یکی از اصول مهم در مدیریت زیارت خانه ی خدا و سائر مشاهد مشرّفه، توجّه به اصل زاد و توشه و تجهیز به نیازمندی های مادّی و ظاهری و معنوی و باطنی است. در روایات در کنار نیازمندی های جسمی به نیازمندی های معنوی نیز توجه داده شده است.
1. همراه داشتن مواد غذائی و خوراندن به دیگران
قال الصادق (ع): (المُرُوَّهُ فِی السَّفَرِ کَثرَهُ الزّادِ وَ طیبُّهُ وَ بَذلُهُ لِمَن کانَ مَعَک…)(1)
«مردانگی در سفر عبارت است از: ره توشه ی زیاد و خوب و بخشش آن به هسمفرانت…»
2. استفاده از غذاهای مقوّی قبل از سفر
قال رسول الله (ص):
(إذا أردتُمُ الحَجَّ فَتَقَدّموا فی شِرَی الحوائج بِبَعضِ ما یُقَوّیکم علی السَّفَرِ فَإنَّ اللهَ عزَّو جَلَّ یَقُولُ: «وَ لَو أرادوا الخُروجَ لأعَدّوا لَهُ عُدَّهً…»)(2)
«چون قصد حج کردید لوازم ضروری که در سفر مورد نیازتان قرار می گیرد را خریداری کنید، چرا که خداوند می فرماید: «اگر آنان تصمیم بر خارج شدن داشتند، لوازم ضروری آن را تدارک می دیدند.»
3. همراه داشتن دارو
قال لقمان (ع) لإبنِهِ (… وَ تَزَوَّد مَعَکَ مِنَ الأدویهِ ما تنتَفِعُ أنتَ وَ مَن مَعَکَ…) (3)
لقمان به فرزندش گفت: « ( در سفر) داروهایی که به کار تو و همراهانت می آید، با خود بردار…»
4. همراه داشتن ساک دستی (همیان)
در کتاب فتوحات مکیه در خصوص تهیه زاد و توشه و جواز همراه داشتن ساک دستی در خلال مناسک حجّ، آمده است:
(تَرَخَّصَ رسولُ اللهِ فی الهَمیانِ لِلمُحرِم…
رَخَّصَ لِأنَّ نَفَقَتَهُ فیه الّذی أمَرَهُ اللهُ أن یَتَزَوَّد بِها إذا أرادُ الحَجَّ فَقالَ: «وَ تَزَوّدوا فَإنَّ خَیرَ الزَّاد التَّقوی » فَالتَّقوی هَهُنا ما یَتَّخِذُه الحاجُّ مِنَ الزّاد لِیَقِیَ بِهِ وَجهَهُ مِنَ السُئوالِ و یَتَفَرَّغ لِعِبادَهِ رَبّهِ و لَیسَ هذا هو التَّقوی المعروفُ و لِهذا ألحَقَهُ بِقَولِهِ عَقیبَ ذلکَ: « وَاتَّقونِ یا أولی الألباب» فأوصاه مَعَ التَّقوی الزّاد، بالتّقوی فیه أی یکون طَیّباً حَلالاً.)
«رسول خدا (ص) به مُحروم اجازه داد تا ساک دستی (همیان) همراه داشته باشد… اجازه داد تا زاد و توشه اش را در آن قرار دهد، که خداوند دستور داده آن زاد و توشه را هنگام سفر حجّ همراه بردارد و فرمود: «زاد و توشه برگیرید که بهترین زاد و توشه تقوی است.» پس تقوی در اینجا آن چیزی است که حاجی از احتیاجات بر می گیرد تا آبرویش را از درخواست از دیگران حفظ کند و برای عبادت خدایش فارغ البال و آسوده باشد و تقوای مذکور، آن تقوای معروف نیست و برای همین خداوند در ادامه آیه می فرماید: «از من بترسید ای صاحبان اندیشه» پس به حاجی سفارش کرده در کنار همراه داشتن تقوای توشه، تقوای الهی را نیز رعایت کند یعنی توشه اش پاکیزه و حلال باشد.»
