نویسنده:علی رضایی

4ـ تأمین بودجه
پیشرفت و بهبود کیفیت فعالیت‌های مساجد تا حد زیادی بستگی به مسائل مالی دارد؛‌اعضای گرداننده‌ی مساجد باید در این خصوص فکر اساسی کنند و مخارج متفاوت مسجد را در نظر بگیرند و به تناسب آن بودجه‌ی لازم را جذب کنند و از طرفی به مخارج معمولی مسجد از قبیل آب و برق و گاز اکتفا نکنند و هزینه‌ی جذب جوانان را نیز به صورت مسأله‌ای مهم محسوب دارند و در ردیف هزینه‌های خود بگنجانند و از طرف دیگر به روش سنتی جمع آوری پول در مسجد اکتفا نکنند،‌بلکه با کمک گرفتن از افراد متمکن و خیّر، جمع آوری منظم ماهیانه‌ی وجوهات نقدی از منازل و عرضه‌ی قبض، در نظر گرفتن منابع در‌آمد از قبیل خرید مغازه و اجاره دادن آن،‌ مشارکت‌های اقتصادی و غیره، مشکلات مالی مسجد را رفع کنند.

5ـ توجیه جوانان و نوجوانان
بیان حرمت و احترام مسجد می‌تواند جنبه‌ی معنوی آن را تقویت کند و این ذهنیت را که صرفاً مسجد به مجلس ختم و امثال آن منحصر است، محو کند، این جلسات به صورت رسمی و غیر رسمی و همچنین به شکل فردی یا جمعی می‌‌تواند در موقع مناسبی انجام شود.

6ـ اهتمام به مسئله‌ی جوانان و نوجوانان
توجه کردن به جوانان و سرمایه گذاری برای آن‌‌ها نیز از امور مهمی است که سرپرستان و گردانندگان مسجد باید به آن عنایت داشته باشند. گرداندن مسجد و اداره‌ی‌ امور آن نباید به شکل سنتی باشد، یعنی به شکلی که گاهی اوقات مشاهده می‌شود اکثر کودکان و نوجوانان را به دلیل شلوغ کردن، حرف زدن و غیره از مسجد بیرون می‌کنند،‌یا نسبت به آنان بد رفتاری می‌شود، باید توجه داشته باشیم که این نوع برخورد با آن‌ها سابقه‌ی بدی در اذهانشان باقی می‌گذارد.

7ـ‌ استفاده از تخصص‌های گوناگون
برای رفع مشکلات روزمره‌ی مساجد و تقلیل هزینه‌‌های آن می‌توان از افرادی که در شغل‌های گوناگون مهارت دارند، استفاده کرد و در مواقع لزوم از آن‌ها کمک گرفت. به کار گیری این تخصص‌ها هم در زمینه‌ی امور فنی و حرفه‌ای و اقتصادی و هم در امور فرهنگی و غیر مادی خواهد بود. البته در این جا منظور این نیست که همه‌ی این کارها رایگان انجام گیرد، بلکه هدف این است که در حد توان در کم کردن مخارج مسجد تلاش شود.

د) سایر عوامل
در این زمینه می‌توان به عوامل دیگری اشاره کرد که انتخاب عنوان و دسته ‌بندی آن‌ها چندان ضروری به نظر نمی‌رسد، این موارد را می‌توان به شکل زیر بیان کرد:

1ـ ترجمه و توضیح دعا‌ها و اذکار
بسیار اتفاق می افتد که جوانان و نوجوانانی که تجربه‌ی لازم ندارند، از عظمت و فلسفه‌ی قرائت ادعیه و زیارات می‌پرسند، سؤالات این است که چرا یک سری عبارات را به زبان عربی می‌خوانیم، در حالی که نمی‌دانیم که مخاطب ما کیست، یا اگر اجمالاً می‌دانیم مخاطبمان خداوند است، نمی‌دانیم که به او چه می‌گوییم، ‌یا چه چیزی از او درخواست می‌کنیم، لذا برای رفع این شبهه و ابهام حتی المقدور به همراه دعاها، ترجمه‌ی آن‌ها را نیز به زبان روان و خالی از هر گونه پیچیدگی بیان کنیم، تا ارتباط بین خواننده‌ی دعا و مخاطب او،‌ یعنی خداوند را محکم‌تر کنیم.

