پرسش: آیا روایت یا حدیثی در مورد چادر اسلامی هست؟ معنی افراط و تفریط در حجاب اسلامی چیست؟ در مورد برتری چادر نسبت به هر پوشش دیگری توضیح بدهید.
پاسخ: حجاب حضرت زهرا سلام الله علیها در روایات «جلباب» آمده است(1)که جلباب در واقع پوشش سراسری است شبیه همین چادرهای امروزی. البته شاید از چادر عمومی تر باشد، ولی به هر حال جلباب یعنی آن پوششی که از سر تا وسط های ساق پا را می گیرد. البته بقیه پا پوشیده است. (مقدار حجاب زن پوشش همه بدن بجز گردی صورت و دست ها تا مچ هست لذا پیدا بودن موی سر یا نپوشیدن پا با جوراب و… امثال این ها حرام است)ولی آن جلباب تا آن جا را نمی گیرد، ولی در مورد حضرت زهرا علیها السلام داریم که حتی جلبابش وقتی برای خطبه خواندن و حضور در جامعه می آمد به زمین کشیده می شد. اما نسبت به حجاب طبیعی است آن چه مورد نظر اسلام است، پوشش است. دیگر کم و کیف پوشش مهم نیست، مگر هدف حاصل نشود، اسلام می خواهد که زن در پرده عفاف و حجاب پوشیده باشد این که رنگ و جنس و مدلش چی باشد، مورد نظر قرآن و اسلام نیست، اما برجستگی های بدن مثلا نمایان باشد که این مصداق تبرّج می شود. خانم نباید «برج» شود، «انگشت نما» شود. بنابراین ممکن است کسی چادر بپوشد ولی چادر او را انگشت نما کند. این حجاب دارد ولی حجابی که همراه با تبرّج است، این هم مدّ نظر قرآن نیست. قرآن به دو چیز امر می کند:1-پوشش(2)2-عدم تبرج(3)هر دو باید با هم باشد، هم کلّ بدن خانم پوشیده باشد جز گردی صورت و دست ها تا مچ، هم باید تبرّج نداشته باشد. ای بسا که همه بدن پوشیده است، آن چه که در قرآن دارد این است که پای تان را به زمین نکوبید.(4)که خلخال هاتان صدا کند مشخص شد این تبرج جاهلی است، بنابراین بدن پوشیده است ولی همین که سر و صدا می کند، تبرج می شود. چادر به سر دارد، ولی آن قدر زرق و برق دارد که این خانم را انگشت نما می کند، در دید همه قرار می دهد.
بنابراین آن چه نظر اسلام است:1-پوششی که باید بدن را بپوشاند. 2-پوششی که انگشت نما نکند و جلب توجه نکند، یعنی تحریک کننده نباشد. این دو حداقلی است که اسلام می خواهد. بنده تقریباً پوشش های همه ملت های اسلامی را دقت کردم و دیدم که باوقارترین، متین ترین و بهترین پوشش همین چادر معمولی مشکی ایرانی است. عرض کردم تقریباً همه را با نگاه کارشناسی دقت کردم، انصافاً هیچ پوششی به این اندازه تأمین کننده آن متانت و آن وقار و آن چه که اسلام در نظرش است، نیست. اسلام می خواهد که شخصیت خانم حفظ شود هم روح و هم جسمش حفظ شود. جامعه در امان باشد، چون بی حجابی هم مردها را نا امن می کند هم خانم ها را. بدحجابی جامعه را ناامن می کند. اسلام می خواهد این خطر را حذف کند. حق این است که بهترین نوع این پوشش ها همان چادرهای مشکی است که باز تأکید می کنم چادر مشکی. چادر مشکی خانم های ایرانی. اما خوب پوشش های دیگر هم هست، انواع پوشش ها. مثلا مانتو که گشاد باشد، برجستگی های بدن را نمایان نکند، رنگش جلب توجه نکند و محرک نباشد و بعضی چیزهایی دیگر رعایت شود، شرعاً مرتکب حرامی نشده است.
