امر به معروف و نهى از منکر از اصول عملى اسلام و از مهمترین و عظیمترین فرایض دینى و آموزه عاشورایى حسینى است.
امر به معروف و نهى از منکر به منزله چراغى در دست انسان است که با انگیزه اصلاح و تعالى جامعه، چهره واقعى نیکى‌ها و بدى‌ها را به همنوعان خود نشان مى‌دهد.
لازمه ایمان حقیقی، رابطه و علاقه به سرنوشت یکدیگر است و لازمه این محبت و علاقه، امر به معروف و نهى از منکر مى‌باشد.
براى اجرا امر به معروف و نهى از منکر لازم است، معروف و منکر را شناخت و دانست که چه کارى در محدوده معروف قرار داد تا امر به آن لازم باشد و چه کارى در محدوده منکر قرار دارد تا نهى از آن واجب باشد.
افرادى که بدون شناخت صحیح مصادیق معروف و منکر، دیگران را امر و نهى مى‌کنند، نه تنها ممکن است خدمتى انجام ندهند، بلکه چه بسا باعث گمراهى دیگران نیز مى‌باشند.
هر آنچه که از نظر عقل و شرع واجب است امر به آن نیز واجب مى‌گردد و هر گفتار یا کردارى که عقلا قبیح یا شرعا حرام است، نهى از آن واجب است.
معروف نام هر کارى است که حسن آن توسط عقل و شرع شناخته شده و منکر نام کارى است که شرع و عقل آن را ناپسند مى‌شمارد.
هر عملى که موجب کمال و رشد آدمى شود و از نظر شرع و عقل ارزش شمرده شود، معروف و هر عملى که باعث انحطاط فرد و اجتماع گردد و ضد ارزش تلقى گردد، منکر نامیده مى‌شود.
قرآن از کارهایى که متصف به حسن هستند با کلمه معروف (یعنى کارهاى خوبى که براى همه مردم قابل شناسایى‌اند) و از کارهاى زشت به منکر یاد مى‌کنند. (یعنى بدى‌هاى نشان‌دار و همه‌کس ناشناس.)
کسانى که به اجراى این فریضه الهى اقدام مى‌کنند، لازم است خود نیز داراى ویژگى‌هاى ارزنده‌اى باشند، تا کلام و سخن آنها در دیگران اثر بخشد و با به‌کارگیرى روش‌ها و شیوه‌هاى صحیح تربیتى که موافق روح و طبع افراد است زمینه هدایت آنها را فراهم نماید.
آنها لازم است تمام تلاش و کوشش خود را در راه تزکیه و تهذیب نفس به کار برده و به آنچه که مى‌گویند و یا قصد گفتنش را دارند عمل نمایند.
آنهایى که مى‌خواهند این فریضه را انجام دهند، باید با حالت نصیحت و ارشاد مرتکب گناه را هدایت نمایند، نه با حالت انتقام‌گیرى و خشونت که این روش در اسلام پذیرفته نیست انسان باید در امر و نهى خود احتمال تاثیر بدهد. از این‌رو اگر اطمینان داشته باشد که امر و نهى او تاثیرى ندارد وظیفه‌اى متوجه او نیست. امر به معروف و نهى از منکر جایگاه ممتاز و برترى و همچنین از نقش کلیدى برخوردار است.
تبلیغ وامر به معروف و نهى از منکر به دو روش مستقیم و غیرمستقیم امکان‌پذیر است در حالى‌که روش غیرمستقیم موثر و نافذتر است و اگر این روش پشتوانه روش مستقیم نباشد آن روش کارایى و تاثیر نخواهد داشت.
روش مستقیم همان تبلیغ ظاهرى به وسیله گفتار و امثال آن مى‌باشد، اما روش غیرمستقیم این است که مبلغ و یا امر و ناهى خود به آنچه مى‌گوید عامل باشد، لباس معروف را به تن کند و خویشتن را به اخلاق انبیا واولیا زینت دهد و از صفات جاهلان و اهل دنیا دورى گزیند، که عمل و رفتار چنین شخصى بیشتر از گفتار او دیگران را به سوى معروف و نیکى‌ها فرا مى‌خواند و از منکر و زشتى باز مى‌دارد. زندگى بدون اهداف معنوى پوچ و تهى است. انسان وارسته زندگى را به جهت لذت‌هاى مادى آن نمى‌خواهد بلکه ارزش زندگى از نظر او به خاطر عقاید الهی، حفظ ارزشها و آرمان‌ها و تلاش و کوشش در جهت تحقق آنهاست. زیباترین جلوه انسانیت، تلاش و مبارزه پیگیر براى استقرار ارزشهاى الهى است. درادامه این روند ارزشمند است که انسان به حیات طیبه الهى نایل مى‌شود اما انسانى که از این موهبت الهى بى‌بهره است و براى حفظ منافع موهوم مادی، در مقابل بى‌عدالتى و زشتى سکوت مى‌کند، از سعادت معنوى محروم است و هرگز با ادامه این‌‌گونه زندگى ذلت‌بار سعادت واقعى را درک نخواهد کرد. کسى که نسبت به ارزشهاى معنوى و مکتب بى‌تفاوت باشد و هیچ‌گونه حساستى نسبت به آنها نداشته باشد و براى ایجاد معروف در جامعه و از بین بردن منکرات هیچ کوششى انجام ندهد، در حقیقت حیات معنوى و سعادت حقیقى را از دست داده است. امر به معروف و نهى از منکر به زمینه‌سازى‌هاى قبلى نیازمند است، یعنى اگر بخواهیم آثار امر به معروف و نهى از منکر را در جامعه مشاهده کنیم، لازم است مقدمات و وسایل اثر بخش در صول به آن آثار را فراهم نماییم و امکانات هدایت جامعه را فراهم نماییم. از بزرگترین وسایل تاثیر قدرت و بسیج و سازماندهى نیروهاى آموزش‌دیده و متدین و مومن است. سازمانى که موجب چنین تاثیر و تحولى مى‌شود و سمبل اجراى فریضه امر به معروف ونهى از منکر مى‌تواند باشد،‌بسیج است. از آنجایى که بسیج از بدنه مردم و با آشنایى با روحیات اقشار مختلف جامعه و شیوه‌هاى برخورد با آنها و با همکارى و یارى توده‌هاى مردمى و حزب‌الهى به این کار اقدام نماید شاهد موفقیت‌هاى چشمگیرى در اجراى این فریضه الهى خواهیم بود.