از دیگر فواید روزه داری (همان گونه که درقسمت قبل آمد) هضم چربی های ذخیره بدن ، دفع سموم فلزی وارد شده به بدن از محیط اطراف ، برقراری اعتدال بیولوژیکی و شیمیایی در بدن و … می باشد ، که اختصاراً به بیان هر یک از آنها می پردازند .
همانگونه که می دانید مواد غذایی که در طی شبانه روز وارد بدن می گردد، دو وظیفه اصلی در بدن دارد : یکی تأمین احتیاجات بیولوژیکی و شیمیایی بدن است که بر اثر فعالیت های روزانه در بدن به مصرف رسیده و دیگری تأمین دمای غریزی بدن و ایجاد نیروی محرک لازم برای فعالیتهای درونی و بیرونی آن است .
پس، هر فردی به دو منظور فوق نیاز به مصرف مقداری معین پروتئین ، چربی ، مواد قندی ، ویتامین ها ، کربوهیدراتها و آب دارد ولی در عمل آدمی نمی تواند مطابق نیازهای بدن خویش مواد غذایی مورد نیاز روزانه را استفاده نماید. چرا که برخی از فعالیتهای روزانه وی از قبل غیر قابل پیش بینی می باشد . بنابراین امکان زیاده یا نقصان وجود مواد آلی و معدنی در بدن می‌باشد که هر کدام موجب ایجاد خلل در بافتها می شود .
ولی آنچه بعضاً در مصرف مواد غذایی روزانه در اکثر قریب به اتفاق افراد اتفاق می افتد ، ورود مواد غذایی مازاد بر احتیاج در بدن است که به صورت قند و چربی در بافت های مختلف بدن جمع و ذخیره می شود .
قند در بدن یا به صورت قند فعال (گلوکز) است که آماده احتراق و ایجاد نیرو است و یا اینکه به شکل غیر فعال و ذخیره ای (گلیکوژن) می باشد که به صورت مولکولهای درشت تری در بدن ذخیره شده و در صورت لزوم تبدیل به گلوکز می شود . تنها عضوی از اعضای بدن که بیشتر از سایر اعضا اقدام به ذخیره سازی مواد زاید می نماید ، کبد است . در مواقعی که بدن نیاز به گلوکز داشته باشد قند ذخیره در کبد به گلوکز تبدیل شده و وارد خون می شود تا پس از سوختن ، انرژی لازم را در بدن ایجاد نماید . البته باید توجه داشت که قند مازاد بر نیاز بدن ، پس از تغییرات چندی در بافتها تبدیل به چربی شده و ذخیره می شود ، از طرفی به علت اینکه قند ذخیره شده در بدن کودکان و افراد مسن کمتر از افراد جوان و بالغ می باشد و باعث بروز زودرس گرسنگی و پائین آمدن مقاومت بدن آنها می شود بدین خاطر در دین مبین اسلام روزه بر این قشر واجب نیست .
مریضان و مسافران و اطفال و پیران فرتوت و زنان باردار از روزه معافند .
دکتر بوخنگر می گوید : « متأسفانه افرادی هستند که تصلب شرائین در آنها به صورت زودرس شروع می شود. چنین افرادی قدرت واکنش در برابر انگیزه روزه درمانی ندارند ، اما خوشبختانه عده زیادی از افراد مسن هستند که قدرت واکنش آنها خوب است . مسلماً نمی توانیم بگوئیم که همیشه سن واقعی با سن بیولوژیکی بدن برابر است.»
اما چربی ها که مصرف آنها هم باعث ایجاد انرژی در بدن شده و هم باعث به وجود آوردن برخی اسیدهای چرب در بافتهای بدن می شود . ولی مصرف چربی مازاد بر نیاز بافتها در هر روز به تدریج موجب تراکم و سفت تر شدن آنها در اعضای بدن می‌گردد که علاوه بر بروز بیماری چاقی ، موجب بروز بیماریهای عروقی از قبیل تصلب شرائین و انسداد عروق خونی که در نهایت چه بسا منجر به سکته های مغزی و قلبی شود ، می گردد. بنابراین یکی از برکات ماه مبارک رمضان و روزه داری در این ماه (علاوه بر آثار تربیتی و معنوی آن) باعث می شود که چربی های اضافه بدن شخص روزه دار مصرف بشود و بعد اگر مجدداً چربی هایی جای آنها را در ماه های بعد بگیرد تازه و غیر متراکم باشد.
تجمع چربی در اعضای مختلف مانع کار و فعالیت طبیعی و آزاد عضو شده و بیشتر از حالت عادی عضو را به زحمت می اندازد ، مانند تجمع چربی در اطراف قلب که کارش را سنگین کرده و آن را تحت فشار قرار می دهد . ذرات چربی دور اعضا علاوه بر سایر عوارض مانند بیماری های قلبی و غیره ، چون قادرند بعضی از سموم آلی ( مانند d.d.t) را در خود جذب نمایند ، بنابراین نقش اساسی را در بعضی از مسمومیتهای حرفه ای (مسمومیتهای ناشی از شغل و پیشه) بازی می نماید.
یکی دیگر از فواید روزه داری ، دفع سموم وارده به بدن می باشد . از آنجائیکه انسان در طی دوران حیات خود به صورت مستقیم در تماس با مواد سمی و مضر خارجی می باشد که این سموم غالباً موجب مسمومیتهای خفیف و به تدریج مزمن می‌شود .
