بی تردید شرایط عالم آخرت از جهات متعدد با شرایط عالم دنیا متفاوت است و به طور قطعی کسی نمی تواند بگوید که جزئیات پیش آمدهای آن عالم چیست اما در برخی از منابع دینی روایاتی که از معصومین ـ علیهم السّلام ـ نقل شده است چند دسته می‌باشند دسته‌ای از روایات گویای این است که انسان‌ها عریان و برهنه محشور می‌شوند و این روایات شامل همه می‌شود و هیچ‌گونه محدودیتی در این روایات وجود ندارد،  از پیامبر گرامی ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ نقل شده است که فرمود: همان‌گونه که به دنیا آمدید محشور می‌شوید و سپس آیه مبارکه: «کَما بَدَأْنا أَوَّلَ خَلْقٍ نُعِیدُهُ»[1] را قرائت فرمودند، حاصل این روایت این است که همه انسان‌ها در قیامت عریان و برهنه،… محشور می‌شوند.[2]  در دعای ابو حمزه ثمالی می خوانیم:‌(أبکی لخروجی من قبری عریاناً ذلیلاً)[3] یعنی برای حالتی که از قبر برهنه و ذلیل بیرون می آیم گریه می کنم. از این فراز دعا  هم معلوم می شود که کفنی در کار نیست و انسان ها عریان و برهنه هستند.
و در روایتی دیگر آمده که فاطمه بنت اسد مادر امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ وقتی از پیامبر اسلام شنید که فرمود: (ان الناس یحشرون یوم القیامه عراهٌ کماو لدوا) یعنی مردم روز قیامت برهنه مادرزاد محشور می شود. فاطمه بنت اسد ناراحت شد و گفت: وای بر این رسوایی. بعد حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: من از خدا می خواهم که ترا با لباس محشور نماید.[4] از این احادیث معلوم می شود که مردم در روز قیامت برهنه محشور می شوند.
اما  این نکته قابل توجه است که به فرض اینکه انسان برهنه وارد محشر شود، در آنجا هر کس بگونه ای گرفتار خود است که اصلاً از برهنه بودن یا نبودن دیگری خبری ندارد و گویا اموری را که پوشش برای آنها لازم است نمی بیند. اما در عین حال برهنه بودن انسان ها هنگام خروج از قبر مطرح است لذا مرحوم فیض کاشانی می گوید: (مردم در حالی که زنده و برهنه اند از قبرهاشان بیرون می آیند)[5] و در روایتی دیگر آمده که فاطمه بنت اسد مادر امیر مؤمنان ـ علیه السلام ـ وقتی از پیامبر اسلام شنید که فرمود: (ان الناس یحشرون یوم القیامه عراهٌ کماو لدوا) یعنی مردم روز قیامت برهنه مادرزاد محشور می شود. فاطمه بنت اسد ناراحت شد و گفت: وای بر این رسوایی. بعد حضرت پیامبر (صلی الله علیه و آله) به او فرمود: من از خدا می خواهم که ترا با لباس محشور نماید.[6] از این احادیث معلوم می شود که مردم در روز قیامت برهنه محشور می شوند.
دسته‌ای دیگر از روایات حاکی از این است که در روز قیامت مردم با کفن‌هایشان از قبر بیرون می‌آیند و بدنشان با کفن‌هایشان مستور می‌باشد. از امام صادق ـ علیه السّلام ـ  نقل کرده‌اند که حضرت فرمود: برای اموات بهترین کفن را تهیه کنید زیرا آنها با همان کفن‌هایشان از قبر بیرون می‌آیند.[7] در روایتی دیگر حضرت امام صادق ـ علیه السّلام ـ در جواب سائل چنین می‌فرماید: مردمان با کفن‌هایشان محشور می‌شوند،…[8] ظاهر این روایات با هم ناسازگارند و حال این‌که کلام معصومین در واقع با هم هیچ‌گونه تنافی ندارند، لذا در جمع این روایات گفته‌اند: روایاتی که بیانگر عریان و برهنه بودن اهل محشر می‌باشند ناظر به احوال کافران است،… و روایات دسته دوم که حاکی از مستور بودن اهل محشر هستند، ناظر به احوال مؤمنین و صالحان است؛ بنابراین ناسازگاری روایات رفع می‌گردد، چون دسته‌ای ناظر به احوال کفارند، و دسته‌ای ناظر به احوال مؤمنین. نکته­ی مهم در این‌جا این است که آیا دلیل و گواهی بر این جمع هست؟ روایتی از پیامبر گرامی اسلام نقل شده که گواه و دلیلی بر این جمع است، حضرت می‌فرماید: (یحشر الناس کلهم یوم القیامه حفاه عراه إلّا شیعه علیٍّ ـ علیه‎ السلام ـ)[9]  مردم در روز قیامت عریان و برهنه محشور می‌گردند، جز شیعیان علی بن ابی‌طالب.[10] حاصل سخن این است که مؤمنین و صالحان در روز قیامت مستورند.

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
1. محمد سعیدی مهر، آموزش کلام اسلامی، ج2، نشر مؤسسه فرهنگی طه 1378ش.
2. امام خمینی، معاد از دیدگاه امام خمینی (تبیان، دفتر 30)، نشر مؤسسه آثار امام سال 1378ش.
3. سید محمد حسینی طهرانی معاد شناسی ج3-2، نشر انتشارات علامه طباطبائی مشهد 1418ق.
4. ناصر مکارم شیرازی، پیام قرآن، ج6، نشر دارالکتب اسلامی تهران، 1377ش.

پی نوشت ها:
[1] . انبیاء/ 104.
[2] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 28، کتاب الفتن و المحن، بیروت، ص 28.
[3] . مفاتیج الجنان، دعای ابوحمزه شمالی، قم، شرکت چاپ قدسی نشر بلاغت، 1373ش، ص 316.
[4] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، با ترجمه جواد مصطفوی، تهران، نشر فرهنگ اهل بیت، بی تا، ج2، ص 347، باب مولد امیرالمؤمنین.
[5] . فیض کاشانی، ملا محسن، علم الیقین، قم، نشر بیدار، 1377ش، ج2، ص 1106، المقصد4، باب3.
[6] . کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، با ترجمه جواد مصطفوی، تهران، نشر فرهنگ اهل بیت، بی تا، ج2، ص 347، باب مولد امیرالمؤمنین.
[7] . صدوق، من لایحضره الفقیه، قم، جامعه مدرسین، ج1، باب تکفین و آدابه، ح 408.
[8] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 7، ص 109، صفه المحشر، و بحار، ج 10، ص 185.
[9] . مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، کتاب الایمان و الکفر، باب فضائل الشیعه، بیروت، نشر مؤسسه تراث العربی، 1403 ق، ج 65، ص 77، باب 15، ح136، و العدل و المعاد، باب محاسبه العباد، نشر پیشین، ج 7، ص 270.
[10] . همان، ج 65، ص 76.