عصر اطلاعات است و سرعت، و بچه های ما فرزند همین زمانه اند. طوری که دیگر به این راحتی نمی توان سرنوشت آنها را از همان کودکی تا بزرگسالی و پیری خواند. دنیا پیچیده شده و آلوده. و از خیلی ها می شنویم که پیچیدگی و آلودگی دنیای مدرن را بهانه می کنند، برای توجیه ناآگاهی شان از چیزهایی که باید به فرزندان شان بیاموزند.

گاهی آن قدر با تاکید و قاطعیت، که آدم مطمئن می شود اگر هم کودک و نوجوان ما در این دنیا آن طور که باید و شاید تربیت نشدند و شخصیت سالم و درستی پیدا نکردند، آن قدرها هم تقصیری متوجه ما نیست. چرا که “دنیا، دنیای پیچیده و آلوده ای است”. دکتر محسن فرمهینی فراهانی، که دکترای علوم تربیتی دارد و هم اکنون استادیار دانشگاه شاهد است، از دغدغه هایی حرف می زند که شاید زبان حال همه پدر و مادرها باشد، اما هیچ وقت فرصتی برای بیان آنها پیدا نکرده اند.

آقای دکتر، به نظر شما اصلاً چرا باید درباره موضوعاتی این قدر سخت و حساس با بچه ها حرف زد؟ چرا اجازه ندهیم وقتی بزرگ شدند و ازدواج کردند، با این مسائل مواجه شوند؟ شاید اگر بلافاصله بعد از وارد شدن بچه ها، از دنیای کودکی به دنیایی که مسائل جنسی در آن معنی دارد، یعنی دوران بلوغ و بعد از آن، فرد ازدواج می کرد و امکان این را پیدا می کرد که غرایزش را به نحو صحیح و مشروع برآورده کند، می توانستیم صبر کنیم و آموزش را از همان زمان شروع کنیم. اما در شرایط فعلی، بین بلوغ و ازدواج فرد فاصله طولانی، گاه حتی تا ۲۰ سال، وجود دارد. در این فاصله هم این فرد در برابر انواع و اقسام تحریک کننده ها قرار دارد. تلویزیون، ماهواره و اینترنت، از ویژگی های عصری است که در آن زندگی می کنیم و به نظر می رسد باید آگاهی و تربیت جنسی را از طریق صحیح به فرزندان منتقل کنیم. تهاجم فرهنگی را هم باید در نظر گرفت. بعضی رسانه ها با نشانه گرفتن یکی از دل مشغولی های نوجوانان وارد می شوند و اطلاعات زیادی در اختیار آنها قرار می دهند که ممکن است باعث انحراف جنسی آنها شود. به همین علت هدایت جنسی، طبق آموزه های اسلام، موضوع مهمی است. اگر راهنمایی های لازم از سوی پدر و مادر انجام نشود، ممکن است فرزند ما در دام کسانی بیفتد که اطلاعات غلط و بی حد و حصر در اختیارش قرار می دهند و دچار انحراف جنسی شود. نکته دیگر این که ما برای کسانی که ازدواج می کنند هم آموزش کامل و درستی نداریم. آمارها نشان می دهد حداقل ۵۰ درصد طلاق ها ریشه در مشکلات جنسی دارد.

شما معتقدید که باید آموزش مسائل جنسی را از کودکی شروع کرد. چه سنی برای شروع مناسب تر است؟

آموزش در تمام مراحل سنی باید صورت بگیرد. به سن خاصی نمی شود اشاره کرد. از دوران پیش از دبستان، دبستان، دوران بلوغ، جوانی، میانسالی و حتی سالمندی این آموزش ها لازم است. البته شکل آن در هر دوره متفاوت است.

یعنی با کودک پیش دبستانی هم می شود درباره مسائل جنسی صحبت کرد؟

بله، البته با در نظر گرفتن درک و فهم کودک در این سن و همین طور ویژگی های روحی اش. باید توجه داشته باشیم که در این سن آنها نیاز دارند چه مسائلی بیاموزند. به طور کلی شکل گیری هویت جنسی و اینکه فرد دختر و پسر بودن خودش را قبول کند، در این سن اتفاق می افتد. دوم اینکه در این سن باید حواسمان باشد که از بیداری زودرس جنسی کودک پیشگیری کنیم.

سنین سه تا چهار سالگی به بعد سن سؤال کردن است و یک طیف سؤالات بچه ها همین سؤالات جنسی است. البته این سؤالات جنسی ناشی از کنجکاوی، جلب توجه و وقت گذراندن است. در این سن بچه ها اصرار دارند بدنشان را محرمانه نگهدارند و از لخت بودن احساس شرم می کنند. لازم است پدر و مادر این حالت را تقویت کنند که فرزندشان در سنین بالاتر به “بی پروایی جنسی” کشیده نشود. سن ۵ تا ۶ سالگی سنی است که هورمون های جنسی خیلی کم ترشح می شوند. در این سن به سؤالات بچه ها باید کوتاه اما صحیح، پاسخ داده شود. در سن ۷ سالگی پسرها نسبت به دخترها ابراز علاقه می کنند، اما این علاقه صرفاً جنبه دوستی دارد نه جنسی و نباید نگران باشند. گرچه باز هم ارتباطشان باید کنترل شده باشد. والدین از بچه ها کم اطلاع ترند!

در زمان بلوغ باید راجع به مسائل جنسی و بهداشت بلوغ بی پرده تر صحبت کرد. درست است؟ در این سن آموزش باید چطور باشد؟ چون این سؤال خیلی از خانواده هاست. آنها احساس می کنند وقتی فرزندشان بالغ می شود، خودشان بیشتر دستپاچه می شوند. نمی دانند چطور درباره این مسائل باید سر صحبت را باز کنند.

آموزش زودرس و شتاب زده مسائل جنسی به کودکان می تواند به اندازه آموزش های با تاخیر و پنهان سازی، آسیب زا باشد. آموزش های جنسی باید به تدریج، زمان بندی شده، متعادل و متناسب با ویژگی های سنی و با لحاظ حرمت و احترام و همچنین پرهیز از افراط و تفریط داده شود. ارائه تربیت جنسی دو شکل دارد. یک شکل مستقیم که مستقیماً اطلاعات جنسی را در اختیار بچه ها قرار می دهیم. به ویژه مسائلی که در ارتباط با وظایف شرعی زمان بلوغ است. گاهی وقت ها این آموزش ها شکل غیر مستقیم دارد که ممکن است مناسب تر هم باشد.

