و زندگی اجتماعی انسان پیشی گرفته است.
2.زندگی زنبور عسل را با چهارپایان دیگر نمی توان مقایسه کرد .«اوحی »
3.مسئله مسکن مناسب نخستین شرط زندگی است .« ان اتخذی من الجبال بیوتاً »
4.برای استفاده کامل از یک سطح به گونه ای که هیچ قسمتی از آن هدر نرود یا زوایای تنگ وتاریکی پیدا نکند ، راهی بهتر از انتخاب خانه شش ضلعی با زوایای مساوی نیست ؛ که علاوه بر این ، خانه از استحکام خاصی برخوردار است .
« بیوتاً »
1.کندوی زنبور باید در نقطه مرتفعی از کوه و شکاف سنگ یا بالای درخت و داربست باشد تا به خوبی بتواند از آن استفاده و محافظت کند . « من الجبال بیوتاً و من الشجر»
2.زنبور شناسان می گویند زنبور فقط از ماده قندی گل استفاده نمی کند ، بلکه از تخمدان ، دمبرگ و میوه ها نیز استفاده می کند . «من کل الثمرات »
3.موریس مترلینگ : همین امروز اگر زنبور عسل اعم از وحشی و اهلی از بین برود یکصد هزار نوع از میوه ها و گلهای ما از بین خواهد رفت و از کجا که اصولاً تمدن ما از بین نرود .« من کل الثمرات فاسلکی سبل ربّک ذللاً »
4.صبح گاهان گروهی از زنبورها که مامور شناسایی گلها هستند از کندو بیرون می آیند و مناطق پرگل را کشف کرده و به کندو باز می گردند و به اطلاع دیگران می رسانند ، حتی سمت و جهت و فاصلۀ آنها از کندو و گاهی راه خود را از طریق پراکندن بوهای مختلف در مسیر نشانه گذاری می کنند . «فاسلکی سبل ربّک ذللاً »
5.زنبور برای رفع گرسنگی کافی است دو یا سه گل را بمکد در حالی که به طور متوسط روی 250 گل می نشیند و کیلومترها راه می رود و در مدت عمرش مقدار قابل توجهی عسل تولید می کند . « للناس »
6. شهر زنبورها، از پاکترین و منظم ترین و پرکارترین شهرهاست. بیکار و فقیر ندارد و از تمدن درخشانی برخوردار است . افراد مختلف ندارد و اگر به ندرت از گلهای بدبو و زیان بخش استفاده کنند در همان دروازه ورودی بازرسی ودر محاکمۀ صحرایی محکوم به اعدام می گردند . «انّ فی ذلک لایهً لقومٍ یتفکرون»
7. موریس مترلینگ : ملکه در شهر زنبورها فرمانروا نیست بلکه او هم مطیع قواعد و نظامات کلی است . ما نمی دانیم این قوانین از کجا وضع شده است و به خاطر علم محدودمان آنرا « روح کندو» می نامیم .
8.روح کندو شبیه به غریزه پرندگان نیست ، یک عادت و اراده کورکورانه هم نیست . روح کندو وظیفه هر یک از سکنه شهر را طبق استعدادهایشان معلوم می کند ، روح کندو به زنبوران مهندس و بنّا و کارگر دستور ساخت خانه می دهد و در روز و ساعت معین به تمام سکنه دستور مهاجرت می دهد و تا بدست آوردن مسکن جدید خود را به دست حوادث نامعلوم و انواع مشتقها بسپارد . «و اوحی ربک الی النحل»
9.ملکه وحاکمیتش شبیه به حاکمیت حاکم الهی است . ( امام ، ولی فقیه ، پیغمبر )
عسل
1.زنبور ، شیره های گلها را به چینه دان خود می فرستد و در آنجا که حکم یک کارخانه کوچک مواد شیمیایی دارد ، تغییر و تحول های مختلفی پیدا کرده و شهد گلها به عسل تبدیل می گردد .
