اسلام در صورت توانایی فرد بر ازدواج، مجرد زیستن او را فضیلت نمی داند و حتی آن را نکوهش می کند. برای مثال، پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید:
هر کس توانایی ازدواج کردن داشته باشد وازدواج نکند از ما اهل بیت (علیه السلام ) نیست.(1)
در روایتی دیگر آمده است: زنی که مجرد بودن خود را فضیلت می دانست، بر امام صادق(علیه السلام) وارد شدو گفت: خداوند تو را سلامت بدارد. من زنی «متبتله» هستم. حضرت فرمود: «تبتل» نزد تو چیست؟ زن گفت: یعنی هیچ گاه ازدواج نخواهم کرد. حضرت فرمود: چرا ؟! زن گفت: با این کار به دنبال کسب فضیلت هستم. حضرت فرمود: از این کار صرف نظر کن؛ زیرا اگر در این کار فضیلتی بود، بی شک حضرت فاطمه (علیه السلام) برای کسب این فضیلت از تو سزاوارتر بود. چنین نیست که فردی در فضیلت بر حضرت فاطمه (علیه السلام) پیشی گرفته باشد.(2)
تشویق به امر ازدواج در بسیاری از روایات ما دیده می شود. برای نمونه، پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) فرمود:
هیچ بنایی در اسلام نزد خداوند متعال محبوب تر از ازدواج نیست.(3)
دو رکعت نماز که فردهمسردار به جا آورد، بهتر از این است که مرد مجرد و بی همسر همه ی شب ها به نماز بایستد و تمام روزها را روزه بدارد.(4)
هر کس به این منظور ازدواج کند که از انجام حرامی بر کنار ماند، بر خدا لازم است که او را یاری کند.(5)
ازدواج کن تا هر چه بیشتر بر پاکدامنی خود بیفزایی.(6)
اسلام برای گسترش فرهنگ ازدواج درمیان پیروان خود راهکارهای مهمی تحت عنوان «فراهم سازی زمینه های ازدواج» مطرح نموده که به مهم ترین آنها اشاره می گردد.

یک. آسان گیری در ازدواج
بر خلاف سنت های حاکم بر جامعه فعلیـ که دشواری های فراوانی را درامر ازدواج جوانان ایجاد نموده است ـ بسیاری از آموزه های دینی بر آسان گیری در امر ازدواج تأکید دارند.پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «بهترین ازدواج ها آن است که آسان تر انجام می گیرد.»(7)
یکی از یاران امام باقر (علیه السلام) درنامه ای به آن حضرت نوشت: جوانان مناسب و شایسته ای برای دختران خود پیدا نمی کنم؛ تکلیفم چیست؟ حضرت در پاسخ وی نوشت:
در انتظار پیدا شدن جوانانی مباش که از هر جهت مورد پسند و دلخواه تو باشند؛ زیرا پیامبر گرامی (صلی الله علیه و آله) فرمود: اگر جوانانی برای ازدواج از دختران شما خواستگاری نمودند که از جهات اخلاقی و دینی مورد پسند باشند، دختران خود را به ازدواج آنها در آورید و اگر این کار را انجام ندهید، بر روی زمین فتنه و انحراف و فساد ایجاد خواهد شد.(8)
اسلام برای تشکیل خانواده با تمامی عواملی که ممکن است افراد را از انجام آن باز دارد، به شدت مبارزه نموده است. از این رو، همگان نیز موظف اند برای جوانان موانع تشکیل خانواده را بردارند و راه های تحقق آن را آسان سازند. از سویی، تمامی دستگاه های حکومتی باید در جهت رفع موانع فعلی ازدواج بسیج شوند و خانواده ها نیز باید تلاش کنند خود را اسیر تشریفات و تجملات کاذب ننمایند.(9)
اسلام به برگزاری ساده مقدمات ازدواج و مراسم آن و کم بودن میزان مهریه سفار نموده است؛ چنان که پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرماید: «برترین زنان امت من، زیباروترین و کم مهریه ترین آنان هستند.»(10)
امام صادق(علیه السلام) نیز فرمودند: «نامبارکی زن نیز درمهریه سنگین وی است.»(11)

دو . شتاب ورزی در ازدواج(12)
امروزه مشکلات متعددی سبب گردیده که سن ازدواج افزایش یابد. یکی از این عوامل، سپری شدن سالیانی دراز از عمر ما در نهادهای آموزشی است که موجب شده علاوه بر بالا رفتن سن ازدواج، انتظارات و دقت افراد درانتخاب همسر نیز فزونی بیابد. اگر سنت های نادرست حاکم بر جامعه کنونی ما همچون دریافت مهریه سنگین و تهیه ی جهیزیه ی لوکس و سایر مشکلات اقتصادی مانند تهیه مسکن و عدم اشتغال نیز به آن اضافه گردد، تمامی این عوامل بی شک تشکیل خانواده را به تأخیر می افکند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) در سفارشی به امیر مؤمنان (علیه السلام) فرمود:
ای علی! سه چیز را نباید به تأخیر اندازی: نماز را از وقتش، جنازه و مرده را از دفنش [ و نیز ازدواج] دختری که به سن ازدواج برسد و همسر مناسب برای وی پیدا شود.(13)
بنابراین دین اسلام به منظور پیشگیری از هر نوع انحراف و لغزش جنسی جوانان، به شتاب ورزی در ازدواج سفارش نموده است.(14) از این رو، برای این منظور باید موانع گوناگون اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی مرتفع گردد.