گاهی اوقات بچه ها شروع می کنند در این باره سؤال هایی می پرسند و ما غافلگیر می شویم. نمی دانیم که چطور باید جواب بدهیم. حتی گاهی این سؤالات را نشنیده می گیریم. شما این را قبول دارید؟ اگر نه، بفرمایید که به عنوان یک پدر یا مادر، به این سؤالات چطور باید پاسخ دهیم؟

در پاسخ به سؤالات جنسی کودکان قبل از بلوغ باید یک سری مسائل مورد توجه قرار بگیرد: اول اینکه وقتی با این سؤال مواجه شدیم، باید به خودمان مسلط باشیم و از نگرانی و شرم دچار لکنت نشویم. دوم اینکه باید شنونده خوبی باشیم و اجازه بدهیم کودک سؤالش را کامل بپرسد. موقع جواب دادن هم نباید جواب های ما با شوخی و مسخرگی همراه باشد نباید دروغ گفته شود. مثلاً بعضی پدر و مادرها به فرزندشان می گویند ما تو را خریدیم. این اطلاعات غلط باعث می شود بچه ها وقتی کمی بزرگتر شدند، به پدر و مادرشان بی اعتماد شوند. پس پاسخ ها باید درست باشد و بر مبنای خرافه ها نباشد آموزش باید تدریجی باشد. لازم نیست همه اطلاعات را یک جا در اختیار کودک قرار دهند و باید از شرح و بسط بی مورد پرهیز کنند. همان طور که اشاره شد، باید متناسب با سن و درک کودک و به زبان ساده و قابل فهم باشد. در سنین دبستان و پیش از دبستان پاسخ ها اگر غیر مستقیم باشد، بهتر است. در ضمن اگر سئوالی را اشتباه پاسخ دادیم، باید به اشتباهمان اقرار کنیم و اطلاعات درست را در اختیار آنها قرار دهیم.

خیلی از والدین هستند که نه این اطلاعات را دارند و نه از این شیوه ها خبر دارند. از کجا باید چیزهایی شبیه به این ها را یاد بگیرند؟

مسئله فقط کمبود اطلاعات و دانش پدر و مادرها در این باره نیست. در یک تحقیق که چند سال قبل انجام دادیم، از پدر و مادرها پرسیدیم که چرا شما آموزش های جنسی به فرزندتان نمی دهید، پاسخ ها متفاوت بود، عده ای می گفتند حیا مانع می شود، گروه دیگری می گفتند ما می خواهیم این اطلاعات را بدهیم، اما خودمان هم نمی دانیم چطور این کار را انجام بدهیم، گروه دیگر هم از پیامدهای منفی این اطلاعات هراس داشتند. پس موانع این عدم آموزش فراوان است، اما اگر مسئله کمبود آموزش باشد، این اطلاعات باید از طریق رسانه های جمعی، انجمن اولیاء و مربیان، کارگاه های آموزشی که در دیگر کشورها تحت عنوان آموزش های شهروندی سازمان های غیر دولتی این کار را انجام می دهند. اما باید درست گفته شود و حساسیت ایجاد نشود.

والدینی هم هستند که این اطلاعات را ندارند و می گویند ما که از این شیوه ها بلد نیستیم، خوب، بچه خودش بزرگ می شود و یواش یواش چشم و گوشش باز می شود. این بچه اشکالی دارد؟ سؤال من این است که آموزش ندادن مسائل جنسی به بچه ها چه عوارضی دارد؟

اگر آموزش های لازم در سن مناسب به فرزندان داده نشود، ممکن است آنها در سن بالا از منابع دیگر این اطلاعات را به شکل نادرست و بی حد و حصر به دست بیاورند. در یک تحقیق که انجام داده ایم از نوجوانان اول دبیرستان پرسیدیم اطلاعات جنسی را از کجا به دست می آورید. در پاسخ ۴۴% دوستان، ۲۰% کتاب، ۱۳% والدین، ۱۱% معلم ها و ۹% رسانه های مختلف مانند ماهواره و اینترنت را منبع کسب اطلاعات جنسی معرفی کردند.

خب، این چه اشکالی دارد؟

این آمارها نشان می دهد والدین، مدارس و معلم ها نتوانسته اند نقش خود را به خوبی انجام دهند. فراموش نکنید که کسب اطلاع از دوستان، به ویژه اگر این دوستان اختلاف سنی داشته باشند، خیلی خطرناک و نامناسب است. ممکن است با تجربه کردن علائم بلوغ که اطلاعی از آن ندارند، دچار سردرگمی و افسردگی شوند، حتی موارد کمی این حالت منجر به خودکشی شده است. نتیجه یک تحقیق هم نشان داده ۳۶% دختران و ۱۱% پسران از وقوع بلوغشان شوکه می شوند و به شدت دچار سردرگمی می شوند.

بعضی خانواده ها تصور می کنند آموزش مسائل جنسی به فرزندان باعث می شود آنها، به اصطلاح، چشم و گوششان باز شود. یا اینکه اگر پدر و مادر درباره این مسائل با فرزندانشان حرف بزنند، حرمت بین آنها شکسته می شود . نظر شما چیست؟

من هم موافقم که موضوع، موضوع بسیار حساس و ظریفی است. اما معتقدم اگر در ارائه آموزش های جنسی به فرزندان عفت کلام را رعایت کنیم و حرمت ها را حفظ کنیم و اطلاعات را به شکل غیر مستقیم ارائه دهیم، این مشکل پیش نمی آید. در بحث آموزش های جنسی رعایت عفت و حیا خیلی مهم است. میزانی از شرم و حیا لازم است اما نباید مانع از این شود که ما اطلاع جنسی به فرزندانمان ندهیم. باید توجه داشت در طرح مسائل جنسی از به کارگیری کلمات سبک و زشت پرهیز کنیم. زیاده گویی نکنیم و به حواشی نپردازیم. ضمن این که باید توجه داشته باشیم که فرزندان ما بیشتر از اعمال ما می آموزند تا از گفتار.

