وصیت امیرالمومنین علی علیه السلام ، هرچند نام وصیت را به خود گرفته است، لیکن گنجینه ای از دستورات الهی برای همگان جهت سازندگی و بالندگی است و به یقین می توان گفت که آن به مثابه یک کارخانه انسان سازی الهی است؛ باشد تا درس بگیریم و عمل کنیم.

متن زیر قسمتی از این وصیت نامه است:

– و الهوی شریک العمی.

– و هوای نفس، شریک و همدم کوری است.

اشارت:

برخی گمان می‌کنند که دشمن‌ترین دشمن انسان، شیطان است. بخصوص که با جدیت برای گمراه کردن انسان، قسم خورده است. در صورتی که شیطان بدون اتکاء به پایگاه هوای نفس در وجود انسان، هیچ کاری از پیش نمی‌برد. به نحوی که می‌توان گفت: هوای نفس، عامل نفوذی شیطان در وجود انسان است. شاید بر همین اساس، گفته‌اند: «اعدی عدوک نفسک التی بین جنبیک.» دشمن‌ترین دشمن‌ تو، نفس توست که در وجودت تعبیه شده است.

اولین کاری که پیروی از هوای نفس با انسان می‌کند، این است که بینایی‌اش را به کلی از بین می‌برد و کورش می‌سازد و طبیعی است که شیطان، این انسان فاقد بینایی را به هر طرف که بخواهد، سوق می‌دهد.

این؛ یکی از سنن متقن و قواعد خدشه‌ناپذیر عالم است. یعنی امکان ندارد که کسی از هوای نفس تبعیت کند و بصیرت و بینایی‌اش را از دست ندهد.

اولین کاری که پیروی از هوای نفس با انسان می‌کند، این است که بینایی‌اش را به کلی از بین می‌برد و کورش می‌سازد و طبیعی است که شیطان، این انسان فاقد بینایی را به هر طرف که بخواهد، سوق می‌دهد.

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید:

آیا دیدی آن کس را که بنده هوای نفس شد و خداوند- علیرغم دانایی- گمراهش ساخت و بر گوش و دلش مُهر زد و بر بینایی‌اش پرده انداخت؟
بعد از این- رفتار- خدا، چه کسی می‌تواند او را هدایت کند!؟ آیا هشیار نمی‌شوند!؟1

پس فرمایش حضرت مولا مبنی بر ملازمت کوری و هواپرستی، بیان قاعده‌ای است که خداوند وضع فرموده و تبیین سنتی است که حضرت حق، بنیان نهاده، حضرتش در جایی دیگر می‌فرماید:

اطاعت از هوای نفس، تو را کر و کور می‌کند و معادت را تباه می‌سازد و تو را به هلاکت می‌رساند.‌‌2

و در نهایت نگرانی و دلواپسی هشدار می‌دهد که:

«بیشترین نگرانی و واهمه من در مورد شما، پیروی از هوای نفس است و آرزوهای دور و دراز.»‌3

و تصریح می‌کند که:

«هوای نفس تو، از هر دشمنی، دشمن‌تر است نسبت به تو. پس بر او غلبه کن و الا تو را هلاک می‌سازد.» 4

و آنچنان این دشمن  را زیرک و مکّار و قدرتمند می‌‌داند که رهایی از دست او را تنها با استعانت از خداوند متعال، ممکن می‌شمارد:

«از خداوند سبحان بخواهید که شما را از مکر و فریب هوای نفس و فتنه‌های دنیا، در امان بدارد.»‌5

منبع: وصیت نامه امام علی به امام حسن علیهماالسلام، سید محمد شجایی

پی نوشت ها:

1- أَفَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَهً فَمَن یَهْدِیهِ مِن بَعْدِ اللَّهِ أَفَلَا تَذَکَّرُون.

(جاثیه/23)

2 – انک ان اطعت هواک اصمک و اعماک و افسد منقلبک و ارادک. (غررالحکم – ج3 – ص56)

3 – الا و ان اخوف ما هخاف علیکم اتباع الهوی و طول الامل. (غررالحکم – ج 2 – ص 332)

4 – هواک اعدی علیک من کل عدو و الا اهلک. (غررالحکم – ج 6 – ص 231)

5 – سلوا الله سبحانه العافیه من تسویل الهوی و فتن الدنیا. (غررالحکم – ج 4 – ص 138)