عربستان کشوری است که به دلیل داشتن مهم ترین اماکن مقدس دنیا مورد توجه مسلمانان جهان است
مکه سرزمین وحی سرشار از شگفتی هاست، جایی که پاک ترین و مقدس ترین مکان برای مسلمانان دنیا است و تمام مسلمانان فارغ از نژاد و ملیت شان آرزوی دیدن این سرزمین پر از نور را دارند. در این مقاله سفری کردیم به این سرزمین اسرارآمیز.

دری از چوب کاج و نقره

قبل از بنای کعبه به دست قریش، این مکان دو در داشت؛ یکی در قسمت شرقی، یعنی محل کنونی آن و دیگری در قسمت غربی و این دو در برای این بود که از یک در داخل و از در دیگر خارج شوند که بعدها در غربیبسته شد و یکی از آنها باقی ماند که تا به حال بارها تعویض شده است. دلیل آن هم این است که امروزه کسی داخل کعبه نمی شود و فقط برای نظافت در آن گشوده می شود.
یکی دیگر از شگفتی ها در خصوص معماری کعبه، سقف دو طبقه آن است که بین این دو سقف تنها سه پایه چوبی ای قرار دارد اما به طرز عجیبی استوار و محکم است. در سال 1477 هجری قمری برای استحکام بیشتر سقف، اطراف آن با سنگ مرمر پوشیده شد و راه پله ای برای رسیدن به سقف بالایی ساخته شد. از تزئینات جالبی که در کعبه وجود دارد، درب آن است که با چوب ساج که درختی کمیاب و خوشبوست و همچنین از نقره خالص ساخته شده و با طلا و جواهرات تزئین شده است. حجرالاسود که یکی از ارکان مهم خانه خدا و مسجد الحرام است تا به حال بارها آسیب دیده و حتی تکه تکه شده است، به همین خاطر امروزه داخل محفظه ای از نقره قرار گرفته و فقط قسمت کوچکی از آن برای زیارت و تماشا باز گذاشته شده است. در گوشه ای دیگر از کعبه، حجر اسماعیل(ع) قرار دارد که طبق روایاتی محل دفن حضرت اسماعیل و مادرش هاجر است و در قسمت بالای آن ناودانی از طلا وجود دارد که روی بام کعبه نصب شده و هرگاه باران می آید از این راه به حجر اسماعیل می رسد و نخستین بار به دست یوسف ثقفی ساخته شد تا آب باران روی سقف جمع نشود. کعبه از جهات مختلف برای مسلمانان از اهمیت ویژه ای برخوردار است که یکی از آنها نجات معجزه آسای آن از دست سپاه ابرهه و اصحاب فیل در زمان عبدالمطلب است و دومین حادثه مهم به دنیا آمدن حضرت علی(ع) در آنجاست.

دیوارهای سنگی

سنگ هایی که برای ساخت کعبه استفاده شده اند از جنس گرانیت سیاه هستند که اکثرشان از کوه های اطراف مکه آورده شده اند.
ارتفاع هرکدام از این سنگ ها متفاوت است؛ به طوری که بزرگ ترین آنها یک متر و 90 سانتی متر طول، 50 سانتی متر عرض، 28 سانتی متر ارتفاع و کوچک ترین آنها 50 سانتی متر طول و 40 سانتی متر عرض دارد.
نکته بسیار عجیب، چگونگی آوردن این سنگ ها و قرار دادن آنها روی هم بدون هیچ وسیله و ماشینی است . در زمان بازسازی کعبه به دست پادشاه عثمانی در پایه های آن سرب ریخته شد تا این بنا دیگر آسیب نبیند.

مسجد الحرام

این مسجد در ابتدا بسیار کوچک بود اما به مرور و در زمان حاکمان مختلف بر وسعت آن افزوده شد و مساحت آن به اندازه ای رسیده که گنجایش یک میلیون نفر نمازگزار را دارد. این مسجد شامل سه طبقه است که طبقه سوم، محوطه ای بسیار وسیع و زیباست که کعبه در میان آن قرار گرفته و جالب اینجاست که حیاط آن از باقی طبقات پایین تر است. این مسجد 62 در دارد که سه در آن اصلی و از باقی درها بزرگ تر است.
نام این سه در بزرگ باب العمره، باب السلام و باب ملک عبدالعزیز است. علاوه بر این درها، دو در دیگر به نام های باب بنی شیبه که مستحب است زائرین از آن داخل شوند و باب بنی مخزوم که از آن خارج شوند نیز در آنجا به چشم می خورد. در قسمت شرقی کعبه، پشت مقام ابراهیم راه پله ای وجود دارد که به زیر حیاط و محل قرارگیری چاه زمزم می رسد.