منظورتان چیست؟ یعنی بچه ها از رفتارهای والدین خود از مسائل جنسی با خبر می شوند؟

ببینید، مراقبت والدین در رابطه با تربیت جنسی دو بعد دارد، یکی در رابطه با خودشان و دیگری در رابطه با فرزندان، مراقبت های والدین در مورد اعمال خودشان این است که در مناسبات جنسی شان نهایت دقت را داشته باشند و دور از چشم فرزندان باشد. در متون دینی ما آمده که از شش سالگی اتاق خواب کودک را جدا کنند. همچنین بچه ها را عادت دهند که وقتی وارد اتاق آنها می شوند، در بزنند. مراقب شوخی هایشان باشند. شوخی ها ممکن است خیلی اطلاعات را به شکل غیر مستقیم به فرزندان بدهد. اما مراقبت های والدین در رفتار با فرزندان، شامل موارد زیادی می شود. از جمله شستشو و تطهیر در سنین پیش از دبستان، که باید مراقب باشند تحریک صورت نگیرد. در آموزه های دینی ما آمده که وظیفه استحمام پسر بعد از سه سالگی به عهده پدر است. پوشش و لباس مناسب هم برای بچه ها مهم است. لباس های تحریک کننده، چسبان و تنگ برای بچه ها مناسب نیست. در بازی ها محدوده سنی رعایت شود و بچه ها با افراد غیر همجنسی که با آنها تفاوت سنی مشهود دارند، بازی نکنند. والدین باید در روابط و معاشرت ها، نوازش ها، در ایجاد عادات صحیح در بچه ها دقت داشته باشند. این ها ریزه کاری هایی است که والدین باید در رفتار خود با بچه ها به آن دقت کنند، چون آموزش در بطن همین رفتارها اتفاق می افتد.

این طور که می گویید وظیفه پدر و مادرها در این باره خیلی زیاد می شود. واقعاً می توان انتظار داشت که والدین بتوانند این همه وقت بگذارند و بار آموزش همه مسائل را خودشان بکشند؟

البته یکی از وظایف مهم والدین در برابر فرزندشان، همچنین بحث آموزش و تربیت جنسی است. سخت است ولی به هر حال بار اصلی این وظیفه به عهده آنهاست. بعضی پدر و مادرها در تربیت جسمی، تغذیه و سلامت جسم و تربیت اجتماعی و عقلانی فرزندشان خیلی دقت می کنند، اما تصور می کنند آموزش های جنسی وظیفه آنها نیست. توجیه آنها هم این است که موضوع، موضوع سخت و حساسی است. اما از والدین که بگذریم، تربیت جنسی در درجه بعد وظیفه مدرسه، نظام آموزشی و جامعه هم هست.

مدارس ما چقدر در این باره پشتیبانی شده اند؟ اصلاً برنامه ریزی برای این کار شده است؟ می دانند چه چیز را باید چطور آموزش دهند؟

البته این برنامه ریزی ها هنوز انجام نشده، چون هنوز به اهمیت و ضرورت آموزش جنسی در مدارس پی نبرده ایم و این موضوعی است که کارشناسان گوناگون تربیتی باید دور هم بنشینند و هر چه سریع تر درباره آن تصمیم بگیرند و برنامه بریزند.

غیر از مدرسه به جامعه هم اشاره کردید. منظورتان از آموزش از طریق جامعه دقیقاً چیست؟

برخی موضوعات هست که اگر در جامعه رعایت شود، تربیت جنسی صحیح تر و سالم تر صورت می گیرد. مثلاً جلوگیری از روابط عنان گسیخته بین زن و مرد یا این که خانم ها زیورها و زینت هایشان را به دیگران نشان ندهند. یا مسئله هویت جنسی و این که معلوم شود فردی زن است یا مرد. برخی مسائل هم هست که ظاهراً ربطی به مسائل جنسی ندارد، اما مطالعات نشان داده که به طور غیر مستقیم روی سلامت جنسی نوجوانان و جوانان تاثیر دارد، مثل ترویج ورزش همگانی، پر کردن اوقات فراغت، رفع بیکاری و مسائلی مانند این ها به طور کلی می توان گفت خانواده، مدرسه و جامعه نقش مکمل دارند و اگر یکی کارش را نادرست انجام دهد، دچار مشکل می شویم.

صحبت ما به درازا کشید و ممکن است خانواده ها هنوز سؤالهای زیادی در این باره داشته باشند. آیا کتاب مناسبی در حوزه تربیت جنسی می توانید معرفی کنید؟ دو نوع کتاب وجود دارد، یکی کتابهای ترجمه و دیگری کتاب های تالیفی، کتاب های ترجمه، دیدگاه های خوبی دارند و نکات علمی خوبی را مطرح کرده اند، اما پیشنهادها و توصیه هایشان متناسب با فرهنگ ما نیست. یک نمونه خوب از این کتاب ها، کتابی است با این مشخصات: سلامت جنسی ترجمه سارا رییسی طوسی – انجمن طب اطفال کودکان. اما کتاب های تالیفی انجمن اولیاء و مربیان، مثل سری کتاب هایی با عنوان خانواده و فرزندان، از هر لحاظ مناسب و قابل استفاده است. سایر کتاب ها از این قرارند: خانواده و مسائل جنسی در کودکان تالیف آقای دکتر علی قائمی، کتاب اخلاق جنسی در اسلام و غرب استاد مطهری، کتاب بلوغ – اردوبادی – انتشارات قلم.

شما در کنگره بین المللی خانواده و سلامت جنسی هم فعال هستید. در کدام حوزه هستید و چه مقالاتی را بررسی می کنید؟

من دبیر علمی گستره علوم تربیتی، اجتماعی، فرهنگی و رسانه های همگانی این کنگره هستم که در تاریخ ۶ تا ۸ آذر ۸۶ توسط دانشگاه شاهد برگزار می شود. مقالات گوناگون در پنج گستره پزشکی، روانشناسی، دین، حقوق و علوم تربیتی و اجتماعی ارائه می شود.