2.رنگ عسل بر حسب آنکه بر چه گل و ثمره ای نشسته متفاوت است ، قهوه ای تیره ، نقره ای سفید ، گاهی بیرنگ ، گاهی زرد ، گاهی شفاف ، گاهی تیره ، زرد طلایی ، خرمایی و گاهی مایل به سیاه . «مختلف الوانه »
3.عسل زود جذب خون می شود ، نیرو بخش است و در خون سازی فوق العاده و موثر است ، عسل از ایجاد عفونت در روده و معده جلوگیری می کند و برطرف کننده یبوست است .
4.عسل خاصیت ضد میکروبی و ضد عفونی دارد ، در طب اطفال کارایی دارد ، در درمان بیماری های پوستی ، بیماری های چشم ، زنان وزایمان ، گوش و حلق و بینی ، قلب ، بیمارهای کلیه ، دستگاه عصبی و.. کاربرد دارد .
5.مواد عسل : آهن ، فسفر ، پتاسیم ، ید ، منیزیم ، روی ، مس ، سولفور ، نیکل ، سرب ، سدیم . مواد آلی : صمغ ، پولن ، اسید لاکتیک ، اسید فورمیک ، اسید سیتریک ، اسید تاتاریک و روغنهای معطر . ویتامینها : آ ، ب، ث، د،کا
6.عسل در خدمت درمان ، بهداشت و زیبایی انسانهاست . « للناس »
7.امروزه ثابت شده است که عسل هرگز فاسد نمی شود و حتی ویتامین های خود را از دست نمی دهد، دانشمندان بر این باورند، به خاطر وجود پتاسیم فراوان است که مانع رشد میکروب در عسل است و مواد ضدعفونی کننده در عسل است. مثل : اسید فورمیک که از رشد میکروب در عسل جلوگیری می کند و میکروب کش است، برای همین مصریان در مومیایی های باستان از آن استفاده می کردند.
8..برای رسیدن به خواص درمانی و بهداشتی عسل نباید هرگز آنرا حرارت داد. « شرابٌ »(9)
9.بهترین نوع عسل ، عسل زنبورهای کوهستان است که از گل و گیاه کوهی استفاده می کنند . «اتّخذی من الجبال بیوتا ً و من الشجر» همان گونه که بهترین گوشت ، گوشت تازه است نه منجمد . ( سوره نحل آیه 14 « لحماً طریاً»)
10.در دو آیه قبل خواندیم که انسان از میوه ها وسیلۀ مست کننده می سازد « تتخذون منه سکراً » ولی حیوانات از ثمرات ، عسل شفا و شیر بخش می سازد ! « فیه شفاء »
11.عسل عصاره انواع میوهاست .« کلی من کل الثمرات »
12.حرکت حیوانات در مسیری که خداوند برایشان اتخاب نموده است ، حرکتی متواضعانه است « فاسلکی سبل ربّک ذللاً »
13.عسل ، شفای همۀ دردها نیست ، لذا به صورت نکره آمده است .« شفاءٌ »
14.خانه سازی ، موم سازی و عسل سازی ، در کنار زهر سازی ، توسط حیوان کوچکی مثل زنبور ، از نشانه های قدرت الهی است .« لآیه »
15.افرادی هستند که در تمام عمر از عسل استفاده می کنند ولی حاضر به چند دقیقه فکر دربارۀ آن نیستند .« لقومٍ یتفکرون »

احادیث (10)
1.پیامبر (ص) فرمودند : نزد من برای زن تازه زا ، همانند خرما و برای بیمار ، درمانی همانند عسل وجود ندارد .
2.پیامبر (ص) فرمودند : خداوند برکت را در عسل قرار داده است ، درمان دردها در آن است و هفتاد پیامبر ، دوام سودمندی آن را از خداوند خواسته اند .
3.امام علی (ع) فرمودند : لیسیدن عسل شفای هر درد است .
4.پیامبر (ص) فرمودند : عسل ، چه خوب نوشیدنی است . قلب را مراقبت می کند و سردی سینه را از بین می برد .
5.پیامبر (ص) فرمودند : عسل شفایی است که باد و تب را دور می کند .
