1.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
چهل حدیث کودک
بَیْتٌ لا صِبْیانَ فیهِ لا بَرَکَهَ فیهِ
خانهاى که کودک در آن نباشد ، برکت ندارد.
کنز العمّال ، ح 44425.
2. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اِنَّ الْوَلَدَ الصّالِحَ رَیْحانَهٌ مِنْ رَیاحینِ الْجَنَّهِ
فرزند شایسته ، گُلى از گلهاى بهشت است .
کافى ، ج 6، ص 3، ح 10.
3. امام باقر علیه السلام:
اِذا اَرَدْتَ الْوَلَدَ فَقُلْ عِنْدَ الْجِماعِ : اَللّهُمَّ ارْزُقْنى وَلَدا وَ اجْعَلَهُ تَقیّا لَیسَ فى خَلْقِهِ زِیادَهٌ وَ لا نُقْصانٌ وَ اجْعَلْ عاقِبَتَهُ اِلى خَیْرٍ؛(1)
هرگاه فرزند خواستى ، هنگام آمیزش بگو : بار الها! به من فرزندى عطا کن و او را با تقوا قرار ده و در آفرینش او، کم و زیادى نباشد و او را عاقبت به خیر گردان .
کافى، ج 6 ، ص 10، ح 12.
4. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَدِّبُوا اَوْلادَکُمْ فى بُطونِ اُمَّهاتِهِمْ. قیلَ: وَکَیْفَ ذلِکَ یا رَسُولَ اللّهِ؟ فَقالَ: بِاِطْعامِهِمُ الْحَلالَ؛(1)
فرزندانتان را در رحم مادرانشان تربیت کنید. سئوال شد: این چطور ممکن است، اى رسول خدا؟ فرمودند: با خوراندن غذاى حلال (به مادرانشان).
جُنگ مهدوى، ص .132
5. امام صادق علیه السلام :
مِیرَاثُ اللّهِ مِن عَبدِهِ المُؤمِنِ الوَلَدُ الصَّالِحِ …؛
میراث خداوند به بنده مؤمنش فرزند صالح است
وسائل الشیعه، ج15، ص97.
6.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَلْبَناتُ هُنَّ الْمُشْفِقاتُ الْمُجَهِّزاتُ الْمُبارَکاتُ، مَنْ کانَتْ لَهُ ابْنَهٌ واحِدَهٌ جَعَلَهَا اللّهُ لَهُ سِتْرا مِنَ النّارِ، و مَنْ کانَتْ عِنْدَهُ ابْنَتانِ اُدْخِلَ الْجَنَّهَ بِهِما، وَ مَنْ کانَتْ عِنْدَهُ ثَلاثُ بَناتٍ أوْ مِثْلُهُنَّ مِنَ الاَْخَواتِ وُضِعَ عَنْهُ الْجِهادُ وَ الصَّدَقَهُ ؛(1)
دختران ، دلسوز ، مددکار و بابرکتاند . هر کس یک دختر داشته باشد ، خداوند ، او را پوششى از دوزخ قرار مىدهد و هر کس دو دختر داشته باشد ، به خاطر آن وارد بهشت مىشود و هر کس سه دختر یا مانند آن خواهر داشته باشد ، جهاد و صدقه از او برداشته مىشود .
کنز العمّال ، ح 45399 .
7.امام باقر علیه السلام:
شَرُّ الابَاءِ مَن دَعَاهُ البِرُّ اِلَى الاِفرَاطِ وَ شَرُّ الاَبنَاءِ مَن دَعَاه التَّقصِیرِ اِلَى العُقُوقِ”؛
بدترین پدران کسى است که [در نیکى از حد اعتدال خارج شود و] به زیادهروى بگراید و بدترین فرزندان فرزندى است که در اثر کوتاهى، به عاق والدین دچار شود.
تاریخ یعقوبى، ج 2، ص 486.