اصول کلی که پدر و مادر و مربیان در تربیت جنسی باید رعایت کنند.

پرهیز از افراط و تفریط: این روزها می گویند پدر و مادرها باید با بچه ها دوست شوند، اما به نظر می رسد این دوستی یک طرفه شده و پدر و مادرها استخدام فرزندانشان شده اند. دوستی باید دو طرفه باشد و فرزندان هم باید ارزش ها و هنجارهای پدر و مادر را تا حد ممکن رعایت کنند. پذیرش واقعیت: بچه ها را برای زندگی واقعی تربیت کنیم و آنها را محصور و محدود نکنیم.

اصل الگو پذیری و همانند سازی: الگو باید پدر و مادر باشند اما اگر احساس می کنند خیلی نمی توانند الگو باشند. باید الگوهای شایسته را معرفی کنند. وقتی نوجوان بداند آینده اش به سلامت این دوره بستگی دارد، بیشتر مراقب است.

اصل برقراری ارتباط کلامی و عاطفی: پدر و مادر به شکل غیر مستقیم از دوستان، علاقه ها و دل نگرانی های فرزندشان بپرسند و او را به حرف زدن تشویق کنند. در طول روز، هنگام خرید، قدم زدن در پارک، هنگام ورزش، از همه این فرصت ها استفاده کنیم و مسائل جنسی را به فرزندانمان بگوییم.

حفظ عزت نفس در کودکان: این موضوع خیلی مهم است. اگر نوجوان احساس ارزشمندی نکند، تن به هر کاری می دهد، این عزت نفس را خانواده، مدرسه و دوستان به فرد می دهند و همچنین والدینی که فرزندشان را تحسین و تمجید می کنند.

تربیت جنسی کودکان دبستانی

این دوره که از حدود ۷ تا ۱۲ سالگی ادامه می یابد، شخصیت کودک سازمان یافته تر می شود و کودک به صورت فردی مستقل در می آید و… .

ویژگی های کلی دوره ابتدایی

این دوره که از حدود ۷ تا ۱۲ سالگی ادامه می‌یابد، شخصیت کودک سازمان یافته تر می شود و کودک به صورت فردی مستقل در می آید. تغییرات شگرف و رشد سریعی از نظر جسمانی، ذهنی و اجتماعی در او به وجود می آید. از مهم ترین تحولات زندگی او در این دوره، وسعت محیط اجتماعی اوست. ارتباط کودک با گروه همسالان و بزرگسالانی غیر از والدین و محیط دبستان به عنوان دومین نهاد مهم زندگی کودک پس از خانواده، در مجموع فرصت هایی مناسب برای رشد فردی و اجتماعی کودک در ابعاد مختلف فراهم می سازند.

بسیاری از روانشناسان سن ۷ تا ۱۲ را سن نهفتگی یا اختفاء جنسی معرفی کرده اند و برنامه تربیت جنسی هم باید با این نهفتگی هماهنگ باشد و نباید اطلاعات به گونه ای باشد که باعث بیداری زودرس جنسی گردد و باعث شعله ور شدن آتش زیر خاکستر شود. با این حال نباید این تصور ایجاد شود که کودکان قدرت فهم و درک مطالب جنسی را ندارند. کودک با توجه به ویژگی های عقلی و اینکه به سطح نسبتاً مطلوبی از ادراک و قدرت تمیز زشت و زیبا رسیده است، قدرت فهم اینکه چرا باید برای ورود به اتاق خصوصی والدین اجازه بگیرد و چرا باید بستر خواب او از دیگران جدا باشد، را درک می‌کند.

نقش والدین

با توجه به اینکه کنجکاوی کودک در این مرحله شدید و جهت دار است؛ لذا مراقبت هایی که والدین در رابطه با خود و در رابطه با فرزندان دارند، همانند دوره پیش از دبستان باید با شدت بیشتری صورت گیرد؛ ضمن این که میل شدید کودکان دبستانی به تقلید از بزرگترها باعث می شود که با سادگی مخصوص خودشان، رفتار آنها را قبول و کپی کنند، مثلاً، کودکان همراه با والدین شان ورزش می کنند، شطرنج بازی می کنند، کتاب می خوانند، نقاشی می کشند یا به موضوعات ادبی تمایل نشان می دهند و یا ناسزا یاد می گیرند.

بنابراین لازم است والدین برای رشد و سلامت روانی و جنسی کودک خود، مراقبت هایی در رفتار خود داشته باشند که مهم ترین آن ها بدین قرارند:

۱- در آرایش

۲- در پوشش

۳- در خواب و استراحت

۴- در میان دوستان

همچنین مراقبت هایی که والدین در ارتباط با فرزندان باید داشته باشند بدین شرح است:

۱- مراقبت در پوشش

۲- تفکیک بستر

۳- در معاشرت ها (دختر و پسر، افراد بالغ با غیر بالغ)

۴- ایجاد عادت های مناسب در خواب و استراحت، ورود به اطاق والدین، مشغول داری فکر و دست، نظافت خود و…

۵- در بازی ها

۶- در شنیدنی ها و دیدنی ها

از آنجا که موارد فوق الذکر در بخش پیشین مورد بررسی قرار گرفت، از تکرار آن خودداری می شود. والدین باید بدانند محیط زندگی کودک با محرک های فراوان و گوناگون می تواند رشد جنسی را تسریع کند یا بر عکس به تعویق اندازد. به همین دلیل لازم است والدین رفتار و کردار خود را در حضور کودکان دقیقاً کنترل کنند و به موقع آن ها را راهنمایی کنند.

