پاسخ در چند محور ارائه میشود:
1.براساس آموزههای وحیانی، انسان از نظر صورت و سیرت (ظاهر و باطن = اندام و روح) از سایر مخلوقات بهتر و نیکوتر است. مثلاً قرآن درباره نیکویی و بهتری صورت انسان گفته است: “و صوّرکم فاحسن صورکم”1 یعنی خداوند شما را صورتگری کرد و صورت تان را نیکو آفرید؛ در تفسیر این آیه گفته شده است: انسان با قامتی موزون و راست، با صورتی زیبا و دل پذیر، در نهایت نظم و استحکام خلق شدهاست که امتیاز آن بر صورت موجودات زنده دیگر و انواع حیوانات در نخستین برخورد روشن و آشکار است. همین ساختمان ویژه به او امکان میدهد که به انواع کارها و صنایع ظریف یا سنگین دست زند و با داشتن اعضای مختلف به راحتی زندگی کند و از موهبت حیات بهره افزونتری بگیرد. برخی واژه “صورت” را در آیه فوق اعم از صورت ظاهری و باطنی گرفته و اشاره به انواع استعدادها و ذوقهایی میدانند که خدا در انسان آفریده و او را بر سایر موجودات برتری بخشیدهاست. در هر حال از آیه یاد شده بهدست میآید که انسان بهترین موجود است.2
از نظر روح و مقام و منزلت نیز انسان بهترین موجود است؛ به همین جهت به مقام خلافت الهی بار یافته و خداوند درباره او فرمود: “انی جاعلٌ فی الارض خلیفه”3 من در زمین خلیفه قرار می دهم، پس در مجموع باید گفت بر خلاف تعبیری که در پرسش آمده و با واژه “اگر انسان …” یاد شده باید گفت، بدون تردید انسان بهترین موجود مخلوق است.
2.درباره فراز دوم سؤال باید گفت: گرچه خداوند قادر و توانا است و هر گونه که اراده کند و بخواهد می تواند موجودی را بیافریند، اما از آن جا که بهتر و برتر از انسان موجودی نیافریده است، معلوم میشود که بهتر از خلقت کنونی عالم و آدم، اصلاً فرض دیگری وجود ندارد وگرنه آفریده میشد؛ چون در ذات خداوند بُخل و امساک فیض وجود ندارد. هر موجودی که لیاقت و قابلیت دریافت فیض را داشته باشد و شأنیت پوشیدن لباس وجود را دارا باشد، قطعا از جانب خداوند فیاض و قادر، بهره خود را به کماله دریافت خواهد کرد. از آنجا که بهتر از انسان فرض تحقق ندارد، خداوند در قرآن پس از بیان مراحل خلقت انسان، بر خود آفرین و تبارک الله گفته است: “فتبارک الله احسن الخالقین”4؛ یعنی فرخنده باد بر خدایی که بهترین آفرینندگان است. اساسا از نگاه قرآن کریم، خلقت مجموعه هستی به صورت کنونی بهترین و نیکوترین صورت ممکن است. خداوند میفرماید: “الذی خلق سبع سموات طباقاً ماتری فی خلق الرحمن من تفاوت فارجع البصر هل تری من فطور”5؛ یعنی همان که هفت آسمان را طبقه طبقه بیافرید، در آفرینش خدای بخشایشگر هیچ گونه اختلاف و تفاوتی نمیبینی! باز بنگر آیا خلل و نقصانی میبینی؟!
بنابر این انسان بهترین و زیباترین موجودی است که در عالم هستی خلق شده است و اگر موجود برتری لیاقت وجود را داشت، بدون تردید آفریده شده بود و در این راستا به آیات قرآن و نیز آنچه فیاضیت و رحمانیت خداوند اقتضا دارد، استدلال کردیم.
معرفی منبع جهت مطالعه بیشتر:
1.ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، مجلدات؛ 21 ص229، 27 ص22، 2 ص316، 26 ص138، 18 ص200، 11 ص68، نشر دارالکتب الاسلامیه، تهران 1379ش.
پینوشتها:
1. سوره مؤمن، آیه 64.
2.ناصر مکارم، تفسیر نمونه، ج20، ص160، نشر دارالکتب الاسلامیه تهران، 1379 ش.
3.سوره بقره، آیه 30.
4.سوره المؤمنون، آیه 14.
5. سوره الملک، آیه 3.
6.سوره التین، آیه 2.