سه. تلاش برای فراهم سازی مقدمات ازدواج
دین اسلام وظیفه فراهم سازی و تدارک مقدمات ازدواج را بر دوش خود فرد، خانواده و حکومت گذارده است. بدین بیان، ابتدا خود جوان باید بکوشد تا زمینه های ازدواج خویش را فراهم سازد. در روایات آمده است که اگر مؤمنان دراین زمینه تلاش جدی داشته باشند، خداوند آنان را یاری خواهد نمود. برای نمونه، پیامبر(صلی الله علیه و آله) می فرماید:
سه گروه اند که بر خدا لازم است آنان را کمک نماید. یکی از آن سه، کسی است که می خواهد ازدواج کند تا پاکدامن و عفیف بماند.(15)
یکی از عوامل بازدارنده ازدواج، عامل اقتصادی و ترس از فقر است که سبب می شود بسیاری از جوانان بدان تن ندهند. در آموزه های دینی به افراد نوید داده شده که خداوند از فضل خویش جبران کننده محرومیت های مادی خواهد بود:
مردان و زنان مجرد خود و شایستگان از بندگان و کنیزان را همسر دهید. اگر فقیر و بینوا باشند، خداوند از فضل و کرم خویش ایشان را بی نیاز و توانگر می سازد که خدا گشایش دهنده و داناست.(16)
خانواده و به ویژه پدر نیز می باید مقدمات ازدواج فرزندشان را فراهم سازند. بی شک بهترین کمک به جوانان، تدارک زمینه ازدواج از سوی خانواده هاست. اسلام پدر را در ازدواج فرزند جوانش مسئول دانسته و وی را به انجام این وظیفه تشویق فراوان نموده است تا زمینه آرامش و حفظ اخلاق و ایمان او را فراهم ساخته باشد. پیامبر (صلی الله علیه و آله) می فرماید:
هر کس فرزندش به سن و مرحله ازدواج برسد وتوانایی انتخاب همسر [و فراهم سازی ازدواج] را برای او داشته باشد و ازدواج او را ترتیب ندهد و فرزند بدین جهت مرتکب گناه و انحرافی شود، گناه آن بر عهده پدر خواهد بود.(17)
در رساله های مراجع تقلید نیز آمده است:
در صورتی که فرزند نیاز شدید به ازدواج داشته باشد ـ به طوری که با ترک آن به حرام می افتدـ بر پدر واجب است نسبت به آن اقدام نماید.(18)
در آخر نیز اسلام فراهم سازی مقدمات ازدواج را بر عهده حکومت نهاده است. با توجه به وضعیت کنونی جامعه ی ما، توجه ویژه حکومت به امر ازدواج بسیار ضروری است. امام صادق (علیه السلام) فرمود:
مردی را نزد امیر مؤمنان (علیه السلام) آوردند که دچار انحراف جنسی [=استمنا] بود، حضرت بر دستش زد تا قرمز شد. آنگاه با هزینه بیت المال برای وی همسری برگزید.(19)

پی‌نوشت‌ها:

1ـ دارمی، سن الدرامی، ح 207.
2ـ کلینی، فروع کافی، ج 5، ص 509، ح 3.
3ـ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 383، ح 4346.
4ـ همان، ص 384، ح 4350.
5ـ ابوالقاسم پاینده، نهج الفصاحه، ح 1396.
6ـ سیوطی، جامع الاحادیث، ح 10323.
7ـ ابوالقاسم پاینده، نهج الفصاحه، ح 1507.
8ـ کلینی، فروع کافی، ج 5، ص 347، ح 2.
9ـ در مورد موانع پیش روی دختر و پسر درامر ازدواج بنگرید به: احمد صافی، خانواده متعال و نامتعادل، ص 36 و 37.
10ـ صدوق، من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 385، ح 4359.
11ـ کلینی، فروع کافی، ج 5، ص 567، ح 51. 12ـ سه نوع زمان می توان برای ازدواج در نظر گرفت: زود هنگام، به هنگام و دیر هنگام. از آنجا که موضوع ازدواج بیشتر کیفی محسوب می شود تا کمی، نمی توان برای تمام افراد، سن خاصی را به عنوان قاعده ای کلی برای ازدواج در نظر گرفت تا ملاک زمانی برای تقسیم بندی سه گانه باشد. این تقسیم بندی بر اساس زمان آمادگی افراد برای ازدواج سنجیده می شود؛ یعنی باید در صورت فراهم بودن امکانات ازدواج بر پایه واقعیات (نه سطح توقعات) اقدام به ازدواج نمود. این موضوع شتاب ورزی درامر ازدواج نامیده می شود، نه آنکه ازدواج زود هنگام پیش از آمادگی مد نظر باشد.
13ـ کلینی، فروع کافی، ج 5، ص 509، ج 3.
14ـ بر اساس تحقیق جان لاب، جرم شناس انگلیسی، کسانی که در مراحل جوانی تشکیل خانواده می دهند، کمتر به امور مجرمانه و خلاف قانون روی می آورند. (بنگرید به: حسین محبوبی، «تغییرات ا جتماعی ازدواج»، کتاب زنان، ش 26).
15ـ نسانیی، سنن نسایی، ح 3166.
16ـ نور(24): 32.
17ـ کلینی، فروع کافی، ج 7، ص 265، ح 25.
18ـ رساله توضیح المسائل جامع، مسئله 2265.
19ـ کلینی، فروع کافی، ج 7، ص 265، ح 25.
منبع مقاله: نورمحمدی، غلامرضا؛ (1390)، مهارت های زندگی اجتماعی، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها،دفتر نشر معارف، چاپ دوم