نقش مدرسه

شکی نیست که مدرسه در رابطه با تربیت به ویژه تربیت جنسی نقش مکمل دارد. مسئولیت اصلی تربیت جنسی کودک و نوجوان به عهده پدر و مادر است. در صورت نبود مادر در محیط خانواده (به دلیل طلاق، مرگ و یا بیماری طولانی و بستری شدن در بیمارستان) لازم است آموزش مسائل مربوط به بلوغ دختران، توسط زنان دیگر خانواده نظیر، عمه، مادر بزرگ و خاله صورت گیرد و در صورت نبود پدر در محیط خانواده پدر بزرگ، عمو و دایی می‌توانند این مسئولیت را به عهده گیرند؛ در غیر این صورت ترجیح دارد این گونه مسائل به وسیله یکی از مربیان مدرسه به دانش آموزان آموزش داده شود. نکته ای که معلمان و والدین باید در این سنین توجه داشته باشند این است که دختران از نظر جنسی نسبت به پسران آسیب پذ‌یرتر هستند. زیرا از لحاظ جسمی ‌از پسران ضعیف ترند و دیگر اینکه سن بلوغ در آن ها کمتر از سن بلوغ در پسران است. دختران معمولاً در سن بلوغ از آگاهی و تعلیمات جنسی لازم برخوردار نیستند، لذا به سهولت در دام انحراف جنسی می افتند. بنابراین ضروری است والدین و مربیان در این زمینه مراقبت های کافی داشته باشند و در زمینه آماده سازی دختران برای ورود به دوران بلوغ مؤثر باشند.

تربیت جنسی کودکان دبستانی

انحراف جنسی یکی از بزرگترین معضلاتی است که یک جامعه را تهدید می کند.

امروزه پائین آمدن سن بلوغ و بالا رفتن سن ازدواج باعث پدید آمدن بسیاری از مشکلات روحی و جسمی در جوانان گردیده است. بسیار ساده انگارانه است که تصور کنیم تربیت و به ویژه تربیت جنسی از سنینی خاص شروع می شود، بلکه قبل از دوران تکون نطفه باید به فکر باشیم. در این جزوه سعی شده است به طور مختصر نکات مهم در رابطه با تربیت جنسی کودک در اختیار والدین قرار گیرد.

تذکر: مواردی که با علامت ستاره مشخص شده است در همه دوران تربیت مشترکاً باید رعایت گردد.

تربیت کودک (تربیت جنسی)

انعقاد نطفه

والدین قبل از انعقاد نطفه به ذکر و استغفار و خواندن قرآن مشغول شوند با وضو باشند و بسم الله بگویند تا در نطفه اثر مثبت داشته باشد. گریه بر اهل بیت علیهم السلام قبل از انعقاد نطفه در روحیات معنوی کودک بسیار مؤثر است.

نزدیکی با شکم پر موجب شهوتران شدن کودک می شود.

بهتر است نزدیکی بعد از نیمه شب انجام شود.

اگر مرد با شهوت و خیال زن دیگر با همسر خود نزدیکی کند احتمال انحراف جنسی در کودک بسیار زیاد خواهد بود. قبل از انعقاد نطفه والدین باید تصورات خود را کنترل کنند و اگر فکر شیطانی در ذهن آنها خطور کرد استغفار نمایند، ذکر بگویند و صدقه بدهند.

دوران بارداری از گوش دادن به موسیقی مهیج و دیدن صحنه های مبتذل خودداری کنند. از نگاه به نامحرم – جز در حال ضرورت – خودداری شود.

دوران شیرخوارگی روح و ضمیر ناخودآگاه کودک تازه متولد شده بسیار گیرا و جاذب می باشد. به همین جهت والدین نباید در حضور کودک عمل زناشویی را انجام دهند – حتی اگر کودک در خواب باشد – زیرا تصاویر و صداها در ضمیر ناخودآگاه کودک ثبت می شود و ممکن است در آینده به انحراف بیفتد. آمونیاک موجود در ادرار سوزآور است و اگر پوشاک نوزاد دیر عوض شود موجب تحریک آلت تناسلی می شود و موجب نعوظ (بزرگ شدن آلت تناسلی) می شود.

دوران کودکی

وقتی ممیز گردد – خوب و بد را تشخیص دهد – باید والدین در حضور او مراقب رفتار خود باشند.

کسی نباید در حضور او عریان باشد.

از این دوران – ۳۰ ماهگی به بعد – دختر با پدر و پسر با مادر نباید به حمام بروند زیرا این تصاویر در ذهن او ثبت می شود و دچار بلوغ زودرس می شود. میل جنسی از دوران کودکی در انسان وجود دارد و نباید موجب تحریک آن شد. از سن ۴ سالگی رفتاری مانند میل به بوسیدن، لمس اعضای بدن، توجه به خوشگلی و ترکیب چهره دیگران، انجام شوخی های جنسی، به کار بردن کلمات مربوط به روابط جنسی، خاله بازی، آمپول بازی و بیانگر میل جنسی می باشد.

حضور کودک در مجالسی که پوشش نامناسب و آرایش تند بکار رفته موجب باقی ماندن این تصاویر در ذهن او می شود و موجب انحراف در آینده خواهد بود. اشکال در وضع ختنه و کمی یا زیادی پوست اطراف آلت موجب انحراف می شود.

بهتر است از ختنه طبیعی و سنتی استفاده شود زیرا ختنه به روش جدید (حلقه ای) به علت ایجاد عفونت و وجود پوست اضافه خطر ابتلا به تحریک جنسی را دارد. از لمس و نوازش نقاط حساس بدن کودک (آلت، ران، کفل) و شوخی های جنسی و بدنی پرهیز کنید و دیگران را نیز از این کار باز دارید. کودک نباید روابط عاشقاته و زناشویی، شوخی های جنسی و فیلم های عاشقانه را مشاهده کند زیرا آن را به ذهن می سپارد و ممکن است تقلید کند و باعث تحریک او شود و دچار انحراف و بحران روحی و جسمی و یا عمل استمناء شود.

کودک باید از محبت سیراب شود.

کودکی که محبت نبیند ممکن است دچار انحرافاتی مانند انحراف جنسی شود (از جمله استمناء – دوستی با جنس مخالف و…) و یا توسط افراد منحرف جذب شود. تحقیر کودک نیز ممکن است چنین عواقبی داشته باشد.

دختر بیشتر نیازمند محبت پدر است و پسر محبت مادر را بیشتر نیاز دارد.

والدین باید از الفاظی مانند دوستت دارم، چقدر زیبا شده ای و… در مورد کودکان بسیار استفاده کنند کودکی که این الفاظ را نشنود (به ویژه دختران) به راحتی جذب جنس مخالف خواهند شد.