8.امام رضا علیه السلام:
لا تَقْرَبِ النِّساءَ فی اَوَّلِ اللَّیْلِ لا شِتاءً وَ لا صَیْفا وَ ذلِکَ اَنَّ الْمَعِدَهَ وَ الْعُروقَ تَـکونُ مُمْتَلِئَهً وَ هُوَ غَیْرُ مَحْمودٍ ، یُتَخَوَّفُ مِنْهُ الْقولَنْجُ وَ الفالِجُ ، وَ الْلَّقْوَهُ وَ النِّقرِسُ ، وَ الْحَصاهُ وَ التَّقْطیرُ ، وَ الْفَتْقُ وَ ضَعْفُ الْبَصَرِ وَ الدِّماغِ. فَاِذا اُریدَ ذلِکَ فَلْیَکُنْ فى آخِرِ اللَّیْلِ؛ فَاِنَّهُ اَصَحُّ لِلْبَدَنِ ، وَ اَرْجى لِلْوَلَدِ ، وَ اَذْکى لِلْعَقْلِ فِى الْوَلَدِ الَّذى یُقْضى بَیْنَهُما؛(1) آغاز شب ، چه در زمستان و چه در تابستان ، با زنان آمیزش مکن ، این بدان جهت است که معده و رگها پُرند و این وضعیت مناسبى [براى آمیزش] نیست و بیم قولنج و فلج و لقوه چانه و نِقرس و سنگ [کلیه [و تقطیر (چکایش) بول وفتق و ضعف در بینایى و ذهن مىرود . پس اگر قصد آمیزش دارد ، باید در پایان شب انجام دهد، که براى بدن ، صحتافزاتر و براى فرزنددار شدن امیدبخشتر و براى باهوش شدن فرزندى که در این میان پدید مىآید ، بهتر است .
طب الامام الرضا علیه السلام، ص 64.
9. امام على علیه السلام :
لا أدَبَ مَعَ غَضَبٍ
با خشم، تربیت [ممکن [نیست .
غرر الحکم ، ح 10529.
10.امام صادق علیه السلام :
بَادِرُوا اَحدَاثَکُم بِالحَدِیثِ قَبلَ اَن تَسبِقَکُم اِلَیهِم المُرجِئَه
فرزندانتان را با کلام [ما] آشنا کنید پیش از آن که مرجئه (و دیگر فرقههاى منحرف عقیدتى) بر شما سبقت بگیرند [ و آنان را منحرف سازند].
فروع کافى، ج2، ص94.
11.امام صادق علیه السلام :
مَنْ اَکَلَ سَفَرجَلَهً عَلَى الرِّیقِ طابَ ماؤُهُ وَ حَسُنَ وَلَدُهُ
هر کس ناشتا یک بِهْ بخورد ، نطفهاش پاکیزه مىشود و فرزندش نیکو مىگردد .
کافى ، ج 6، ص 357، ح 3 .
12.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
ما مِن اِمْرَاَهٍ حامِلَهٍ اَکَلَتِ الْبِطِّیخَ اِلاّ یَکونُ مَولودُها حَسَنَ الْوَجْهِ وَ الْخُلُقِ
هیچ زن باردارى نیست که خربزه بخورد ، مگر این که فرزندش زیبا و خوش اخلاق مىگردد .
طب النبی صلی الله علیه و آله و سلم، ص 10.
13.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَطْعِمُوا الْمَرأَهَ فى شَهْرِها الَّذى تَلِدُ فیهِ التَّمْرَ فَاِنَّ وَلَدَها یَکونُ حَلیما نَقیّا
به زن، در ماهى که زایمان کرده ، خرما بدهید ، چرا که فرزند او بردبار و پاک مىشود .
مکارم الأخلاق ، ص 169 .
14.پیامبر صلىاللهعلیه و آله :
مَنْ وُ لِدَ لَهُ مَولودٌ فَلْیُؤَذِّنْ فى اُذُنِهِ الْیُمْنى بِاَذانِ الصَّلاهِ وَلْیُقِمْ فِى الْیُسْرى فَاِنَّها عِصْمَهٌ مِنَ الشَّیْطانِ الرَّجیمِ ؛(1)به هر کس فرزندى داده شود ، باید در گوش راست او اذان نماز و در گوش چپ او اقامه بگوید ؛ چرا که مایه ایمنى از شیطانِ رانده شده است .
کافى ، ج 6، ص 24، ح 6.
15.پیامبر صلىاللهعلیه وآله :
لَیْسَ لِلصَّبىِّ لَبَنٌ خَیْرٌ مِنْ لَبَنِ اُمِّهِ ؛(1)
براى کودک ، هیچ شیرى بهتر از شیر مادرش نیست .
عیون اخبار الرضا ، ج 1، ص 38، ح 69 .
16.امام صادق علیه السلام:
اَلرَّضاعُ واحِدٌ وَ عِشْرونَ شَهْرا، فَما نَقَصَ فَهُوَ جَورٌ عَلَى الصَّبىِّ ؛(1)
شیرخوارى ، 21 ماه است . پس هر چه کم شود ، ظلم بر کودک است .
