1. معنى اعتکاف
واژه «اعتکاف» در معناهایى همچون: خود را باز داشتن، در جایى ماندن، گوشه‌نشینى براى عبادت و… آمده است و در شرع مقدس عبارت است از ماندن در مسجد به قصد بندگى خدا و عبادت. این عمل به خودى خود مستحب است و به واسطه نذر و قسم یا عهد و اجاره و… واجب مى‌شود.
2. حقیقت اعتکاف
اعتکاف، وسیله ارتباط و انس با خالق جهان است.
اعتکاف، عاشقان را به طواف حریم الهى مى‌برد.
اعتکاف، انقطاع از غیر به سوى خداست.
اعتکاف، در کوىِ ولایت، وقوف پیدا کردن و در نهان‌خانه دل، با حق سخن گفتن است.
اعتکاف، دفتر دل را گشودن و از اسرار غیبى آن آگاه شدن است.
اعتکاف، به حساب خویش رسیدگى کردن پیش از حلول یوم تُبلى السرائر است.
در اعتکاف، خانه دل از اغیار تهى شده، نور محبت خدا جایگزین مى‌شود.
اعتکاف، فصلى براى گریستن و موسمى براى بارش رحمت و زدودن آلودگى‌هاى گناه است.
اعتکاف، بهارى براى از نو رستن و شکفتن شکوفه‌هاى فطرت است.
اعتکاف، مجالى براى انس با خداست و مقدمه شهود ربّ و وصول به محضر لاهوتى اوست.
اعتکاف، آینه‌اى است براى پیراستن جان و صفا بخشیدن به روح و تطهیر صحیفه اعمال.
اعتکاف، توفیقى است براى نشستن بر سر خوان لطف و مائده خداوند و لذت بردن از راز و نیاز و مناجات با او.
اعتکاف، گلگشتى است در عالم کرّوبیان!
اعتکاف، تجربه ارزنده‌اى است براى دست افشاندن از متاع دنیا.
3. پیشینه اعتکاف
بر اساس بیان قرآن کریم، اعتکاف عملى بوده که در شریعت ابراهیم علیه‌السلام از مناسک و عبادت‌هاى الهى به شمار مى‌رفته و پیروان ایشان به این عمل مى‌پرداختند.
حضرت سلیمان علیه‌السلام نیز در بیت‌المقدس اعتکاف مى‌کرد و آب و خوراک براى آن حضرت فراهم مى‌شد و او در آنجا به عبادت مى‌پرداخت.
حضرت موسى علیه‌السلام با وجود مسئولیت سنگین رهبرى و هدایت امت، براى مدت زمانى آنان را ترک کرد و براى خلوت با خدا به خلوت‌گاه کوه طور شتافت.
حضرت زکریا علیه‌السلام از کسانى بود که سرپرستى معتکفان در بیت‌المقدس را به عهده داشت و از جمله کسانى را که در امر اعتکاف سرپرستى مى‌کرد، حضرت مریم علیهاالسلام بود.
پیامبر اکرم صلى‌الله‌علیه‌و‌آله نیز مانند اجداد خود بر دین حضرت ابراهیم علیه‌السلام بود و عبادات متداول آن دین از جمله اعتکاف را بر پا مى‌داشت. محل اعتکاف پیامبر، غار حرا بود.
پیامبر پس از بعثت و هجرت به مدینه در مسجدالنبى معتکف مى‌شد و با خداى یگانه خلوت مى‌کرد.
4. سیره پیامبر اعظم صلى‌الله‌علیه‌و‌آله در اعتکاف دهه آخر ماه رمضان
پیامبر اکرم صلى‌الله‌علیه‌و‌آله در کنار دیگر عبادت‌ها، به اعتکاف توجه ویژه‌اى داشت. آن حضرت براى انجام این مهم، بر اعتکاف ماه رمضان، به ویژه دهه آخر آن اهتمام مى‌ورزید و آن را با دو حج و دو عمره برابر مى‌دانست.
پیامبر ابتدا دهه اولِ ماه رمضان، سپس دهه دوم و در نهایت، دهه سوم این ماه را براى انجام اعتکاف برگزید و پس از آن، تا آخر عمر، بر اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان مداومت داشت. چون دهه آخر ماه رمضان فرا مى‌رسید، پیامبر رخت‌خواب خویش را جمع مى‌کرد و خود را کاملاً آماده عبادت مى‌ساخت و در زیر سایبانى که براى ایشان فراهم مى‌شد، عبادت مى‌کرد.
5. بهترین زمان براى اعتکاف
ـ پیامبر اعظم صلى‌الله‌علیه‌و‌آله مى‌فرماید: «هر کس در ماه رمضان ده روز معتکف شود، ارزش آن معادل دو حج و دو عمره است».