از سن ۲ سالگی بهتر است محل خواب کودک از والدین جدا شود و کودک عادت داده شود که برای ورود به اتاق خواب والدین اجازه بگیرد. قلقلک دادن کودک به ویژه کف پای او ممنوع است زیرا بر روی عصب اعضای تناسلی رفلکس داشته و جریان خون را در آن قسمت بیشتر نموده باعث تحریک می شود. کودک نباید ادرار خود را نگه دارد زیرا در این حالت عضلات اطراف آلت تناسلی را منقبض نموده موجب لذت او می شود.

در چنین حالتی باید او را به صورت سرپا نگه داشته تا خود را تخلیه کند. توصیه می شود تا والدین نیمه شب کودک را به دستشویی ببرند.

در صورتی که کودک آلت تناسلی خود را دستکاری کرد از خشونت بپرهیزید و به آرامی او را مشغول کار دیگری کنید. علت این عمل ممکن است کنجکاوی، ناآشنایی با اعضای بدن، مشکل جسمی (خارش، انگل، سوزش خشکی پوست و…) یا عدم رعایت بهداشت باشد. ممکن است علت آن فشارهای روحی باشد تا از این طریق به آرامش برسد. این موارد را باید با پزشک در میان گذاشت.

برخورد خشن در این موارد کودک را حساستر و عمل را تثبیت می کند و او احساس افسردگی می کند و برای پرسش ها و ابهام های جنسی دیگر به سراغ شما نمی آید. در مقابل سؤال جنسی کودک نه با خشونت رفتار کنید نه با طفره رفتن، زیرا در هر صورت ممکن است او سؤال خود را از فردی منحرف بپرسد و… . پاسخ سؤال او را نباید باز کرد، پاسخ باید در حد سن او باشد. اگر در همان لحظه پاسخ مناسبی نیافتید آن را به لحظات بعد موکول کنید ولی در اسرع وقت به او جواب مناسب بدهید.

مثال: ما چگونه به دنیا می آییم؟ جواب: همه ما در شکم مادرانمان بوده ایم و خدا ما را بدنیا آورده است… کودک نباید در هنگام خواب برهنه باشد زیرا لمس اعضای او با هم و یا تشک موجب انحراف می شود پوشاندن بدن فقط مخصوص نامحرم نیست بلکه خواهر و برادر و والدین نیز باید قسمت های محرک بدن را از یکدیگر بپوشانند (به جز زن و شوهر) به کار بردن الفاظ رکیک همیشه مذموم است و در نزد کودک مذموم تر، زیرا ممکن است او به جستجوی معانی آنها بر آید. روابط کودک با کودکان دیگر نیز باید به طور غیر مستقیم زیر نظر گرفته شود. زیرا ممکن است به عنوان بازی به کشف اعضای یکدیگر بپردازند. اگر کودکان در اتاق یا در کوچه مشغول بازی هستند گاهی به آنها سر بزنید. همچنین کودک نباید به مدت طولانی در جایی تنها بماند.

رابطه کودک با جنس مخالف در مهد کودک ها ممکن است در ذهن او بماند و در آینده موجب بلوغ زودرس شود. بهتر است کودک را به مهد کودکی بسپارید که مربی آن متعهد است و شؤونات اسلامی در آن رعایت می شود و حتی الامکان دختر و پسر در آن مختلط نباشند. تماس بدنی والدین با کودک (در آغوش کشیدن) باید از روی پوشش باشد والدین باید به طور نامحسوس بر نحوه استفاده کودک از وسایل ارتباط جمعی مانند – اینترنت و مجله ها، کتاب ها و … کنترل داشته باشند. از داشتن فیلم های مبتذل، ماهواره و… در خانه بپرهیزید زیرا ممکن است در غیاب شما، کودک از آنها استفاده نموده منحرف شود. از موسیقی مهیج بپرهیزید و کودک را نیز از آن دور بدارید زیرا باعث تضعیف اراده در برابر مسائل جنسی، فحشاء، بی تفاوتی به ناموس و… می گردد. شستشوی ناقص یا بیش از حد مجاری دفع ادرار و مدفوع و عدم رعایت بهداشت، پوشاندن لباس های تنگ و چسبان باعث انحراف جنسی و استمناء در کودک می شود. برخی از عوامل روانی نیز در انحراف جنسی کودک و نوجوان تأثیرگذارند مانند: ترس، هیجان، بیش از حد اضطراب و تشویش، طرد شدن از طرف اطرافیان، تحقیر، افراط و تفریط در محبت، خشونت، اختلافات خانوادگی. در این گونه موارد ممکن است کودک برای آرامش یافتن به اعمالی مانند استمناء (خود ارضائی) رو بیاورد. قبل از اینکه کودک کاملاً خسته شود نباید به رختخواب برود زیرا فکرهای پریشان و منحرف به سراغ او می آید و یا در اثر غلطیدن در رختخواب لذت جنسی در او ایجاد می شود. در طول روز نباید کودک زیاد بخوابد و باید کاملاً خسته شود تا شب به راحتی بخوابد.

نداشتن برنامه مناسب در اوقات فراغت یکی از دلایل انحراف فرزندان است.

تفریحات سالم، ورزش و بازی های با نشاط، انس با کتاب و… در پیشگیری و درمان انحرافات مؤثر است. کودک نیاز به محبت دارد. باید او را بوسید و در آغوش کشید. در این موارد باید مراقب بود.

بهتر است پیشانی کودک بوسیده شود و در صورت بوسیدن گونه ها سریع و کوتاه باشد.

از بوسیدن لب های کودک بپرهیزید زیرا باعث تحریک جنسی می گردد. همچنین هنگامی که کودک به سن ۶ سالگی رسید بر طبق روایات، جنس مخالف نباید او را ببوسد. اگر در کودک انحراف جنسی مشاهده کردید از خشونت بپرهیزید زیرا او انحراف خود را مخفی خواهد کرد و اگر انحرافی او را تهدید کند با شما در میان نخواهد گذاشت. مراقب حضور کودک در مکان ها و زمان های خلوت باشید زیرا ممکن است توسط افراد منحرف مورد سوء استفاده جنسی قرار بگیر. در حد سن کودک برخی خطرات جنسی که او را تهدید می کند برای او توضیح دهید: تو نباید افراد غریبه را ببوسی یا بغل آنها بروی، نباید اجازه دهی کسی به بدنت دست بزند، اگر این کار را کرد به پدر و مادر بگو، اگر کسی که او را نمی شناسی به تو چیزی داد و گفت بیا جایی بریم نباید با او بروی و چیزی را از او بگیری البته نباید این مطالب را بیش از حد باز کرد. بعد از سن تمیز رختخواب کودکان را از یکدیگر جدا کنید.

