مؤلف:
ابوالقاسم علی بن محمد بن علی خزاز قمی رازی (از علمای نیمه دوم قرن چهارم)
زندگینامه و اظهار نظرها:
او در شهر قم به دنیا آمد و از کودکی در این شهر به فراگیری علم و دانش روی آورد و مراحل مقدماتی آن را فرا گرفت. علی بن محمد برای فراگیری علم از محضر شیخ صدوق، به شهر ری سفر کرد و از محضر آن دانشمند بزرگ بهره های فراوان برد و در مدت کوتاهی به یکی از راویان بزرگ حدیث و شخصیتهای معتبر روایی شیعه مبدل گشت. وی از معاصران شیخ مفید ـ عالم برجسته شیعه در آن دوران ـ به شمار می آید.
استادان:
شیخ صدوق، ابوالمفضل محمد بن عبدالله بن مطلب شیبانی، ابو علی احمد بن اسماعیل سلیمانی، احمد بن زیاد بن جعفر همدانی، ابو علی احمد بن سلیمان، احمد بن محمد بن اسحاق قاضی، احمد بن محمد بن عبدالله بن حسن عیاشی.
شاگردان:
ابو البرکات علی بن حسن حسینی جوری، محمد بن ابوالحسن بن عبدالصمد قمی، محمد بن حسین بن سعید قمی.
تألیفات:
کفایه الاثر فی النص علی الأئمه الاثنی عشر، الاحکام الشرعیه علی مذهب الامامیه، الایضاح فی اصول الدین علی مذهب اهل البیت.
معرفی اجمالی کتاب:
موضوع این کتاب امامت است. مؤلف در این کتاب، به جمع آوری روایات معتبر از حضرت رسول خدا – صلی الله علیه وآله -، که شخصیتهای مشهور صحابه نقل کرده اند، و همچنین روایات فراوانی از ائمه ـ علیهم السلام ـ درباره تعداد و نام امامان بعد از آن حضرت پرداخته است. مؤلف در مقدمه کتاب، انگیزه خود را از نگارش کتاب این گونه بیان می فرماید: «امری که موجب گشت تا تصمیم به نگارش این کتاب و جمع آوری روایاتی از صحابه و عترت پاک رسول خدا- صلی الله علیه وآله -درباره امامت ائمه – علیهم السلام – بگیرم، این بود که جمعی از ضعفای شیعه را دیدم که تحت تأثیر تبلیغات مخالفان اهل بیت قرار گرفته اند و می گویند، ما روایتی مبنی بر امامت ائمه – علیهم السلام – از صحابه و پیامبر و اهل بیت نداریم. لذا بر آن شدم تا با نگارش این کتاب و جمع آوری تمام روایاتی که در این باره به دست من رسیده، دسیسه مخالفان را نقش بر آب سازم و تمام شبهات را در این باره پاسخگو باشم».
مؤلف برای اثبات امامت دوازده امام معصوم، به روایات معتبری از علی بن ابیطالب – علیه السلام -، امام حسن – علیه السلام -، امام حسین – علیه السلام -، و صحابه معروف پیامبر – صلی الله علیه وآله – استناد نموده است؛ صحابه ای چون: عبدالله بن عباس، عبدالله بن مسعود ابو سعید خدری، ابوذر غفاری، سلمان فارسی، جابر بن عبدالله انصاری، زید بن ارقم، ابو ایوب انصاری، عمار یاسر، حذیفه بن یمامه، و از میان زنان به سخنان شخصیتهایی مانند فاطمه زهرا – علیها السلام -، دختر حضرت رسول خدا- صلی الله علیه وآله -، ام سلمه و عایشه استناد جسته است. در پایان نیز به روایاتی که از دیگر ائمه در این باره وارد شده می پردازد. این کتاب از معتبرترین کتابهای روایی شیعه به شمار می آید و از زمان نگارش تا حال، پیوسته مورد توجه علما و بزرگان شیعه است. این کتاب یکی از منابع مهم مجموعه های روایی شیعه مانند بحارالانوار بوده است.
وضعیت نشر:
این کتاب در یک جلد به زبان عربی با تحقیق سید عبداللطیف کوهکمری به همت انتشارات بیدار، در سال 1401 ق، به قطع وزیری چاپ شده است.
محمد رضا ضمیری- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی, ص 269