ما یک وقت خوب می خواهیم، گاه خوب تر می خواهیم. اگر سوال از خوب تر است، حق و انصاف این است که چادر خوب تر و بهترین پوشش است، ولی اگر خوب بخواهد، حداقل مانتو کافی است. روسری هم اگر موها پوشیده باشد و فقط گردی صورت بیرون باشد و صورت هم آرایش کرده نباشد، کافی است. چون اگر صورت آرایش کرده باشد، قطعا باید پوشیده باشد. دست ها آرایش کرده نباشد و اگر زینت کرده باشد باید بپوشاند ولی اگر دست و چهره طبیعی است، لازم نیست به فتوای اکثر مراجع پوشاند. البته تعداد کمی احتیاط واجب کرده اند که صورت پوشیده باشد. پس بهترین حجاب چادر است دلیلش وجدان است و مطالعه میدانی. چادر حّد متوسط است. افراط شاید این طور باشد که مثلا خانم خودش را طوری حبس کند که از خانه اصلا بیرون نیاید، یا وقتی بیرون می آید شکل حجاب طوری باشد که حتی جلوی خود را نبیند و یا چیزهایی از این قبیل که می شود گفت افراط است ولی چادر حد متوسط است. مانتو شاید در جنبه تفریط واقع شود.
جزییات کیفیت حضور حضرت زهرا علیه السلام در مسجد، برای خواندن خطبه فدکیه نقل شده است. از جمله این که چه چادری بر سر داشت، قد این چادر چقدر بود، چه رنگی بود. این ها در خطبه آمده است که مدرکش «احتجاج»مرحوم طبرسی، جلد یک است. در روایت دارد که «لاتت (لاثت)خمارها علی راسها»(5) مقنعه اش را بر سرش انداخته بود «و اشتملت بجلبابها»(6)علاوه بر مقنعه که پوشیده بود با جلباب همه بدنش پوشیده بود. «و اقبلت فی لمه من حفدتها»(7) درحالی که باز هم مقنعه و هم چادر داشت، گروهی از خانم های اطرافیان و قومش دوره اش کرده بودند آمد در حالی که «تطا ذیولها»(8)پایین جلباب زیر پایش می رفت. با این لباس بلند و گشاد و همه بدن پوشیده بود. حضرت در مسجد پیغمبر حاضر شد، در عین حال دستور داده بود، پرده هم زده بودند. در مورد حضرت روایت های دیگر هم داریم که همه با همین جلباب ذکر شده است که در واقع ترجمه فارسی آن همین چادر است یا آن عباهایی که خانم های عرب به سر می اندازند. منتهی آن ها هم بعضی خوب است و بعضی به وقار و سنگینی چادر مشکی ها نیست. بعضی تقریبا مثل چادر مشکی است. حضرت زهرا علیها السلام با چادر می آمد و رنگش هم تیره بود که البته پارچه ها و دوخت آن زمان فرق می کرد ولی آن چه ما در روایات داریم این است که ما واقعا می خواهیم ایشان را که سید و سرور زن های عالمیان است، الگو قرار دهیم، این پوشش او است: نه مانتو بوده است نه روسری های نامناسب، بلکه علاوه بر مقنعه حضرت جلباب هم داشته است.
در روایت دیگر دارد که با این که در آن زمان مقنعه ها بلند نبود که مثلا تا شانه و سر دوش ها را بگیرد، در روایت دارد که مقنعه حضرت زهرا علیه السلام آن قدر بلند بود که سر شانه تا پایین شانه ها را می گرفت. نکته ای دیگر آن که گرچه گاهی چادر هم ممکن است جنبه تبّرج پیدا کند ولی اگر بخواهیم مقایسه کنیم بین چادر و مانتو و ببینیم کدام به تبّرج نزدیک تر است، انصاف این است که چادر از تبّرج دورتر است تا مانتو، چون چادر نه تنها بدن را می پوشاند، برجستگی های بدن را هم می پوشاند، در نتیجه تبّرج از بین می رود ولی مانتو گاهی این مشکل را دارد.

نویسنده: رضا محمدی
منبع: نشریه نسیم وحی شماره 28