بعضی حرکات مانند غلتیدن بر روی تشک و مالیدن آلت به نرده، به روی شکم خوابیدن باعث انحراف جنسی می گردد باید کودک را به آرامی از آن بازداشت. انگل های مقعدی و کرمک سبب پیدایش خارش در اطراف آلت و سپس لذت و انحراف می گردد. باید در این موارد به پزشک مراجعه کرد.

دوران نوجوانی گریه بر اهلبیت به ویژه در نیمه شب، خواندن قرآن – به ویژه سوره یوسف در پسران و نور در دختران – تأثیر زیادی در عفت و پاکدامنی نوجوانان دارد. شخصیت نوجوان را تکریم کنید و بزرگ شمارید. زیرا یکی از خطرات تحقیر شخصیت ابتلا به دام انحرافات جنسی است. مهمترین علت گرایش نوجوانان به جنس مخالف، کمبود محبت است.

انجام فعالیت های ورزشی و نشاط بخش کوهپیمایی و دویدن، حمام کردن با آب ولرم و حجامت موجب تعدیل قوای جنسی است. رخوری و مصرف خوراکی هایی مانند فلفل، زنجبیل، دارچین، زعفران، کاکائو، قهوه، کنجد، سیر، پیاز، گردو، خرما، موز، پسته، فندق، نوشابه، نخود، شیرینی جات موجب تقویت جنسی است و مصرف آن در نوجوانان باید کم باشد.

خوراکی هایی مانند سرکه، آبلیمو، نعناع و عرق نعناع، لپه، عدس موجب تعدیب قوای جنسی است. یک ترکیب مفید برای تعدیل قوای جنسی: عسل + سرکه + عرق نعناع

نوجوانان از نحوه برخورد والدین با نامحرم الگو می گیرند.

قبل از گرسنگی نباید غذا میل کرد و هنوز کاملاً سیر نشده باید از غذا دست کشید. نظم و برنامه ریزی در امور روزانه موجب جلوگیری از انحراف است.

او حق دارد بداند اگر روزی پشت ویترین کتابفروشی، کتابی درباره شیوه‌های تربیت جنسی کودکان ببینید، آن را می‌خرید؟ اگر تلویزیون را روشن کنید و برنامه ای درباره راه های تربیت جنسی کودکان روی آنتن باشد تماشایش می کنید؟ اگر پیچ رادیو را بپیچانید و در گفتگویی به این مقوله اشاره شود، می شنویدش؟

اگر همه جواب های شما به پرسش های ما، «نه» بوده است دست کم این گزارش را درباره تربیت جنسی کودکان پیش دبستانی بخوانید، چون آمارها نشان می دهد ۵۰ درصد طلاق ها مستقیم یا غیر مستقیم به مشکلات جنسی زوج ها مربوط می شوند و بیشتر این زوج ها کسانی هستند که از تربیت صحیح جنسی در خردسالی بی بهره مانده اند. تربیت جنسی هم مانند تربیت عقلانی، سیاسی، اجتماعی و… یکی از انواع تربیت است و شامل همه آگاهی ها و آموزش هایی می شود که هر یک از ما باید آنها را از دوران اولیه زندگی، در جهت رشدی متناسب و متعادل غریزه جنسی فرا گیریم و غفلت درباره آن عواقبی ناخوشایند را در بزرگسالی برجای خواهد گذاشت که از آن جمله می توان به اختلالات جنسی، زندگی مشترک ناموفق و حتی گرایش به بزه اشاره کرد.

اما با وجود اهمیت تربیت جنسی در دوران خردسالی، این مقوله در هر خانواده ای جزو مرزهای ممنوع گفتگو محسوب می شود و کودکان به محض رسیدن به نوجوانی آن را به شیوه ای نادرست از همسالان خود یا مراجعی مانند سایت های غیراخلاقی و… فرا می گیرند. تربیت جنسی در سنین پیش دبستانی، دبستان، نوجوانی و بلوغ کاملاً با هم متفاوت است و والدین باید دقت کنند که راه کارهای ارائه شده در این گفتگو صرفا برای تربیت جنسی کودکان در سنین پیش دبستانی کاربرد دارد و ممکن است برخی از قید و شرط های آن برای دیگر گروه های سنی متفاوت باشد. چرا اینجوری می کنی بچه؟!

دکتر محسن فرمهینی فرهانی دکترای علوم تربیتی و استاد دانشگاه، در گفتگو تربیت جنسی را در این سن به ۵ بخش شامل کنترل عادت های جنسی، ارائه پاسخ های متناسب و درخور کودکان در مواجهه با پرسش های جنسی، کمک به تکمیل و شکل گیری هویت جنسی، پیشگیری از بیداری زودرس جنسی و رعایت بهداشت جنسی تقسیم می کند و درباره نخستین بخش که مربوط به کنترل عادت های جنسی کودکان است، توضیح می دهد: والدین باید عادت های صحیح جنسی را به کودکان بیاموزند و از ایجاد عادت های نادرست جلوگیری کنند. او در این باره به ذکر چند مثال می پردازد و می گوید: کودکان در سنین ۳ تا ۴ سالگی تمایل دارند بدنشان را بپوشانند و اگر والدین این احساس را درک کنند می توانند از آن برای آموزش به کودکان در پوشاندن بخش هایی از اندامشان استفاده کنند.

این عضو گروه خانواده و سلامت جنسی دانشگاه شاهد، از دیگر مثال های کنترل عادات جنسی به برخورد مناسب با کودکانی که خودشان را به اشیاء اطراف می کشند یا اندام‌ تناسلی شان را لمس می کنند می پردازد و می گوید: باید جلوی این حرکت ها را در کودکان بگیرید چون زمینه ساز رفتارهای نامناسب بعدی خواهند شد.

