قرآن کریم در آیات متعدد خداوند متعال را با ویژگی هایی که در خدا هست و ویژگی هایی که در او نیست معرفی می‌کند.
برخی از آیات قرآن که در آن به معرفی و شناسایی صفاتی که در خدا هست پرداخته، عبارتند از:
1. در سور توحید می‌فرماید: « قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ اللَّهُ الصَّمَدُ لَمْ یَلِدْ وَ لَمْ یُولَدْ وَ لَمْ یَکُنْ لَهُ کُفُواً أَحَدٌ»؛ بگو: خداوند یکتا و یگانه است، خداوندی است که همه نیازمندان قصد او می‌کنند (و به او پناه می‌برند)، نه زاید و زاده نشده، و برای او هرگز شبیه و مانندی نبوده است.
2. خداوند متعال قادر بوده و قدرت او بالای تمام قدرت‌ها است و هر آن چه قدرت در هستی وجود دارد از قدرت خداوند متعال سرچشمه می‌گیرد؛… إِنَّ اللَّهَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ »؛[1] …همانا خداوند بر هر
چیزی تواناست. « … َ یَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَیْدِیهِمْ »؛[2] … دست خدا بالای دست آنها است.
3. خداوند کسی است که در وعده‌ها و عهدش صادق است؛ «…فَلَنْ یُخْلِفَ اللَّهُ عَهْدَهُ أَمْ…» .[3]
4. خداوند دشمن کافران و دوست مؤمنان و متقین است.[4]
5. خداوند مالک آسمانها و زمین است.[5]
6. خداوند نسبت به بندگانش رئوف و رحیم است.[6]
7. خداوند توبه کاران و پاکان را دوست دارد.[7]
8. خداوند متعال بصیر و عالم به غیب است.[8]
9 . قرآن کریم در جایی دیگر خداشناسی را امری فطری دانسته و می‌فرماید: « فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ »؛[9] پس روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند، انسانها را بر آن آفریده، دگرگونی در آفرینش الهی نیست، این است آیین استوار، ولی اکثر مردم نمی‌دانند.
10. قرآن کریم پرستش وعبادت را مخصوص خداوند یکتا می‌داند و از هرگونه شرک نسبت به خداوند متعال نهی می‌کند:« وَاعْبُدُوا اللَّهَ وَلا تُشْرِکُوا بِهِ شَیْئًا…»؛[10] و خدا را بپرستید! و هیچ چیز را همتای او قرار ندهید!…»
11. اراده خداوند متعال به تمام هستی تعلق گرفته و تمام هستی تحت فرمان و اراده او قرار دارند؛ « إِنَّمَا أَمْرُهُ إِذَا أَرَادَ شَیْئًا أَنْ یَقُولَ لَهُ کُنْ فَیَکُونُ »؛[11] فرمان او چنین است که هر گاه چیزی را اراده کند، تنها به آن می‌گوید: موجود باش!، آن بی‌درنگ موجود می‌شود!
12. قرآن کریم در سوره حشر، آیه 22 تا 24 می‌فرماید: «هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ عالِمُ الْغَیْبِ وَ الشَّهادَهِ هُوَ الرَّحْمنُ الرَّحِیمُ هُوَ اللَّهُ الَّذِی لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْمَلِکُ الْقُدُّوسُ السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ هُوَ اللَّهُ الْخالِقُ الْبارِئُ الْمُصَوِّرُ لَهُ الْأَسْماءُ الْحُسْنى یُسَبِّحُ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ»؛ او خدایی است که معبودی جز او نیست، از پنهان و آشکار آگاه است، و او رحمان و رحیم است، او خدایی است که معبودی جز او نیست، حاکم و مالک اصلی اوست، از هر عیب منزه است، به کسی ستم نمی‌کند، به مؤمنان امنیت می‌بخشد و مراقب همه چیز است، او قدرتمندی است شکست‌ناپذیر که با اراده نافذ خود هر امری را اصلاح می‌کند، او شایسته بزرگی است، خداوند منزه است از آن چه شریک برای او قرار می‌دهند، او خداوندی است خالق و آفریننده‌ای بی‌سابقه و صورت‌گری است (بی‌نظیر) برای او نام‌های نیک است، و آن چه در آسمانها و زمین است تسبیح او می‌گویند و او عزیز و حکیم است.[12] و…قرآن کریم برخی از صفاتی را که در خدای متعال نیست را متذکر می‌شود که بعضی از آنها عبارتند از:
1. خداوند متعال، زمان، جهت و جسم ندارد. (بقره، 115)
2. خداوند متعال بی‌نیاز است. (ممتحنه، 6).
3. او هیچ شریکی ندارد. (توبه، 31)
و…. [13]
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، ج 19، ص 221.
2. پیام قرآن، حضرت آیت الله مکارم شیرازی، ج 1 و ج 3.
پی نوشت ها:
[1] . بقره/ 20.
[2] . فتح/ 10.
[3] . بقره/80.
[4] . بقره/ 98 و 194.
[5] . بقره/ 107.
[6] . بقره/ 143.
[7] . بقره/ 222.
[8] . توبه/ 77؛ فاطر، 31.
[9] . روم/ 30.
[10] . نساء/ 36.
[11] . یس/ 82.
[12] . طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، موسسه الاسلامی، الطبعه الخامسه، سنه 1417، ج 19، ص 221 ـ 224.
[13] . برای آگاهی بیشترر.ک: مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، پیام قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ هفتم، 1376، ج 1 ـ 3.