ـ امام خمینى رحمه‌الله مى‌فرماید: «با فضیلت‌ترین اوقات اعتکاف ماه رمضان است و برترین ایام ماه رمضان، دهه آخر آن است».
ـ از آنجا که اعتکاف بدون روزه محقق نمى‌شود، ایامى که روزه آن مستحب است، مانند سیزده، چهارده و پانزدهم ماه رجب، زمان مناسبى براى اعتکاف است و ثواب آن افزون‌تر خواهد بود. امروزه در کشور ما اعتکاف در این ایام رواج دارد. بنابراین، جا دارد فضیلت اعتکاف در دهه آخر ماه رمضان نیز براى مردم بیان شود تا به سنّت و روش پیامبر اکرم صلى‌الله‌علیه‌و‌آله و ائمه معصومین علیهم‌السلام اقتدا شود.
6. آثار و برکات معنوى اعتکاف
الف) مهمان شدن بر خدا
ماندن در مسجد که خانه خداست به منزله میهمان شدن بر صاحب‌خانه است. بنابراین نخستین پى‌آمد اعتکاف این است که معتکفان مورد اکرام پروردگار کریم قرار مى‌گیرند.
ب) زمینه‌سازى براى روزه گرفتن و نماز خواندن
ج) یافتن شرافت قرآن خواندن
د) بهره‌مندى از فیوضات ذکر خدا و توسلات و دعاها
ه) برآورده شدن حاجت‌ها و دریافت پاداش بى‌پایان
و) آمرزش گناهان
ز) دورى از آتش دوزخ
7. حکایتى از برکت‌هاى اعتکاف
در احوالات مقدس اردبیلى چنین آمده است: «در سال‌هاى گرانى، مقدس اردبیلى هرچه خوراک در منزل داشت، بین فقرا تقسیم کرد و براى خود نیز سهمى مانند فقرا برداشت. همسرش با حالت اعتراض به او گفت: «چرا در چنین وضعى فرزندان خود را محتاج مى‌کنى تا ناچار شوند از دیگران کمک بگیرند».
آن مرحوم چیزى نگفت و برخاست و براى اعتکاف به مسجد کوفه رفت و معتکف شد و به دعا و عبادت پرداخت. روز دوم اعتکاف، شخصى مقدارى گندم اعلا و مقدارى آرد نرم به خانه آن مرحوم آورد و گفت: «صاحب منزل، اینها را برایتان فرستاده و خودش در مسجد کوفه معتکف است».
پس از پایان اعتکاف، مقدس اردبیلى به خانه آمد، همسرش به او گفت: «آذوقه‌اى که به وسیله آن عرب فرستاده بودید، بسیار عالى و درجه یک بود.» مقدس اردبیلى هنگامى که این سخنان را شنید به حمد و سپاس و ثناى خدا پرداخت و با این عمل خود به دیگران فهماند کسى که براى مریم علیهاالسلام در حال اعتکاف آذوقه مى‌فرستد، مؤمنِ به درگاه خویش را هم فراموش نمى‌کند».
8. خلوت اعتکاف (شعر)
در حلقه درویش ندیدیم صفایى
در صومعه از او نشنیدیم ندایى
در مدرسه از دوست نخواندیم کتابى
در مأذنه از یار ندیدیم صدایى
در جمع کتب هیچ حجابى ندریدیم
در درس صحف، راه نبردیم به جایى
در بتکده، عمرى به بطالت گذراندیم
در جمع حریفان، نه دوایى و نه دایى
در جرگه عشاق رَوم، بلکه بیابم
از گلشن دلدار، نسیمى ردپایى
این ما و منى جمله ز عقل است و عقال است
در خلوت مستان، نه منى هست و نه مایى
امام خمینى قدس‌سره
خلعت اعتکاف
به تن نما، برادرم، خلعت اعتکاف را
رسان به کام خویشتن لذت اعتکاف را
سه پنج روز زندگى، به راه و رسم زندگى
به پا نما، برادرم، همت اعتکاف را
اگر که مفت مى‌خرند در این زمانه عمر را
بیا بخر براى خود، عزت اعتکاف را
اگر ضعیف گشته‌اى به زیر بار زندگى
رسان به جان خویشتن، قدرت اعتکاف را
ز دود و داد درگذر، به حال خود نما نظر
گُزین در این میانه تو خلوت اعتکاف را
تشرّف است بى‌گمان، اجازه‌اى است در میان
اگر دهند دست من قسمت اعتکاف را
برگرفته از : ارمغان :: تابستان 1386 – شماره 3
منبع:حوزه