6.پیامبر (ص) فرمودند : اگر در چیزی از این داروهایتان خیری باشد ، در نوشیدنی از عسل است ، در نیشتری از حجامت است و در گزشی ازآتش . البته من ، داغ آن را دوست ندارم ( من ، امت خویش را از داغ کردن باز می دارم .)
7.امام باقر (ع) فرمودند : طب عرب در هفت چیز است : نیشتر حجامتگر ، شیاف حمام ، انفیه ، قی کردن ، نوشیدن قدری عسل ، و آخرین درمان هم داغ کردن است و شاید نوره را هم به آن بیافزایند .
8.امام کاظم (ع) فرمودند : مردم به هیچ چیزی بهتر از مکش خون ( حجامت ) یا مُزعه ی عسل ، درمان نکرده اند . گفتم مزعه چیست ؟ فرمودند : یک انگشت لیسیدن از عسل .
لطایف
1-نیش زنبور عسل نیز خاصیت درمانی دارد . اما زمانی که نیش می زند می میرد ، به نوعی خودکشی می کند . نیش زنبور درمان دردهایی همچون : رماتیسم ، مالاریا ، درد اعصاب و … است .
2-زنبور از شهد گلها می خورد که هم عسل تولید می کند و هم زهر . ( زنبور هم نیش دارد و هم نوش .)
3-اولیای خدا همچون نحل هستند که از پستی ها دوری کرده و بلندیها را انتخاب می کنند . از معارف الهی استفاده کرده و راه پروردگارشان را خاضعانه می پیمایند ، این افراد از حلقومشان حکمت و حلاوت های معنوی خارج می شود …. (تفسیر نور )
4-حضرت رسول (ص) فرمودند : امت اسلامی به مهدی (ع) مهر می ورزند و به سویش پناه می برند که زنبوران عسل به سوی ملکه خود پناه می برند. (منتخب الاثر ص 4778)
5-حضرت رسول (ص) : مثل مومن مثل زنبور عسل است ، اگر می خورد ، پاک می خورد ، اگر تولید می کند ، تولید پاکیزه می کند و اگر بر شاخه ای نازک می نشیند آنرا نمی شکند . (میزان الحکمه حدیث 1869 )
6-کلمه وحی به معنای اشاره و انتقال سریع و مخفی است، که علاوه بر وحی الهی به انبیا الهی، شامل غریزه هم می شود « اوحی ربک الی النّحل » و هم شامل الهام می شود « و اوحینا الی امّ موسی » (قصص- 7 ) و هم شامل وسوسه های شیطان « ان الشیاطین لیوحون الی اولیاءهم ». (انبیا -121)
7-می گویند اگر زنبور عسل 10فایده و ثمر داشته باشد ، یکی از آنها عسل است .
8-عالم بی عمل ، زنبور بی عسل است .
9-من آن مورم که در پایم بماند
نه زنبورم که از نیشم بنالند
10-معروف است که نیش زنبور کشندگی و خطرناکیش بیش از زهر مار است ، اما مردم از مار می ترسند نه زنبور .
11-در قرآن دو چیز شفا معرفی شده است ، یکی عسل و دیگری قرآن . « و ننزل من القرآن ما هو شفاءٌ و رحمهٌ للمومنین» (اسرا- 82)
12-در بهشت جوی هایی از عسل جاری است . « وانهار من عسلٍ مصفّیً » (محمد-15 )

پی نوشت ها :

1. تفسیر نمونه جلد 26 ص 428 – تفسیر نور ج 12 ص 88
2.محاسن، جلد 2، ص 266، ح 1864، و بحار الانوار، ج 65، ص 182، ح 29.
3.هر سه حدیث از دانشنامه احادیث پزشکی، ج 2.
4.دوازده هزار مثل فارسی.
5.تفسیر نور، جلد 6، ص 418 و 419.
6.به نقل از کتاب گنج خانواده.
7.تفسیر نمونه، ج11، ص286.
8.دانشنامه احادیث پزشکی، ج 2.
9.تفسیر نور ،جلد 6، صفحه 420.
10. دانشنامه احادیث پزشکی، ج 2، ص 397 .
ادامه دارد