رؤیت امام عصر، در دوران غیبت کبرا به سه صورت ممکن است:
الف) در عالم خواب: گروهی امام عصر را در خواب زیارت می‌کنند (باید توجه داشت که خواب به تنهایی دلیل و ملاک عمل نیست)؛
ب) در حال مکاشفه: مکاشفه حالتی بین خواب و بیداری و یک ارتباط روحی است که بعضی در این حالت، امام زمان را زیارت می‌کنند. مکاشفه نیز همانند خواب، به تنهایی حجت نیست و نمی‌تواند ملاک عمل باشد؛
ج) در حال بیداری: گروهی نیز در حالت عادی و به‌طور طبیعی امام زمان را زیارت می‌کنند.
حال بیداری از نظر کیفیت و نحوه دیدار سه حالت دارد:
1. دیدار با عنوان غیرحقیقی؛
به گونه‌ای که دیدارکننده هنگام ملاقات و بعد از آن، هیچ‌گونه توجهی به شخص امام ندارد و ایشان در این دیدار، فردی عادی و ناشناس تلقی می‌شود. این رؤیت ممکن است برای بسیاری از افراد رخ دهد و امام مهدی علیه‌السلام با افراد برخورد داشته باشد، ولی مردم هرگز او را نمی‌شناسند.[1]
2. دیدار همراه با شناخت؛
یعنی شخص دیدارکننده امام را به هنگام دیدار بشناسد. این نوع رؤیت، بسیار اندک و انگشت‌شمار است؛ زیرا چنین رؤیتی با فلسفه غیبت، منافات دارد و در عصر غیبت، اصل بر این است که حضرت از چشمان مردم پنهان باشد، مگر در مواردی که مصلحت مهم‌تری ایجاب کند و حضرت بنا به مصالحی خود را بشناساند.
3. رؤیت حضرت در حال غفلت از حضور امام؛
یعنی شخص امام را ملاقات می‌کند، ولی در آن حال به حضور حضرت توجهی ندارد و وی را فردی عادی می‌پندارد، اما پس از ملاقات با توجه به دلایل و شواهد موجود، یقین پیدا می‌کند که وی امام عصر بوده است. بیشتر تشرفاتی که در کتاب‌ها نقل شده از این نوع است.
نشناختن نیز یا به دلیل غفلت شخص دیدارکننده در آن حال است و یا به دلیل اینکه حضرت در او تصرفات تکوینی و ولایی کرده و اجازه شناخت را به وی نمی‌دهد، ولی بعد از جدایی، از قراین دیگر یقین حاصل می‌شود که وی امام بوده است.
تشخیص صدق و کذب چنین رؤیت‌هایی، به دلیل یقینی و صدق گوینده نیاز دارد. چنین ادعاهایی از افراد ناموثّق و بی‌تقوا، پذیرفتنی نیست و اصل بر تکذیب مدعی چنین دیدارهایی است، مگر اینکه به صحت گفتار وی یقین داشته باشیم.
البته باید توجه داشت که در زمان غیبت کبرا، هیچ‌کس به اراده و خواست خود به حضرت حجت علیه‌السلام دست‌رسی ندارد و ملاقات، امری یک‌سویه است؛ یعنی اگر عنایت خداوند شامل حال کسی شود و قابلیت و لیاقت دیدار امام عصر در او پدید آید، حضرت به دیدارش می‌آید و خود را نشان می‌دهد؛ نه اینکه هرگاه خودش خواست، بتواند به دیدار حضرت برسد.
هم‌چنین ارتباط دائم (در این دوران) برای هیچ‌کس اتفاق نمی‌افتد؛ بنابراین، هرکس ادعا کند که هرگاه بخواهد به خدمت امام می‌رسد و یا ادعا کند که واسطه بین مردم و امام زمان است، دروغ می‌گوید و باید او را تکذیب کرد. ملاقات‌ها اموری اتفاقی و پیش‌بینی‌نشده هستند؛ چون بنابر حکمت و فلسفه غیبت کبرا، حضرت در پس پرده غیبت است و کسی با حضرت ارتباط دایم و به دل‌خواه خود ندارد.
پی‌نوشت‌ها
1. بحارالانوار، ج۵۲، ص۱۵۴.