کافى ، ج 6، ص 40، ح 3 .
17.امام صادق علیه السلام:
عَلِّمُوا صِبیَانَکُم مِن عِلمِنَا مَا یَنفَعُهُم اللّهُ بِهِ لا تَغلِبَ عَلَیهِمُ المُرجِئَهُ بِرَأیِهَا
کودکانتان را به دانش ما آموزش دهید که براى آنان سودمند است تا مرجئه [و منحرفین] با دیدگاههاى خود آنان را مغلوب خود نسازند.
الخصال، ج2، ص157..
18.امام صادق علیه السلام:
اَ لْبَنونَ نَعیمٌ وَ الْبَناتُ حَسَناتٌ وَ اللّهُ یَسْألُ عَنِ النَّعیمِ ، وَ یُثیبُ عَلَى الحَسَناتِ
پسران، نعمتاند و دختران خوبى. خداوند ، از نعمتها سؤال مىکند و به خوبىها پاداش مىدهد .
کافى ، ج 6، ص 7، ح 12 .
19.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
طَهِّروا اَولادَکُمْ یَوْمَ السّابِـعِ فَاِنَّهُ اَطْیَبُ وَ اَطْهَرُ و اَسْرَعُ لِنَباتِ اللَّحْمِ، وَ اِنَّ الأَْرْضَ تَنْجُسُ مِنْ بَولِ الاَْغْلَفِ اَرْبَعینَ صَباحا
روز هفتم [تولّد] ، فرزندتان را [با ختنه] پاک کنید ، چرا که مایه تمیزى و پاکیزگى بیشتر و رویِش شتابندهترِ گوشت است و زمین ، چهل روز از بول شخص ختنه نشده ، آلوده مىماند .
کافى ، ج6، ص35، ح2.
20.امام على علیه السلام:
تَخَیـَّروا لِلرَّضاعِ کَما تَتَخَیَّرونَ لِلنِّـکاحِ، فَاِنَّ الرَّضاعَ یُغَیِّرُ الطِّباعَ
براى شیردادن ، [دایههاى شایسته [انتخاب کنید، همانگونه که براى ازدواج انتخاب مىکنید ، چرا که شیر ، طبیعتها را تغییر مىدهد .
قرب الاسناد ، ص 93، ح 312.
21.عمرو بن شعیب عن أبیه عن جدّه:
اِنَّ النَّبىَّ صلی الله علیه و آله و سلماَمَرَ بِتَسمَیهِ الْمَولودِ یَوْمَ سابِعِهِ وَ وَضْعِ الاَْذى عَنهُ وَ العَقِّ
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلمبه نامگذارى کودک در روز هفتمِ تولّد و کوتاه کردن موى او و عقیقه کردن ، فرمان داد .
سنن الترمذى ، ج 5، ص 132، ح 2832.
22.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
مَنْ کانَ عِنْدَهُ صَبِىٌّ فَلْیَتَصابَ لَهُ
هر کس با کودک سروکار دارد ، با او کودکانه رفتار کند .
من لا یحضره الفقیه ، ج 3، ص 483، ح 4707.
23.امام على علیه السلام:
وَ حَقُّ الوَلَدِ عَلَى الوالِدِ أنْ یُحَسِّنَ اِسمَهُ وَ یُحَسِّنَ اَدَبَهُ، و یُعَلِّمَهُ القُرآنَ
حقّ فرزند بر پدر ، آن است که نام خوب بر او بگذارد و او را خوب تربیت کند و قرآن به او بیاموزد .
نهج البلاغه ، حکمت 399.
24.امام صادق علیه السلام:
اِنَّ اللّهَ لَیَرْحَمُ الْعَبْدَ لِشِدَّهِ حُبِّهِ لِوَلَدِهِ
بدون تردید ، خداوند بر بنده خود به خاطر شدّت محبّت به فرزندش ، رحم مىکند .
کافى ، ج 6، ص 50، ح 5.
25.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
حَقُّ الْوَلَدِ عَلى والِدِهِ… اَنْ یَسْتَفْرِهَ اُمَّهُ
حق فرزند بر پدر این است که مادر او را گرامى بدارد.
کافى ، ج 6، ص 48، ح 6.
26.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
مَنْ بَکى صَبىٌّ لَهُ فَاَرْضاهُ حَتّى یُسَکِّنَهُ ، اَعْطاهُ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ مِنَ الْجَنَّهِ حَتّى یَرْضى
هر کس کودک گریان خود را راضى کند تا آرام شود ، خداوند از بهشت آنقدر به او مىدهد تا راضى شود .
