قال علی (ع): (إنَّ الدّنیا دارُ صدقٍ لِمَن صَدَقَها… وَ مَتجَرُ أولیاء اللهِ، إکتَسَبُوا فیهاالرَّحمهَ و رَبِحُوا فیها الجَنَّهَ…)(1)
«همانا دنیا سرای راستی است برای راست گویان… و جایگاه تجارت دوستان خداست که در آن رحمت خدا را به دست آوردند و بهشت را سود بردند…)
دنیا معبری برای عبور بندگان خدا و محلی برای تجارت، معامله با خدا، کسب فضیلت ها، انجام بهترین اعمال و عبادات و ذخیره سازی آن برای آخرت است.
امّا در پهنه ی گسترده ی دنیا و در میان اعمال، گاهی معامله و تجارت با خدا رونق خاصی می گیرد و فرصتی برای فروش ثمن نفس به خداوند مهیا می گردد که حجّ و عمره از بهترین این فرصتهاست.
قال الصادق (ع) (الحَجُّ و العُمرهُ سُوقانِ من اَسواق الآخِرَه.)(2)
«حجّ و عمره دو بازار از بازارهای (معنوی) و آخرتی هستند.»
سوق به معنای بازار و محل خرید و فروش و عرضه ی کالاست. مناسک حجّ و عمره و صحنه ی زیبای مسجدالحرام بازار معنوی و حجّاج مشتریان خداوند، و خداوند خریدار و بهشت بهای معامله و تجارت با خدای یکتاست. خداوند در قرآن می فرماید:
( إن الله اشتَری مِنَ الؤمنین أنفُسَهُم وَ أموالَهُم بِأنَّ لَهُم الجَنَّه…)(3)
«خداوند از مؤمنین جانها و اموال آنرا خریداری می کند به این که (در مقابل) پاداششان بهشت باشد…»
عارفان بصیر و حاجیان خبیر، در سوق آخرت، در داد وستد عرفانی بین خود و خدای خویش اند و با ندای: «أقِلنی عَثرَتی» (4) با حضرت «مُقیل العثرات» (5) در پی افاله ی (6) ما قبل و معامله ی جدیدی با خدا می باشند.
حجّ بازار بزرگ فروختن نفس به خدای مهربان و معاوضه ی کالای نفس آلوده و سرکش با نفس مطمئنه است. در حجّ، حاجیان نفس بیمار خود را به بازار لطف الهی می آورند و از خدا درخواست معاوضه و مبادله ی آنرا دارند.
امام باقر (ع) فرمودند:
(الحَجُّ و العُمرَهُ سُوقان مِن أسواق الآخِرهِ اللاّزم لَهُما مِن أضیافِ الله.)(7)
«حج و عمره دو بازار از بازارهای آخرت است که هر کس ملازم (تجارت در) آن دو شود از میهمانان الهی خواهد بود.»
بر این مبنا میان بازار دنیا و بازار آخرت شباهتها و تفاوت هایی وجود دارد که به آن ها اشاره می کنیم:

مشابهت های بازار دنیا و بازار آخرت (خانه ی خدا)
1. بازار دنیا محل عرضه و مبادله داد و ستد است.
2. در بازار دنیا تجمع و هیاهوی مردمان بسیار است.
3. در بازار دنیا همه به دنبال سود و بهره بیشترند.
__________
1. بازار آخرت نیز محل عرضه و مبادله و معاوضه است
2. در بازار آخرت نیز تجمع و هیاهوی مردمان بسیار است.
3. در بازار آخرت نیز همه به دنبال سود و بهره بیشترند.

تفاوت های بازار دنیا و بازار آخرت (حجّ و خانه ی خدا)
1. در بازار دنیا کالای مادی خرید و فروش می شود.
2. در بازار دنیا اهل دنیا خریدار و فروشنده انسان ها هستند.
3. در بازار دنیا اهل دنیا جمعند.
4. بازار دنیا محل تجمع شیاطین است.
5. در بازار دنیا سود مادی مطرح است.
6. در بازار دنیا ساکها پر از جنس دنیوی می شود.
7. در بازار دنیا فریب و نیرنگ راه دارد.
8. در بازار دنیا روح خسته و افسرده می شود.
9. بازار دنیا پر زحمت است.
10. در بازار دنیا انسان، بیشتر خریدار است.
11. بازار دنیا سرای غفلت و بی خبری است.
12. هرکس در بازار دنیا برای دنیا کار کند مزدش آتش دوزخ است.
__________
1. در بازار آخرت کالای معنوی خرید و فروش می شود.
2. در بازار آخرت فروشنده انسان و مشتری خداست.
3. در بازار آخرت اهل معنا جمعند.
4. بازار آخرت محل تجمع فرشتگان است.
5. در بازار آخرت سود معنوی مطرح است.
6. در بازار آخرت دلها پر از جنس معنوی می شود.
7. در بازار آخرت خلوص و یکرنگی جای دارد.
8. در بازار آخرت روح با نشاط و شاداب می گردد.
9. بازار آخرت پر رحمت است.
10. در بازار آخرت انسان، بیشتر فروشنده است.
11. بازار آخرت سرای یاد خدا و بیداری است.
12. هر کس در بازار آخرت برای آخرت کار کند مزدش بهشت برین است.

پی نوشت ها :

1. نهج البلاغه، حکمت 131.
2. کافی، ج 4، ص 255.
3. توبه/ 110.
4. «خدایا از خطا و لغزش من درگذر»(دعای کمیل).
5. «کسی که از خطاها و لغزش ها در می گذرد»(جوشن کبیر)
6. اقاله در معاملات یعنی بازگرداندن کالای خریداری شده به مالک و خواهش از او برای باز پس گیری- فسخ معامله.
7. الفقیه، ج 2، ص 221.
منبع: نیلی پور، مهدی؛ (1388)، شهر سپید خدا (مدیریت معنوی حج و عمره)، اصفهان: مرغ سلیمان