با توجه به این که ذرات بی شمار و بی نهایت ریزی از عناصر و مواد شیمیایی دائماً در فضا معلق بوده و هوا را آلوده می نماید و این همان هوایی است که در هر دقیقه هر کسی چندین لیتر از آن را فرو برده و از طریق ریه ها وارد خون می کند ، آدمی در هر دقیقه 16 نفس می کشد ، هر تنفس یک دم و یک بازدم معمولی دارد که شمارش ، نوع و مقدار هوایی که وارد و خارج می‌گردد ، معین بوده و خودکار و اتوماتیک انجام می گیرد ولی تنفس عمیق سبب می شود نزدیک به دو لیتر هوا که 1.5 لیتر بیشتر از هوای دم عادی است و به نام هوای تکمیلی وارد ریتین گردد و در بازدم شدید و عمیق باز 3.5 لیتر هوا که مجموعه ای از بازدم عادی و هوای اندوخته است، به نام ظرفیت حیاتی از دهان خارج می شود و چون در بازدم بسیار عمیق هم ششها نمی تواند کاملاً روی هم جمع کند ، لذا حدود یک لیتر هوا به نام هوای همیشگی در ریه ها باقی می ماند . از این رو هر گز نمی توان اهمیت تغییرات هوا و مخصوصاً آلودگی آن را با مواد مضر و نامأنوس نادیده گرفت به خصوص اگر از آخرین نظریات متخصصین و دانشمندان رشته های مختلف طبی و بهداشتی دایر بر ازدیاد امراض مختلف ناشی از آلودگی هوا درمیان شهر نشینان و ساکنین مناطق صنعتی با خبر باشیم .
از طرفی باید توجه داشت که اجسام در شیمی ممکن است دارای یکی از سه خاصیت شیمیایی مختلف زیر باشند : یا دارای خاصیت اسیدی هستند (مثل جوهر نمک موجود در سرکه ، جوهر گوگرد و تمام مشتقات شبه فلزی که پس از مجاورت با آب اثر اسیدی از خود نشان می دهد .) و یا دارای خاصیت قلیایی می باشند (مانند : آهک زنده یا مرده ، سنگ قلیا و آمونیاک) و یا اجسامی خنثی به شمار می روند (مانند نمک طعام) که بنا به اقتضای محیطی و مکانی ممکن است انسانها در طی شبانه روز به طور مستقیم و یا غیر مستقیم با مواد و اجسام مختلف در تماس باشند که باعث ورود سموم فلزی به بدن می باشد.
این سموم یا به صورت املاح فلزی محلول در مایعات (به ویژه آب) و یا به صورت ذرات معلق (گازهای سمی) می باشد که در تماس آدمی (مستقیم و غیر مستقیم) با آن در نهایت وارد خون می شود که مقداری از این سموم دفع شده و مقداری دیگر جذب خون می شود و به مرور موجب بروز بیماریهای خونی و … می گردد. اینکه اسلام تأکید می کند که در هنگام روزه داری تنفس و فروبردن دود و بخار غلیظ یکی از مبطلات روزه است بدین خاطر است که اثرات سوء سمی ذرات معلق در هوا زیاد می باشد . بنابراین روش درمانی ، منحصر به فرد در این زمینه ها ،‌عبارت است از : ایجاد تغییرات اساسی در وضع بیولوژیکی و حالت فیزیکی و شیمیایی محیط خون و نسوج (بافتها) و سلولها ، که آن نیز در حال سلامتی منحصر به حال روزه داری است . تغییراتی که در حال روزه داری از لحاظ بیولوژیکی و حالت فیزیکی و شیمیایی در خون و در نتیجه در سلولها و بافتها حاصل می شود ، شرایط فیزیکی و شیمیایی خون را تغییر داده ، بالاخره منجر به حل سموم فلزی رسوب شده در اعضاء و دفع آنها از راه کلیه ها می گردد، که وقتی این تغییرات به مدت طولانی و با دو تناوب مشخص (در حال ناشتایی و افطار کردن) انجام پذیرد ، مؤثر خواهد بود.
وبالاخره اینکه روزه همچون سایر اعمال عبادی است که از سوی خداوند متعال بر بندگان خویش واجب شده و نیز مقدمه جهاد اکبر است که در میان تمام ادیان و به طور کامل تر و جامع تر در بین مسلمین رایج می باشد ، بکوشیم تا در این ماه شریف نهایت بهره و استفاده را از الطاف و عنایات حضرت حق تعالی ببریم و با طلب از درگاه ایزد منان رستگاری خویش و تمام بشریت را آرزو نمائیم که :« وَ اِن تَصوُموا خَیرٌ لَکُم اِن کُنتُم تَعلَمُون؛ اگر روزه بگیرید به نفع شما است ، چنانچه آن را درک کنید» (سوره بقره ،‌آیه 184)
و در خاتمه کلام به این بیان شیوای فیلسوف معروف آلمانی ، «اکهارت» بسنده می شود که :
«اگر بپرسند چرا دعامی کنیم ؟ چرا روزه می گیریم ؟ چرا احسان می کنیم ؟ در پاسخ می گوئیم : زیرا خداوند در باطن ما تجلی می کند و روان ما در اسیه پروردگار تولدی تازه می یابد .»
منابع تحقیق :
ماهنامه فرهنگی ، قرآنی تسنیم
کتاب نقش روزه در درمان بیماری ها
کتاب اهمیت روزه از نظر علم روز