شارح : محمد محمدی ری شهری
منبع: درس خارج فقه
۷۳۷ – صلاح و سلامت قلب

بسم الله الرحمن الرحیم
بحث اخلاقی صلاح و سلامت قلب

وَ اجعَلنی… مِن صالِحِی العِبادِ. [۱]

در تبیین این فراز نورانی، در جلسه قبل، روایتی را از امام صادق(علیه‌السلام) خواندیم که در آن به این نکته مهم توجه داده شده بود که خداوند سبحان انسان را پزشکِ جان خود معرفی کرده است:

فإنّکَ قد جُعِلتَ طبیبَ نفسِکَ. [۲]

تو طبیب نفْس خویش قرار داده شده‌اى.

به این صورت که خداوند منان از طریق انبیا، نشانه‌های سلامتی یا بیماری معنوی انسان را برایش بیان نموده است. هم عوامل صحت قلب را به او نشان داده و هم ‌میکروب‌هایی که معنویتش را تهدید می‌کند را به او شناسانده است. افزون بر آن، چگونگی درمان بیماری‌های معنوی را نیز برایش توضیح داده است. از این رو، هر کس با تأمل در زندگی خود متوجه می‌شود که قلب و جانش سالم است یا بیمار.

مرحوم آخوند ملاعلی معصومی همدانی از یکی از علمای اهل معرفت ـ که نام ایشان را فراموش کرده‌ام ـ نقل می‌کند که می‌فرمود: اولین باری که مرحوم ملا حسینقلی همدانی را دیدم در کفش‌کَن حرم حضرت امیر(علیه‌السلام) بود. ایشان ابتدائا از من پرسید: شما چند دفعه می‌آیی حرم و می‌روی؟

گفتم: دو بار، یک بار صبح، یک بار شب.

فرمود: در این دو بار زیارت، در حال خود تغییری احساس می‌کنی یا نه؟

این سؤال برایم تازگی داشت، وقتی گفتم: نه، جمله‌ای فرمود که مرا آتش زد و زندگی‌ام را در مسیر جدیدی قرار داد، فرمود: تو مریض هستی، برو خودت را معالجه کن! نمی‌شود آدم سالم روزی دو بار بیاید در کنار منبع نور،‌ ولی احساس نورانیت نکند.

در ادامه این روایت نیز تصریح شده که نشانه صحت و سلامت به انسان شناسانده شده، درد و بیمارى نیز برایش روشن گشته و به داروی آن نیز راهنمایى شده است:
عُرِّفتَ آیَهَ الصِّحَّهِ، و بُیِّنَ لکَ الداءُ، و دُلِلتَ على الدَّواءِ.

بالاترین درجه سلامت قلب از آنِ انبیا و اولیای الهی است:

﴿وَ إِنَّ مِنْ شِیعَتِهِ لَإِبْراهِیمَ * إِذْ جاءَ رَبَّهُ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ﴾. [۳]

و از پیروان وى ابراهیم بود که با قلبى سالم به سوى پروردگار خویش آمد.

قلب سالم در قیامت و در روزی که مادیات برای انسان سودمند نیست، به او سود می‌رساند:

﴿یَوْمَ لا یَنْفَعُ مالٌ وَ لا بَنُونَ * إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ﴾. [۴]

روزى که در آن دارایى و فرزندان سودى نمى‌رسانند، مگر آن کس که با قلبی سالم نزد خداوند بیاید.

قلب سالم ادراکات و احساسات سودمندی دارد و می‌تواند حقایقی را که از راه استدلال و برهان به دست نمی‌آید، ادراک کند:

﴿وَ کَذلِکَ نُرِی إِبْراهِیمَ مَلَکُوتَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لِیَکُونَ مِنَ الْمُوقِنِینَ﴾. [۵]

و این گونه، ملکوت آسمان‌ها و زمین را به ابراهیم نمایاندیم تا از جمله یقین‌کنندگان باشد.

هر اندازه که دل سالم‌تر باشد ادراکات و احساسات معنوی او بیشتر می‌شود.