فردی در باره ایمان و تعریف آن از امیر مومنان – که درود و سلام خدا برو و خاندانش باد – پرسید. امام با بیانی شیوا منطقی و منظم بیان فرمودند که :

«ایمان بر چهار پایه استوار است :

الف- صبر

ب-   یقین

ج-   عدل

د-   جهاد
الف- صبر نیز بر چهار پایه قرار دارد .

1- شوق ،

2- هراس ،

3- زهد

4- انتظار.

• آن کس که اشتیاق بهشت دارد ، شهوت‌هایش کاستى گیرد ،

• و آن کس که از آتش جهنّم مى ترسد ، از حرام دورى مى‌گزیند ،

• و آن کس که در دنیا زهد مى ورزد ، مصیبت را ساده پندارد ،

• و آن کس که مرگ را انتظار مى کشد، در نیکى‌ها شتاب مى‌کند .

ب- یقین نیز بر چهار پایه استوار است :

1- بینش زیرکانه ،

2- دریافت حکیمانه واقعیت‌ها ،

3- پند گرفتن از حوادث روزگار ،

4- و پیمودن راه درست پیشینیان .

• پس آن کس که هوشمندانه به واقعیت ها نگریست ، حکمت را آشکارا بیند ،

• و آن که حکمت را آشکارا دید ، عبرت آموزى را شناسد ،

• و آن که عبرت آموزى را شناخت، گویا چنان است که با گذشتگان مى زیسته است .

ج- عدل نیز بر چهار پایه بر قرار است :

1- فکرى ژرف اندیش ،

2- دانشى عمیق و به حقیقت رسیده ،

3- نیکو داورى کردن

4- استوار بودن در شکیبایى .

• پس کسى که درست اندیشد به ژرفاى دانش رسید

• و آن کس که به حقیقت دانش رسید ، از چشمه زلال شریعت نوشید ،

• پس کسى که شکیبا شد در کارش زیاده روى نکرده با نیکنامى در میان مردم زندگى خواهد کرد .

د- جهاد نیز بر چهار پایه استوار است :

1- امر به معروف

2- نهى از منکر

3- راستگویى در هر حال

4- و دشمنى با فاسقان

• پس هر کس به معروف امر کرد ، پشتوانه نیرومند مؤمنان است ،

• و آن کس که از زشتى‌ها نهى کرد ، بینى منافقان را به خاک مالید ،

• و آن کس که در میدان نبرد صادقانه پایدارى کند حقّى را که بر گردن او بوده ادا کرده است ،

• و کسى که با فاسقان دشمنى کند و براى خدا خشم گیرد ، خدا هم براى او خشم آورد ، و روز قیامت او را خشنود سازد» .

متن کلام امام علیه السلام:

وَ سُئِلَ [علیه السلام] عَنِ الْإِیمَانِ فَقَالَ الْإِیمَانُ عَلَى أَرْبَعِ دَعَائِمَ عَلَى الصَّبْرِ وَ الْیَقِینِ وَ الْعَدْلِ وَ الْجِهَادِ وَ الصَّبْرُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الشَّوْقِ وَ الشَّفَقِ وَ الزُّهْدِ وَ التَّرَقُّبِ فَمَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّهِ سَلَا عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ أَشْفَقَ مِنَ النَّارِ اجْتَنَبَ الْمُحَرَّمَاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِى الدُّنْیَا اسْتَهَانَ بِالْمُصِیبَاتِ وَ مَنِ ارْتَقَبَ الْمَوْتَ سَارَعَ إِلَى الْخَیْرَاتِ وَ الْیَقِینُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى تَبْصِرَهِ الْفِطْنَهِ وَ تَأَوُّلِ الْحِکْمَهِ وَ مَوْعِظَهِ الْعِبْرَهِ وَ سُنَّهِ الْأَوَّلِینَ فَمَنْ تَبَصَّرَ فِى الْفِطْنَهِ تَبَیَّنَتْ لَهُ الْحِکْمَهُ وَ مَنْ تَبَیَّنَتْ لَهُ الْحِکْمَهُ عَرَفَ الْعِبْرَهَ وَ مَنْ عَرَفَ الْعِبْرَهَ فَکَأَنَّمَا کَانَ فِى الْأَوَّلِینَ وَ الْعَدْلُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى غَائِصِ الْفَهْمِ وَ غَوْرِ الْعِلْمِ وَ زُهْرَهِ الْحُکْمِ وَ رَسَاخَهِ الْحِلْمِ فَمَنْ فَهِمَ عَلِمَ غَوْرَ الْعِلْمِ وَ مَنْ عَلِمَ غَوْرَ الْعِلْمِ صَدَرَ عَنْ شَرَائِعِ الْحُکْمِ وَ مَنْ حَلُمَ لَمْ یُفَرِّطْ فِى أَمْرِهِ وَ عَاشَ فِى النَّاسِ حَمِیداً وَ الْجِهَادُ مِنْهَا عَلَى أَرْبَعِ شُعَبٍ عَلَى الْأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیِ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ الصِّدْقِ فِى الْمَوَاطِنِ وَ شَنَآنِ الْفَاسِقِینَ فَمَنْ أَمَرَ بِالْمَعْرُوفِ شَدَّ ظُهُورَ الْمُؤْمِنِینَ وَ مَنْ نَهَى عَنِ الْمُنْکَرِ أَرْغَمَ أُنُوفَ الْکَافِرِینَ وَ مَنْ صَدَقَ فِى الْمَوَاطِنِ قَضَى مَا عَلَیْهِ وَ مَنْ شَنِئَ الْفَاسِقِینَ وَ غَضِبَ لِلَّهِ غَضِبَ اللَّهُ لَهُ وَ أَرْضَاهُ یَوْمَ الْقِیَامَهِ

نهج البلاغه حکمت 31 – معرفه اقسام الایمان