شست و شوی خانه مقدس

هر سال در زمان شست و شوی کعبه، برای فراهم کردن گلاب مورد نیاز برای غبارروبی، در کاشان غوغایی برپاست. آنها گلابی ویژه و 40 درصد به میزان 300 لیتر آماده کرده و به مکه می فرستند. کعبه در اول شعبان و هشتم ذی الحجه هر سال با گلاب ناب ایرانی شست و شو داده می شود و معطر می شود. برای اولین بار کعبه از سوی پیامبر(ص) بعد از فتح مکه شست و شو داده شد تا آثار بت ها و شرک از این مکان مقدس پاک شود. این سنت هر ساله به تبعیت از پیامبر(ص) اسلام انجام می شود.
برای این کار بعد از نماز صبح و پس از طلوع آفتاب خادمان کعبه در حطیم جمع می شوند( فاصله بین حجرالاسود، مقام ابراهیم و زمزم را حطیم می نامند که یکی از مکان های مقدس مسجدالحرام به حساب می آید و مکانی است که می گویند در آن مکان توبه حضرت آدم(ع) پذیرفته شده است). آنها پس از پوشیدن لباس های تمیز و معطر که معمولاً از جنس شال کشمیر است با سوزاندن عودهای معطر و گل وارد خانه خدا می شوند و در ظرفی مخصوص آب زمزم را با گلاب کاشان مخلوط کرده و با پارچه های ابریشم به تمیز کردن خانه خدا می پردازند. پس از اتمام غبارروبی جامه کعبه برداشته شده و پرده ای نو جایگزین آن می شود.
زمین خانه خدا نیز همچنین با پارچه های سفید معطر شسته و خشک می شود.

چشمه 3 هزارساله

زمزم نام چشمه ای مقدس است که در مسجدالحرام واقع شده است و به معنی آبی شیرین و گواراست که کمی شور باشد. این چاه با نام چاه اسماعیل نیز شناخته می شود و طبق آیات و روایات به دنبال معجزه ای برای نوزاد تشنه ابراهیم(ع) از زمین جوشید. عمق چاه زمزم حدود 30 متر است که با لایروبی های فراوان به این عمق رسیده و با این کار بر میزان آب آن نیز افزوده شده است.
البته چشمه هایی که به این چاه ختم می شوند 17 متر پایین تر از چاه اصلی قرار دارند. دو چشمه اصلی که بیشتر آب چاه را فراهم می کنند، در زیر حجرالاسود قرار گرفته اند که آنها نیز از سمت کوه های صفا و مروه و از منطقه ای به نام وادی ابراهیم به اینجا جاری می شوند.
طول این چشمه ها یکی 45 و دیگری 70 سانتی متر است و هر دو 30 سانتی متر ارتفاع دارند اما آب فراوانی به داخل چاه اصلی می ریزند. این آب از طریق چهار پمپ از زیرزمین کشیده می شود، پمپ ها در هر دقیقه 8 هزار لیتر آب استخراج می کنند.
روی دهانه چاه پمپی نصب شده است که آب را به داخل مخازن زیرزمینی مسجد و محوطه کعبه هدایت می کند و از آنجا توسط شیرهای آب در اختیار مردم قرار می گیرد. البته قبل از آن، آب به مخازن بزرگ تری ریخته می شود و بعد از تصفیه به مخازن مسجد راه پیدا می کند. در حال حاضر سه موتور برای تصفیه آب وجود دارد که در هر ثانیه 11 لیتر آب را تصفیه می کند. آب زمزم هنگام تصفیه فیلتر شده و با اشعه ماورای بنفش کاملاً بهداشتی شده و حتی خنک نیز می شود. تمام این دستگاه ها و همچنین خود چاه پشت صفحاتی شیشه ای قرار دارند که همه بتوانند این مراحل را از نزدیک ببینند اما هیچ کس اجازه ورود به آنجا را ندارد. در هر روز از 5 میلیون تا10 میلیون لیتر آب تصفیه می شود که تمامی مراحل تصفیه هزینه های بسیاری دراد که چیزی بیش از 700 میلیون ریال عربستان در سال است.
یحیی کوشک یکی از خادمانی است که سال های سال مسؤولیت پاکسازی چاه را برعهده داشته است. او در یکی از پاکسازی های خود به سنگ مرمری با قدمت بسیار زیاد برخورده بود که ادعا می شود این سنگ توسط عمر مختار به داخل چاه انداخته شده است. محققانی که برای فهمیدن چگونگی تأمین آب چاه به داخل آن رفته بودند، می گویند در زمان قدم زدن در چاه، آب و شنی که زیر پایشان حرکت می کرد، نشان دهنده تراوش آب از زیرزمین بود و همچنین این موضوع بیانگر آن است که به غیر از تأمین آب از طریق چشمه های دیگر، خود چاه زمزم نیز دائم در حال جوشش است ولی این آب آن قدر به آهستگی و یکنواخت بیرون می آید که هیچ گاه سطح آب تغییر نمی کند.
یکی دیگر از عجایبی که راجع به این چاه می توان گفت، این است که چاه های نزدیک زمزم و اطراف مکه همه بعد از گذشت سال خشک شده اند، در حالی که زمزم همچنان پر آب است. یکی از دانشمندان ژاپنی به نام مساروا ایموتو که بنیانگذار نظریه تبلور ذرات آب است، به خواص منحصر به فردی در مورد آب زمزم پی برده است که در آب های دیگر دیده نمی شود.
او تمامی تحقیقاتش را با استفاده از فناوری نانو انجام داده است و به این نتیجه رسیده که خواص آب زمزم را به هیچ عنوان نمی توان تغییر داد ولی دلیل تغییر نکردن آن بعد از گذشت این همه سال برای هیچ کس مشخص نیست.
به گفته دانشمند ژاپنی اگر یک قطره از آن را به 1000 قطره آب معمولی اضافه کنیم آن آب نیز دارای خواص آب زمزم می شود.
همچنین ایموتو می گوید که حتی بلورهای این آب نیز شبیه بلورهای هیچ آب دیگری نیست.
طبق تحقیقاتی که محققان پاکستانی در مورد چاه زمزم انجام داده اند، آنها نیز به ساختار جالبی در مورد آب زمزم برخورده اند که با آب های دیگر متفاوت است. حتی شکل ملکول های این آب نیز با دیگر آب ها تفاوت دارد. سامی آنگار، رئیس تیم محققانی بود که از پاکستان به مکه اعزام شده بودند.
آنها در نتایج تحقیقاتشان آب زمزم را کاملاً سالم و عاری از هر گونه جرم و آلودگی اعلام کردند. این آب توسط تانکرهای مخصوص به دست زائرانی که در مدینه هستند نیز می رسد. در تحقیقاتی دیگر که راجع به محتویات آب این چاه به عمل آمده است، مشخص شده که علاوه بر منیزیم و کلسیم و دیگر مواد معدنی ای که برای بدن لازمند، در این آب فلوراید نیز وجود دارد که در آب های معدنی و چاه های دیگر موجود نیست و به همین خاطر برای آشامیدن بسیار مفید است. همچنین به گفته زائرانی که از این آب نوشیده اند آب چاه زمزم باعث شادابی و رفع خستگی می شود و از همه مهم تر اینکه برخلاف چاه های دیگر هیچ نوع گیاه و جانوری در آب این چاه وجود ندارد و به همین خاطر به هیچ عنوان حتی قبل از تصفیه نیز این آب هیچ طعم و بوی نامطبوعی ندارد.

