صفات الهی به دو قسم: صفات فعل و صفات ذات تقسیم می شوند.
صفات ذاتیه خداوند، صفاتی هستند که با توجه به نوعی از کمال، از ذات الهی انتزاع می شوند مانند حیات و قدرت. و صفات فعلیه صفاتی هستند که از نوعی رابطه بین خداوند متعال و مخلوقاتش انتزاع می شوند؛ مانند خالقیت و رازقیت.
فرق اصلی این دو دسته از صفات آن است که در دسته اول، ذات مقدس الهی مصداق عینی آنهاست، اما دسته دوم حکایت از نسبت و اضافه ای بین خداوند متعال و آفریدگان[1] دارد. ربوبیت، از قسم دوم صفات خداوند، یعنی از جمله روابطی است که بین خدا و خلق او لحاظ می شود، معنای ربوبیت آن است که مخلوقات، نه تنها در اصل وجود و هستی خود به خداوند محتاجند، بلکه تمامی شؤون وجودی آنها وابسته به خدای متعال است و هیچ گونه استقلالی ندارند و خداوند به هر صورت که اراده کند، در آنها تصرف می کند و امورشان را تدبیر می کند. حفظ و نگهداری کردن، حیات بخشیدن و میراندن، روزی دادن و به رشد و کمال رساندن، راهنمایی کردن و مورد امر و نهی قرار دادن از جمله مصادیق ربوبیت هستند.[2] تدبیر مخلوقات و رسیدگی کردن به شؤون آنها، به دو دسته تقسیم می شود، یک قسم از آن، مختص موجودات شعورمند و مختار است و قسم دیگر تمامی مخلوقات را شامل می شود، آن قسم که شامل اداره همه موجودات و تأمین نیازهای آنها می شود، ربوبیت تکوینی نامیده می شود. و آن قسم از تدبیر که شامل هدایت و راهنمایی موجودات ذی شعور می باشد، – اعم از آن که با وسایل درونی مانند عقل و سایر قوای ادارکی و یا با وسایل بیرونی مانند پیامبران و کتب آسمانی باشد – ربوبیت تشریعی نام دارد(3).

نتیجه:
از آن جا که ربوبیت از صفات قطعی خداوند است، رابطه بین مخلوق و خالق، در انتزاع آن مؤثر است و بر همین اساس، فرق ربوبیت تکوینی و تشریعی نیز در ضمن دو فرق عمده بیان می شود:
اول: ربوبیت تشریعی، از رابطه بین موجودات ذی شعور و خداوند انتزاع می شود، ولی ربوبیت تکوینی از رابطه تمامی مخلوقات و خداوند قابل انتزاع است.
دوم: با توجه به خصیصه اول، ربوبیت تشریعی، در رابطه با راهنمایی درونی – عقل – یا بیرونی – پیامبران – خداوند نسبت به بندگان مطرح می شود و در رفع نیازهایی از این نوع، مؤثر است اما در ربوبیت تکوینی وجود موجودات و هستی آنها با تمامی شؤون و نیازها از جانب خداوند تدبیر می شود.
به دیگر تعبیر: ربوبیت تکوینی شامل اداره همه موجودات و تأمین نیاز مندی های آن ها و در یک کلمه کارگردانی جهان می شود، و اما ربوبیت تشریعی، اختصاص به موجدیت ذی شعور و مختار دارد و شامل مسائلی از قبیل فرستادن کتاب آسمانی، فرستادن انبیاء، تعیین وظائف و تکالیف، جعل احکام و قوانین می گردد.[3]

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. بحثی مبسوط در آموزش عقاید، محسن غرویان.
2. مجموعه آثار شهید مطهری بخش اصول عقاید.
3. اصول عقاید، محسن قرائتی.
4. مصباح یزدی، آموزش عقائد، نشر بین الملل، (دوره سه جلدی).

پی نوشت ها:
[1] . مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید، سازمان تبلیغات، 1376، ج 1، ص 95.
[2] . همان و مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن، خداشناسی جهان شناسی، مؤسسه امام خمینی(ره) ، 1368، ص 49، ج 1.
[3]. مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش عقاید (دوره سه جلدی)، نشر بین الملل، ص 84.