الفردوس ، ج 3، ص 549، ح 5715 .
27.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
کانَ النَّبىُّ صلی الله علیه و آله و سلماِذا اَصْبَحَ مَسَحَ عَلى رُؤُوسِ وُلْدِهِ وَ وُلْدِ وُلْدِهِ
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلمهر روز صبح بر سر فرزندان و نوههایشان دست [نوازش] مىکشیدند.
بحارالأنوار، ج 104، ص 99، ح 75.
28.امام کاظم علیه السلام:
قالَ بَعْضُهُم : شَکْوَتُ اِلى ابِى الْحَسَنِ موسى علیه السلامابنا لى ، فَقالَ : لا تَضْرِبْهُ، وَاهْجُرْهُ وَ لا تُطِلْ
کسى گفت : از فرزندم به امام کاظم علیه السلامشکایت کردم . ایشان فرمودند : «او را نزن بلکه با او قهر کن ولى نه به مدّت طولانى .
عدّه الداعى ، ص 79.
29.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَ لْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنینَ، وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنینَ، وَ وَزیرٌ سَبْعَ سِنینَ
فرزند هفت سال سروَر، هفت فرمانبردار، و هفت سال وزیر است .
مکارم الاخلاق، ص 222 .
30.امام على علیه السلام:
مَنْ سَاَلَ فى صِغَرِهِ اَجابَ فى کِبَرِهِ
هر کس در خردسالى سئوال کند، در بزرگسالىاش پاسخ مىدهد .
غرر الحکم ، ح 8273.
31.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اَحِبُّوا الصِّبْیانَ وَ ارْحَمُوهُمْ ، وَ اِذا وَ عَدتُموهُمْ شَیْئا فَفُوا لَهُمْ ، فَاِنَّهُمْ لا یَدْرونَ اِلاّ اَ نَّـکُمْ تَرْزُقونَهُمْ
کودکان را دوست بدارید و با آنان مهربان باشید و هرگاه به آنان وعده دادید ، به آن وفا کنید ، زیرا آنان ، روزى دهنده خود را کسى غیر از شما نمىدانند .
کافى ، ج 6، ص 49، ح 3.
32.امام کاظم علیه السلام:
تُسْتَحَبُّ عَرامَهُ الصَّبىِّ فى صِغَرِهِ لِیَکونَ حَلیما فى کِـبَرِهِ، ما یَنْبَغى اَنْ یَکونَ اِلاّ هکَذا
خوب است بچّه در کودکى بازىگوش باشد تا در بزرگسالى بردبار گردد و شایسته نیست که جز این باشد .
کافى ، ج 6، ص 51، ح 2 .
33.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اُحِبُّ الصِّبْیانَ لِخَمْسٍ : اَلاَْوَّلُ : اَنـَّهُمْ هُمُ الْبَکّاؤونَ ، وَالثّانى : یَتَمَرَّغونَ بِالتُّرابِ وَ الثّالِثُ : یَخْتَصِمونَ مِنْ غَیْرِ حِقْدٍ وَ الرّابِـعُ : لا یَدَّخِرونَ لِغَدٍ شَیئا وَ الْخامِسُ : یُعَمِّرونَ ثُمَّ یُخَرِّبونَ
کودکان را به خاطر پنج چیز دوست مىدارم : اول آنکه بسیار مىگِریند ، دوم آنکه با خاک بازى مىکنند، سوم آنکه دعوا کردن آنان همراه با کینه نیست؛ چهارم آنکه چیزى براى فردا ذخیره نمىکنند، پنجم آنکه مىسازند و سپس، خراب مىکنند (دلبستگى ندارند) .
مواعظ العددیّه ، ص 259.
34.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اِنَّ التُّرابَ رَبیعُ الصِّبْیانِ
خاک، بهارِ (تفریحگاهِ) کودکان است .
معجم الکبیر ، ج 6، ص 140، ح 5775.