تو از آسمون افتادی فینگیلی!

پاسخ‌های درخور و شایسته به سوالات جنسی کودکان در تربیت جنسی آنها نقشی به سزا دارد. وقتی شما در پاسخ به کودکتان که می پرسد: «از کجا آمده ام؟» می گویید: «من تو را از فروشگاه خریدم» یا «تو از آسمان افتادی»، ‌وقتی او به شما می گوید: «این نوزاد چه طور به دنیا آمده؟» و شما می گویید: «توی کوچه پیدایش کرده ایم» وقتی او از شما می پرسد: «فرق دختر و پسر چیست؟» و شما او را تنبیه کنید، انتظار نداشته باشید او در بزرگسالی عاقل و منطقی و واقع بین باشد یا پس از این همه دروغ به شما اعتماد کند.

به گفته فرمهینی فرهانی، هدف کودکان از پرسش ممکن است کنجکاوی یا وقت گذرانی یا جلب توجه باشد و پدر و مادر باید با شناختی که از روحیه کودک به دست آورده اند این هدف را تشخیص دهند. پاسخ به پرسش های کودکان به دو شیوه مستقیم و غیر مستقیم است که معمولا از شیوه مستقیم پس از بلوغ و از شیوه غیر مستقیم پیش از بلوغ استفاده می شود. او توضیح می دهد: در صورتی که هدف کودک کنجکاوی باشد پدر و مادر باید دلیل این کنجکاوی را پیدا کنند و بعد صادقانه، بدون مواخذه کودک و شرح و بسط اضافه یا پرداختن به جزئیات غیرضروری به پرسش های کودک پاسخ دهند و از دروغگویی یا ربط دادن پاسخ‌ها به خرافات پرهیز کنند. با این حال همیشه پرسش هایی وجود دارند که ممکن است در پاسخ دادن به آنها هر چند محافظه کارانه عمل کنید اما همچنان صلاح نمی دانید پاسخ آنها را مستقیما به کودک بدهید و پی راهی برای بیان غیر مستقیم آنها می گردید که در این گونه، نگهداری حیوانی یا گیاهی در خانه و بردن کودکان به باغ وحش و… می‌تواند در روشن شدن نگرش آنها نسبت به مسائل جنسی موثر باشد.

من چی هستم؟

به نظرتان دختری که از کودکی با پسرها بازی کرده است، لباس های پسرانه پوشیده، با اسباب بازی های پسرانه بازی کرده و خلاصه مثل یک پسر با او رفتار شده چه جور تصوری درباره جنسیتش دارد؟ او حق دارد در بزرگسالی آرزوی تغییر جنسیت داشته باشد؟ درباره پسری که آرایشش کرده اند، لباس های دخترانه به او پوشانده اند یا عروسک دستش داده اند، چه نظری دارید؟ این وظیفه ما و شماست که به بچه ها بفهمانیم متناسب با جنسیتشان رفتار کنند و به گونه ای با آنها رفتار کنیم که از هویتشان راضی باشند. بیداری همیشه خوب نیست.

سال‌ها پیش از پسر بچه‌ای شنیده ام که پدر و مادرش را فریب می دهد و شب ها که آنها تلویزیون تماشا می کنند خودش را به خواب می زند اما زیر چشمی فیلم تماشا می کند. این پسر بچه ۵ سال بیشتر نداشت اما راه فریب دادن پدر و مادرش را یاد گرفته بود! بدتر از همه این است که والدین او حتی وقتی پای تلویزیون نشسته بود به سانسور اهمیتی نمی دادند و معتقد بودند بچه ها از خردسالی باید با همه چیز آشنا شوند، اما عضو هیات علمی دانشگاه شاهد نظرش کاملا خلاف این است و اعتقاد دارد این دست آشنایی های زود هنگام، ‌به بیداری زودرس جنسی می انجامد که اصلا به نفع کودکان نیست. او هشدار می دهد، در جلوگیری از بیداری جنسی، والدین باید به محافظه کاری در ارتباطشان جلوی چشم فرزندان و مراقبت نامحسوس از فرزندان در ارتباط با خودشان توجه داشته باشند.

فرمهینی فرهانی می گوید: مناسبات جنسی همسران نباید جلوی فرزندان انجام شود. پدر و مادر باید در انتخاب لباسی که در منزل می پوشند دقت کنند و اتاق خواب و استراحت شان را از اتاق کودکان جدا کنند. آنها باید به بچه ها یاد بدهند بدون در زدن وارد اتاق خواب بزرگترها نشوند و به هم گوشزد کنند از شوخی هایی که بار جنسی دارند در حضور کودکانشان بپرهیزند.

این چه جور کارتونی بود؟!

والدین وظیفه دارند فیلم یا کارتونی که کودکان تماشا می کنند را بررسی کنند و بدانند که خیلی وقت ها کارتون های خارجی نیز بار جنسی دارند و حتی برخی از کارتون ها برای بزرگسالان ساخته می شوند و پر از صحنه های ناخوشایند هستند و به همین دلیل خرید فیلم و کارتون غیر مجاز برای کودکان از دستفروش های خیابانی، کار درستی نیست.

با کی حموم برم؟

چرا فکر می کنید بچه ها چیزی نمی فهمند؟

اتفاقا بر خلاف تصور ما، بچه از سنین خیلی پایین، حرف ها و رفتارهای ما را می سنجند و معنی آنها را به خوبی درک می کنند و به همین دلیل است که فرمهینی فرهانی تاکید می کند: والدین باید شستشوی بدن را به فرزندان بیاموزند و از حدود ۳‌ سالگی مسئولیت استحمام پسرها به پدر و دخترها به مادر سپرده شود. سن ۷ تا ۱۱ سالگی، سن اختفای جنسی است و اگر کودکان تحریک نشوند از نظر جنسی فعال نیستند اما این دلیل نمی شود که خیال کنید می توانید پرهیزهای جنسی را که مطرح کردیم در این سن نادیده بگیرید، لابد شما هم قبول دارید که همیشه و در هر سنی مرزهایی در زندگی وجود دارد که عبور از آنها، به نفع ما و اطرافیان نخواهد بود.