در حدیث داریم که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف میفرماید: «هر کس بگوید مرا دیده، دروغ گفته است»؛ در حالی که در بسیاری موارد، از شخصیتهای بزرگ نقل شده است که امام زمان را دیدهاند. تناقض چگونه قابل حل است؟
پاسخ به یک پرسش مهم!؟
برای آن که بتوان به درستی در این‌باره گفت و گو کرد و به قضاوت نشست، ابتدا لازم است متن کلام حضرت را به دقت مرور کنیم، تا روشن شود مراد امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟ حدیثی که بحث مشاهده و دروغگو بودن مدعی مشاهده را مطرح میکند، آخرین توقیع و نامهای است که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به چهارمین و آخرین نایب خاص خود، چند روز پیش از مرگ او نوشته است. متن نامه چنین است:
بسم الله الرحمن الرحیم؛ ای علی بن محمد سمری! خداوند، اجر برادرانت را در عزای تو عظیم گرداند. به درستی که تو تا شش روز دیگر از دنیا می‌روی. پس به کارهای خود رسیدگی کن و به احدی وصیت مکن که پس از وفات، جانشین تو شود. به تحقیق، دومین غیبت (غیبت کامل) واقع شده است. پس ظهوری نیست. مگر بعد از اذن خدای عزّوجّل و آن، بعد از مدّتی طولانی و قساوت دلها و پرشدن زمین از ظلم خواهد بود. به زودی نزد شیعیان من میآید، کسی که ادعای مشاهده میکند. بدانید کسی که ادعای مشاهده کند، پیش از خروج سفیانی و ندا، او دروغگو و افترا زننده است. و لاحول و لاقوه إلا بالله العلی العظیم.1
این حدیث، در بردارنده نکاتی است، از جمله:
1. مدعیان مشاهده، در این دوره، وجود خواهند داشت.
2. مدعی مشاهده، پیش از خروج سفیانی و ندا (دو علامت حتمی ظهور) هم دروغگو است و هم افترا زننده.
افترا یا تهمت، آن است که فردی به شخص دیگر، عملی یا قولی را نسبت دهد، در حالی که او چنین نکرده باشد؛ بنابراین، بین دروغگوبودن و تهمتزدن، تفاوت است. هر دروغگویی، تهمتزننده نیست. اگر کسی فقط مدعی دیدن باشد؛ ولی به حضرت، نسبتی ندهد، ممکن است دروغگو باشد؛ ولی تهمتزننده نیست. امام، در این نامه هر دو صفت ناپسند را به مدعی مشاهده، وارد کرده است؛ یعنی، مدعی مشاهده، نسبتی نیز به حضرت میدهد.
این نکات در نامه، بزرگان را بر آن داشت، تا با تأمل و تدبّر دقیقتر، به محتوای نامه بنگرند و سپس اظهار نظر کنند.
عدهای با توجه به این‌که نامه، در آخرین روزهای عمر نایب چهارم صادر شده و در آن، به پایان نیابت خاصه تصریح شده است، چنین گفتهاند که مراد از مدعی مشاهده، ادعای نیابت خاصه و ارتباط با حضرت است؛ زیرا نیابت خاص یعنی حضور نزد حضرت، همراه شناخت آن بزرگوار و رساندن سؤالات مردم و ابلاغ پاسخها و پیامها. این فرد، هم ادعای دیدار دارد و هم آنچه میگوید را از جانب حضرت بیان میکند و حرفها را پیام حضرت اعلام میکند.2
حضرت امام خمینی; میگوید: مراد از تکذیب مدعی مشاهده این است که فردی، مدعی ملاقات باشد؛ ولی شاهد و دلیلی نداشته باشد.3 شهید صدر میگوید: مراد، ادعای انحرافی است که شخصی با ادعای مشاهده و ارتباط، بخواهد عقاید و نظر خود را با نام پیامهای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به مردم القا کند.4 برخی نیز گفتهاند: مراد از تکذیب مدعی مشاهده، تکذیب مدعی ظهور است.5 بنابراین میتوان دریافت که در روایت، صِرف دیدار، منتفی نشده است و عالمان نیز نفی اصل دیدار را استفاده نکردهاند. به علاوه، روایت، مدعی مشاهده را کذّاب میداند؛ حال اگر کسی امام را ببیند و به دیگران نگوید، تحت این روایت قرار نمیگیرد؛ لذا اصل دیدار، امر ممکنی خواهد بود.
نکته آخر این‌که علمای ما که موفق به دیدار حضرت شده بودند، آن را برای مردم بازگو نمیکردند؛ بلکه اطرافیان و خواص آنان، از روی شواهد و قراینی یا در زمانهای بعد، متوجه وقوع دیدار آن عالم با امام میشدند؛ لذا عالمان تحت «عنوان مدعی مشاهده» قرار نمیگیرند و این روایت، با داستان ملاقات برخی بزرگان تنافی ندارد. ضمناً به علت فراوانی مدعیان دروغین ملاقات، هر کس ادعای دیدار نمود نباید فوری آن را پذیرفت.
پی نوشت:
1. کمال الدین، ج2، ب45، ح 45.
2. بحار الانوار، ج52، ص151.
3. انوار الهدایه، ج1، ص256.
4. تاریخ الغیبه الصغری، ج1، ص639-654.
5. مهدی منتظر، ص93.
