تولّی به ولایت عامل رسیدن به مقام توحید
عالم برای این آفریده شده که انسان به مقام درک توحید برسد. به تعبیری تسلیم خدای متعال باشد و این تسلیم هم تا مرز رضا ادامه می یابد؛ یعنی اراده او، محل اراده حضرت حق و راضی به مشیّت او باشد. مرتبه تام این مقام، مخصوص چهارده نور پاک است که با تمام وجود غرق در ولایت خدای متعال و راضی به تقدیر الهی بودند. لذا، نقطه مشیت خدای متعال هم بودند: «لن یشاؤا الا ان یشاء الله محال مشیته الله». برای همه مخلوقات، از انسان گرفته تا ملائکه و انبیای اولوالعزم، درک مقام توحید ممکن نیست، الا با تولّی به ولایت.
در پذیرش این ولایت است که همه مخلوقات، حتی انبیای اولوالعزم به کمال می رسند. ولایت رکن توحید است. «ارکان توحیدک» بزرگان تعبیری در این زمینه دارند که ائمه ارکان توحید الهی هستند. از این رو، ولایت آن ها مقوم توحید است؛ آن هایی که از مقام ولایت جدا شدند و به مقام عبادت نرسیدند، کسانی هستند که از اولیای خدا فاصله گرفتند و با اولیای خدا درگیر شدند. خدای متعال به هر کسی بخواهد غضب بکند، غضبش از طریق غضب ائمه است. اگر بخواهد رحمت بفرستد، از طریق رحمت آن ها واقع می شود. «السلام علی نعمت الله علی الابرار و نقمته علی الفجار».
آن هایی که با اولیای خدا درگیر می شدند، با خدای متعال درگیر بودند. برای رسیدن به قرب، آن چه لازم است، این است که انسان هم سفر اولیای خدا باشد.
قلب سلیم
قدم اول برای همراهی اولیای خدا داشتن قلب سلیم است. خدای متعال می فرماید: «یوم لا ینفع مال و لا بنون الا من عطی الله بقلب سلیم». در روز قیامت هیچ کسی از مال و فرزند بهره مند نمی شود، الا کسی که قلب سلیم دارد، حضرت قلب سلیم را چنین معنا می کنند؛ قلبی است که چیزی جز رضای خدای متعال در آن نیست؛ قلبی که فقط جای خدای متعال است. انسانی که همه نعمت هایی که به او می دهند، در راه خدای متعال خرج می کند از نعمت ها بهره مند می شود.
در بعضی روایت می خوانیم: «نحن وجه الله»؛ وجه، جهت عمل است. اگر جهت عمل به سمت خدا بود، عمل می ماند. اگر به سمت خدا نبود، باقی نمی ماند. لذا، همه سرمایه هایی که بندگان خدا دارند، سرمایه هالک است، الا سرمایه هایی که در راه خدا خرج می شود. اگر ظرفیت انسان به اندازه دنیا خلق شده بود، هیچ گاه او را دعوت به زهد نمی کردند. انسان باید به خدای متعال برسد و این با تعلق به دنیا ممکن نیست.
زهد و تقوا، مقدمه فراغت قلب
برای اینکه انسان به آخرت متصل شود باید زهد داشته باشد، چرا که زهد، مقدمه فراغت قلب است. زهد از تجلیات نبی اکرم(ص) است. هر کجا زهد هست، جلوه ای از نورانیتی است که خدای متعال به عنوان یکی از جنود و لشکریان حضرت به حضرت عطا کرده است. حقیقت زهد، زهد حضرت است. اگر بقیه مؤمنین زهدی دارند، جلوه ای از زهد اوست. حضرت فرمودند: «جنود عقل محقق نمی شود الا در وجود انبیا و ملائکه مقرب و مؤمنین ممتحن.»
در روایات نورانی، خدای متعال می فرماید: «و من یرد الله ان یهدیه یشرح صدره للاسلام». هدایت با شرح صدر آغاز می شود. نبی اکرم(ص) فرمودند: «نوری است که در قلب مؤمن واقع می شود.» از حضرت پرسیدند: این نور علامتی هم دارد؟ حضرت سه علامت فرمودند که به زهد ختم می شود. «التجافی عن دار الغرور و الانابه الی دار الخلود و الاستعداد للموت قبل حلول الفوت». علامت آن این است که دل جدا می شود و حالت پرواز پدید می آید و انسان متوجه دار خلود می شود و سیر معنوی شکل می گیرد. این، نورانیت و فراغت است که تأثیر بر مبدأ میل انسان می گذارد و مبدأ میل انسان را به طور کلی متحول می کند.
انسان زاهد و فارغ مشغول است و نوع ابتهاج او با انسان های دیگر فرق می کند؛ چون بنیان لذت، صفات انسان است. انسان کریم از بخشش لذت می برد. انسان سخی از جمع آوری و زراندوزی لذت می برد. ریشه لذت ها در صفات حمیده یا رذیله است. مؤمن فارغ، همه لذت هایش لذت معنوی و نورانی است. زهد به معنای بیگاری نیست، ولی اشتغالش ناشی از یک انس و لذت دیگری است. سرآغاز حرکت انسان است. انسان با زهد آماده می شود تا ایمان را بچشد.
امام فرمود: «حرام علی قلوبکم ان تعرف حلاوه الایمان حتی تزهد فی الدنیا فرمود ان قلب المومن اذا تخلی من الدنیا سماء ووجد حلاوه حب الله و کان عند الناس قد خولط بلی حب الله».
در روایت دیگری، امام صادق(ع) به جابر فرمود: «والله انی لمحزون انی مشغول القلب»، عرض کرد «یابن رسول الله جعلت فداک ما حزن قلبک ما شغلک» فرمود: «یا جابر من دخل قلبه صافی خالص دین الله شغل قلبه عن من سواک» فرمود: «یا جابر مالدنیا و ما عسی عن تکون الدنیا طعام اکلته او شراب شربته او امرأه عصبته هل هی طعام الا طعام اکلته» باید از دنیا بزرگ تر بود. سرآغاز همراهی با سیدالشهدا هم در این نکته است.
مقدمه حرکت به سمت خدای متعال، نگاه جامع به دنیا و نگاه واسع به آن است. مؤمن باید یک سلسله بصیرت هایی پیدا کند تا از دنیا فارغ شود. این موارد سبب می شود که انسان از دنیا بزرگ تر باشد.
سخنران: حجه الاسلام میرباقری
