نام صحیح نماز وحشت نماز لیله الدفن می‌باشد و جزء مستحبّات مؤکّد در آداب دفن میت است که روایات فراوانی در توصیه به‌آن وارد شده است. مرحله انتقال آدمی از عالم ماده به عالم برزخ، همانند انتقال او از عالم رحِم به عالم دنیا،با دردها و رنج‌های فراوان همراه است، بخشی از این دردها به دلیل آنست که او به دنیایی وارد می‌شود که قبلاً کوچکترین آشنایی با آن نداشته است، قوانین حاکم بر آن عالم با قوانین حاکم بر عالم دنیا کاملاً متفاوت است، علاوه بر این او در مسیر انتقالش از عالم دنیا به عالم برزخ مراحلی را از پشت سر گذاشته است که شاید حتی تصوّر دشواری و وحشت‌آفرینی آن برای ما غیرممکن باشد.
امام علی ـ علیه السلام ـ در توصیف احوال ایشان می‌گوید: اگر شما بنگرید آنچه را که مردگان دیده‌اند، فریاد ناله سر خواهید داد و به لابه و زاری روی خواهید آورد و امر خداوند را اطاعت خواهید نمود، اما آنچه که ایشان دیدند از شما پنهان است و به زودی این پرده کنار خواهد رفت و شما نیز خواهید دید.[1]
در کلام نورانی دیگر می‌گوید: «فغیر موصوفٍ ما نزل بهم، اجتمعت علیه سکره الموت و حسرت الفوت» آنچه بر ایشان نازل شده توصیف شدنی نیست، سکرات مرگ و حسرت از دست دادن آنچه در دنیا داشتند بر ایشان جمع گردیده است.[2]
از امام زین‌العابدین ـ علیه السلام ـ نیز نقل است که: سه ساعت از سخت‌ترین لحظه‌های زندگی انسان است، ساعتی که در آن فرشته مرگ را می‌بیند و ساعتی که از قبرش بیرون می‌شود و ساعتی که در مقابل خداوند برای حساب حاضر می‌شود.[3] اگر این روایات را در کنار صدها روایت دیگر که در بیان احوال برزخیان و شداید که بر ایشان وارد می‌شود بگذاریم به عمق وحشت ایشان پی می‌بریم.
نماز وحشت یا نماز لیله الدّفن راهی است برای کاستن از این وحشت فراگیر و از مجاری رحمت خداوند است بر بنده‌ای که گرفتار آن سختی‌ها است. رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمودند که نماز هدیه شب اول قبر چنان در سرنوشت میّت و نمازگذار تأثیرگذار است که بعد از اداء نماز و هدیه ثواب آن برای میت، خداوند هزار ملک را به سوی قبر میت می‌فرستد که با هر کدام یک جامه زیبا است و در قبر او گشایش داده می‌شود و از تنگنا تا روز قیامت نجات پیدا می‌کند و برای نمازگزار نیز به اندازه آنچه که خورشید بر آن تابیده است حسنات داده می‌شود و چهل درجه بالا می‌رود.[4]
تذکر این نکته نیز خالی از لطف نخواهد بود که عالم برزخ بر خلاف عالم آخرت که در آن رابطه انسان با دنیا کاملاً قطع می‌گردد، با عالم دنیا رابطه دارد و لذا حسنات و سیئات جاریه انسان بعد از مرگش نیز در سرنوشتش تأثیر می‌‌گذارد. به همین دلیل است که به گذاشتن باقیات الصالحات توصیه می‌شود و نیز توصیه شده است که وارث میت بعد از ایشان او را فراموش نکنند و تا می‌توانند به نیابت و به نیّت او حسنات و کارهای نیک انجام دهند. و اگر نبود این رابطه میان عالم برزخ و عالم دنیا، بدون شک نماز وحشت نیز وجهی نداشت.
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. مرتضی مطهری، مجموعه آثار، ج 2، مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی، ص 513، (زندگی پس از مرگ)،انتشارات صدرا، چهارم، 1374، قم.
2. الشیخ جعفر السبحانی، الالهیات علی هدی الکتاب و السنّه و العقل، شیخ حسن محمد مکلی العاملی، ص 233 الی ص 240،المرکز العالمی اللدراسات الاسلامیه، سوم، 1412 هـ . ق،قم.
پی نوشت ها:
[1] . نهج‌البلاغه، خطبه 20.
[2] . همان، خطبه 108.
[3] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، بیروت، مؤسسه الوفاء، 1404 ق، ج 6، ص 159.
[4] . محدث نوری، میرزا حسین، مستدرک الوسایل، مؤسسه آل البیت، قم، چاپ اول، 1408 هـ . ق. ج 6، ص 344.