آب سلامت

چندی قبل در بعضی از خبرگزاری های آمریکایی و عربی، آب چاه زمزم آلوده اعلام شده بود؛ به همین خاطر تحقیقات کاملی در خصوص اطمینان از سلامت آب صورت گرفت و محققان مختلفی از سراسر دنیا به عربستان آمدند.
اما تنها چند روز بعد این اخبار تکذیب شد و آب زمزم کاملاً سالم اعلام شد. محققان با کمک عفان محمد جعید، مسؤول نگهداری چاه زمزم، آب چاه را آزمایش کرده و آنها نیز این آب را کاملاً سالم تشخیص دادند.
بعضی از افراد هم ادعا می کنند این چاه راهی زیرزمینی به دریای سرخ دارد که البته کذب بودن این ادعا هم اثبات شده است.

پرده زربافت ابریشمین

برای اولین بار حضرت اسماعیل(ع) پرده ای روی خانه خدا کشید.بعد از آن قریشی ها این کار را ادامه دادند و پرده گذاری برای کعبه به صورت یک سنت درآمد که هر چند سال یک بار پرده خانه خدا تعویض می شد. پیامبر(ص) پس از فتح مکه پرده ای که روی آن آیه های قرآنی نوشته شده بود روی کعبه کشیدند و از آن به بعد بود که این پرده سالی یک بار تعویض می شد.
این کار علاوه بر حرمت گذاشتن به این مکان مقدس برای دور کردن آن از آسیب نیز بوده است. تا به حال مصریان در اهدا کردن زیباترین پرده ها پیش قدم بوده اند، زیرا هنر پرده بافی آنها در جهان زبانزد است.
این پرده به دلیل قرارگیری در برابر آفتاب سوزان عربستان و بادهای شدید گاهی دو بار در سال تعویض می شود. از سال 200 هجری قمری تا به حال 244 پرده روی کعبه کشیده شده است. نصب پرده معمولاً در روز عرفه یا عید قربان انجام می شود.
پرده کعبه از 54 تکه تشکیل می شود که طول هرکدام 14 متر و عرض آن 95 سانتی متر است و از 670 کیلوگرم ابریشم سفید خالص تهیه می شود. مساحت کلی این پرده 2650 متر است و روی آن کمربند قرار دارد که از 16 تکه پارچه دوخته شده تشکیل شده که 45 متر طول و 95 سانتی متر عرض دارد.
برای رنگ آمیزی و نوشتن آیه هایی روی آن از 720 کیلوگرم رنگ مخصوص پارچه استفاده می شود و بالاخره برای تزئین کمربند این پرده از رشته های طلا و نقره استفاده می کنند که تقریباً 120 کیلوگرم وزن دارد.
این پوشش دارای دو بخش داخلی و خارجی است که پرده رویی معمولاً به رنگ سیاه است تا در میان حیاط سفید رنگ مسجدالحرام بدرخشد و پرده داخلی به رنگ زرد یا سبز دوخته می شود. روی در کعبه نیز پرده ای قرار داده می شود که برقع نام دارد. برقع نیز با ابریشم سیاه خالص بافته می شود و روی آن با آیات قرآن تزئین می شود. هزینه بافت این پرده ها در سال به بیش از 17 میلیون ریال عربستان می رسد.

حجر اسماعیل(ع)

پس از آنکه خانه کعبه به دست ابراهیم(ع) ساخته شد، اسماعیل(ع) در کنار آن خانه ای برای خود و مادرش ساخت که آن حجر اسماعیل(ع) نامیده می شود.
این محل از دو طرف به رکن عراقی و شامی کعبه می رسد و در قسمت شمالی کعبه قرار دارد. ارتفاع این مکان، حدوداً 30 متر است. بر طبق روایات، حجر اسماعیل(ع) محل دفن هاجر، اسماعیل(ع) و تعداد زیادی از پیامبران الهی است که وقتی هاجر از دنیا رفت، اسماعیل(ع) 20 سال بیشتر نداشت و به همین خاطر مادرش را در حجر دفن کرد تا در کنار مادر خود باشد و دور آن دیواری کشید تا قبر او از آسیب دور بماند. این محل، سنگی است تقریباً به طول و عرض 40 سانتی متر و ارتفاع 50 سانتی متر که حضرت ابراهیم(ع) پس از اتمام ساخت دیوار کعبه روی آن ایستاد تا سنگ های بالایی را بنا کند. رنگ این سنگ زرد و قرمز است و جای پای حضرت ابراهیم روی آن باقی مانده که به همین دلیل به آن قدم گاه نیز گفته می شود و امروزه در محفظه ای از طلا و کریستال نگهداری می شود و به همین خاطر فقط به صورت دوفرورفتگی دیده می شود و جای پاها کاملاً مشخص نیستند. تا زمان پیامبر این سنگ به کعبه چسبیده بود ولی عمر، خلیفه دوم آن را جا به جا کرده و به مکان کنونی آورده است اما اینکه چرا این کار را کرد هنوز معلوم نیست.

شکاف مقدس در دل کوه

غار حرا محل بعثت پیامبر اسلام(ص) است. این غار در قسمت شمالی شهر مکه واقع شده و فضای آن برای نشستن پنج نفر کافی است اما تنها یک نفر می تواند در آنجا نماز بخواند. ارتفاع غار نیز به اندازه قد یک انسان است. غار حرا درواقع عبادتگاه حضرت محمد(ص)، پیامبر اسلام بود و او بیشتر اوقات خود را در این غار به سر می برد. از عایشه همسر پیامبر(ص) نقل شده است که او وقتی در این غار به سر می برد، خواب های بسیار روشن و زیبایی می دید و هنگام عبادت در این غار، آرامشی داشت که در هیچ مکان دیگری این گونه نبود و این دلیلی بود تا هر زمان که فرصتی می یافت به این غار پناه ببرد. پیامبر(ص) بیشتر روزهای ماه رمضان را در این غار می گذراند. طبق آیات قرآن در همین غار بود که نخستین بار بر ایشان وحی نازل شد و آیات آغازین سوره علق برای او خوانده شد. به همین خاطر این مکان از مقدس ترین مکان های مکه به شمار می رود. این غار در بالاترین نقطه کوه نور واقع شده است و رفتن به آنجا بسیار دشوار و طاقت فرسات، به طوری که اگر بدون توقف این راه طی شود چیزی حدود یک ساعت طول می کشد. کوه ثبیر نیز در برابر کوه نور واقع شده و کوهی است که خداوند از آنجا گوسفندی فرستاد تا به جای اسماعیل(ع) قربانی شود و به همین خاطر از دیگر اماکن مقدس در مکه است.
منبع: همشهری سرنخ، شماره 71