همچنین همراه داشتن این لوازم، زائر را در برنامه حجّ موفق تر می نماید:
1. یک جلد قرآن
2. یک جلد کتاب دعا
3. تسبیح تربت
4. مقداری ذغال و اسپند برای ضدعفونی کردن محیط
5. مقداری سرکه برای ضد عفونی کردن فضای محل اسکان (البته باید شیشه سرکه به صورت سرباز در محیط قرار داده شود.)
6. ضبط دیجیتالی کوچک با برنامه های: دعای جوشن، مناجات حضرت علی (ع) در مسجد کوفه، زیارت آل یاسین، زیارت جامعه، روضه ی حضرت زهرا (ع) و… (برای استفاده در طواف، کنار قبرستان بقیع و…)
7. یک نقشه از شهر مکه و مدینه
8. نقشه خطوط و مراکز خدماتی شهر مکه و شهر مدینه و بعثه.
9. لیست نیازهای شخصی و افرادی که به ما التماس دعا گفته اند ( برای دعا در روز عرفه)
نیازمندی های معنوی:
1. تقوای الهی:
در آیات مربوط به حج، بر عنصر تقوی زیاد تأکید شده است، قرآن می فرماید:
( الحَجُّ أشهُرُ معلومات فَمَن فَرَضَ فیهِنَّ الحَجَّ فَلا رَفَثَ ولا فُسُوقَ و لا جِدال فی الحَجّ وَ ما تَفعَلُوا مِن خَیرٍ یَعلَمهُ الله و تَزَوَّدوا فَإنَّ خَیرَ الزّاد التَّقوی و اتَّقُونِ یا أولی الألباب.) (4)
«حج در ماههای معینی (شوال، ذی القعده و ذی الجّحه ) است، کسانی که (با احرام بستن) حج را بر خود واجب کرده اند (بدانند که ) آمیزش جنسی، گناه و جدال در حجّ ممنوع است و آنچه از کارهای نیک انجام دهید خدا آن را می داند و توشه تهیه کنید که بهترین زاد و توشه پرهیزکاری است و از من بترسید ای خردمندان»
2، 3و 4. ورع، بردباری و خوش اخلاقی:
قال الباقر(ع): (ما یُعبَأُ بِمَن یَؤمُّ هذا البَیتَ إذا لم یَکُن فیه ثَلاثُ خِصالٍ: وَرَعُ یَحجِزُهُ عن معاصی اللهِ تعالی وَ حِلمُ یَملِکُ بِهِ غَضَبَهُ وَ حُسنُ الصُّحبَهِ لِمَن صَحِبَهُ). (5)
«کسی که این خانه را زیارت کند، اگر سه خصلت در او نباشد ارزش ندارد: ورعی که او را از معاصی خدای تعالی باز دارد، حلمی که با آن خشمش را مهار کند و خوشرفتاری با کسی که با وی همنشینی و مصاحبت دارد.»
در کنار این نیازمندی های معنوی، داشتن این توشه ها نیز به زائرین خانه خدا سفارش می شود:
1. یک ساک اخلاص
2. یک ساک بزرگتر تقوی
3. مقداری صبر و تحمل
4. یک بسته نظم و بهداشت
5. یک بسته اخلاق جمعی و گروهی
6. یک دست برای کمک به دیگران
7. دو پای خستگی ناپذیر برای طواف، سعی و …
8. یک زبان دراز برای ذکر خدا
9. یک شیشه اشک چشم برای مناجات با خدا
10. یک دستگاه گیرنده امواج و الهامات غیبی (قلب صاف)
11. آیینه ای برای دیدن عیوب خود
تذکر: ( جهت سهولت در سفر و موفقیت در برقراری ارتباط با خدا از آوردن لوازم اضافی مانند: گناه، حسادت، سوء ظن و… جدّاً خودداری فرمایید.
پی نوشت ها :
1- میزان الحکمه، ح 8623
2- بحار، ج 10، ص 96
3- میزان الحکمه ، ح 8607
4- بقره / 197
5- میزان الحکمه، ح 3296