35.امام باقر علیه السلام:
اِنّا نَاْمُرُ صِبْیانَنا بِالصَّلاهِ اِذا کانوا بَنى خَمْسِ سِنینَ ، فَمُروا صِبْیانَـکُمْ بِالصَّلاهِ اِذا کانوا بَنى سَبْعِ سِنینَ، وَ نَحْـنُ نَأمُرُ صِبْیانَنـا بِالصَّـوْمِ اِذا کانوا بَنى سَبْعِ سِنینَ بِما اَطاقوا مِن صیامِ الْیَومِ اِن کانَ اِلى نِصْفِ النَّهارِ اَوْ اَکْثَرَ مِنْ ذلِکَ اَوْ اَقَلَّ، فَاِذا غَلَبَهُمُ الْعَطَشُ وَ الْغَرَثُ اَفْطَروا، حَتّى یَتَعَوَّدُوا الصَّومَ وَ یُطیقوهُ، فَمُروا صِبیانَـکُم اِذا کانوا بَنى تِسْعِ سِنینَ بِالصَّومِ مَا اسْتَطاعوا مِن صیامِ الْیَوْمِ، فَاِذا غَلَبَهُمُ الْعَـطَشُ اَفْطَروا
ما کودکان خود را وقتى پنج سالهاند ، به نماز امر مىکنیم ؛ ولى شما کودکانتان را وقتى هفت ساله شدند ، به نماز امر کنید . ما کودکان خود را وقتى هفت سالهاند ، به روزه وامىداریم ، به اندازهاى که توان دارند ، چه نصف روز باشد یا بیشتر یا کمتر . وقتى تشنگى و گرسنگى بر آنان چیره شد ، افطار مىکنند تا اینکه به روزه ، عادت کنند و توان آن را بیابند ، ولى شما کودکانتان را وقتى نُه ساله شدند ، به اندازهاى که توان دارند ، به روزه وا دارید و وقتى تشنگى بر آنان چیره شد ، افطار کنند .
کافى ، ج 3، ص 409، ح 1.
36.امام صادق علیه السلام:
اِذا بَلَغَتِ الجاریَهُ سِتَّ سِنینَ فَلا تُقَبِّلها وَالْغُلامُ لا یُقَـبِّلُ الْمَرْاَ هَ اِذا جاوَزَ سَبْعَ سِنینَ
چون دختر [نامحرم] شش ساله شد ، او را مبوس و پسر نیز چون از هفت سالگى گذشت ، زن [نامحرم] را نبوسد .
مکارم الأخلاق ، ج 1، ص 479، ح 1659 .
37.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
مَنْ قَـبَّلَ وَلَدَهُ کَـتَبَ اللّهُ عَزَّوَجَلَّ لَهُ حَسَنَهً وَمَنْ فَرَّحَهُ فَرَّحَهُ اللّهُ یَوْمَ الْقیامَهِ، وَمَنْ عَلَّمُهُ الْقُرآنَ دُعىَ بِالاَْبـَوَیْنِ فَیُکْسَیانِ حُلَّتَیْنِ یُضىءُ مِنْ نورِهِما وُجوهُ اَهْلِ الْجَنَّهِ ؛(1)
هر کس فرزندش را ببوسد ، خداوند عزّوجلّ براى او ثواب مىنویسد و هر کسى که او را شاد کند ، خداوند روز قیامت او را شاد خواهد کرد و هر کس قرآن به او بیاموزد ، پدر و مادرش دعوت مىشوند و دو لباس بر آنان پوشیده مىشود که از نور آنها ، چهرههاى بهشتیان نورانى مىگردد .
کافى ، ج 6، ص 49، ح 1.
38.امام على علیه السلام:
اِنَّ النَّبىَّ صلی الله علیه و آله و سلماَبْصَرَ رَجُلاً لَهُ وَلَدانِ فَقَـبَّلَ اَحَدَهُما وَتَرَکَ الآْخَرَ . فَقالَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله و سلم: فَهَلاّ واسَیْتَ بَیْنَهُما ؛
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلمکسى را دیدند که دو فرزند داشت . یکى را بوسید و دیگرى را رها کرد . پیامبر خدا به او فرمودند : چرا میان آنان یکسان عمل نکردى؟
جعفریّات ، ص 55 .
39.امام على علیه السلام:
اَلاِْفْراطُ فِى الْمَلامَهِ یَشُبُّ نیرانَ اللَّجاجِ
زیادهروى در سرزنش کردن ، آتش لجاجت را شعلهور مىسازد .
تحف العقول ، ص 84 .
40.پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم:
اِذا بَلَغَ اَوْلادُکُمْ سَبْعَ سِنینَ فَفَرِّقوا بَیْنَ فُرُشِهِمْ
هرگاه کودکانتان به هفتسالگى رسیدند، رختخوابهایشان را جدا کنید.
مستدرک على الصحیحین ، ج 1، ص 317، ح 721 .