2ـ‌ آشنا کردن جوانان به فلسفه‌ی اعمال عبادی
آنچه باعث شده است که خداوند تبارک و تعالی از زبان پیامبر گرامی ـ صلّی الله علیه و آله و سلّم ـ و ائمه هدی ـ علیهم السّلام ـ برگزاری نماز‌ها را به جماعت توصیه می‌فرماید، بسیار والاست،‌چرا که جماعت یکی از مظاهر عظمت مسلمین و اتحاد و یگانگی آن‌هاست، اما این فلسفه‌ی جماعت‌ها عمدتاً در میان مردم غریب و نا‌آشناست، چه بسا آشنایی جوانان با این مفاهیم عظیم و درک فیض معنوی آن علاقه‌مندی مضاعف در آن‌ها ایجاد کند.

3ـ اخلاق و رفتار نمازگزاران
متأسفانه برخورد بعضی از نمازگزاران با نوجوانان در مسجد به گونه‌ای است که آن‌ها را از هر چه مسجد و مسجدی است، ‌متنفر می‌سازد، چرا که طریقه‌ی برخورد با آن‌ها را نمی‌دانند و همیشه با خشونت و عصبانیت قصد تنظیم برنامه‌ی مساجد و برقراری انضباط را دارند، در حالی که مطمئناً شیوه‌های دیگری از قبیل مسئولیت دادن و ایجاد شخصیت، بزرگ منشی و مراعات شخصیت آنان، می‌تواند در جذب ایشان به مساجد بسیار مؤثر باشد.

5ـ جذب از طریق دوستان
بسیاری از نمازگزاران که در سنین جوانی و نوجوانی قرار دارند می‌توانند مبلّغ عملی مسجد و نماز جماعت باشند و با بیان لذایذ معنوی، همسالان خود را به این امر ترغیب و تشویق کنند، چرا که جوانان در موقع ورود به مسجد اعمال خویش را ارزیابی می‌کنند و با دیدن همتایان خود در مسجد در تصمیم خود مصمم‌تر می‌شوند.

6ـ انعکاس فعالیت‌ها
فعالیت‌های مسجد باید در بین مردم منعکس شود تا از آن مطلع شوند، این اطلاع و آگاهی از فعالیت‌های گوناگون باعث تشویق و دلگرمی مردم می‌شود و سامان و نظم امور مسجد را نمایان می‌سازد.

7ـ رفع مشکلات
اگر مردم به ویژه جوانان و نوجوانان بدانند که بعضی از مشکلاتشان در مسجد رفع می‌شود، طبیعتاً به مسجد روی می‌آورند، ‌مثلاً اگر کلاس‌های رفع اشکال و تدریس خصوصی به شکل آسان در مسجد تشکیل شود با توجه به وضع مالی بعضی از افراد به شکل مثبتی جلوه می‌کند.

8ـ خادم
مسئله‌ی خادم از جمله مشکلات عمده‌ی‌ مساجد است، همانطور که می‌دانیم اکثر خدّام مساجد از افراد کهنسال و باز نشسته هستند، ‌لذا این گونه اشخاص روحیه‌ی برخورد با تمام طبقات اجتماع را ندارند و از آنجا که خستگی روحی و پیری در اعصاب و روان انسان تأثیر می‌گذارد، شایستگی لازم را برای اداره‌ی مساجد ندارند و باعث گریز جوانان و نوجوانان از مسجد می‌شوند؛ پس باید خادمان مسجد از افراد جوان‌تر باشند تا اشکالات یاد شده پیش نیاید. لازمه‌ی جذب این افراد نیز تأمین مسائل اقتصادی و امنیتی آن‌ها است، چرا که آنان باید زندگی معمولی خود را بگذارنند و در برخورد با افراد نامنظم و بی‌‌تربیت و گاهی هم زورگو تأمین جانی و مالی داشته باشند و با خیال آسوده به ادای وظایف خود بپردازند.[1]

پی نوشت: