مقدمه:
سال دهم هجرت که مسلمانان همراه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) مراسم حج را به پایان رساندند و آن سال، بعدا «حجه الوداع‌» نام گرفت، پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) عازم مدینه گردیدند.
فرمان حرکت صادر شد. هنگامى که کاروان به سرزمین «رابغ‌» در سه میلى جحفه که میقات حجاج است، رسید امین وحى در مکانى به نام «غدیرخم‌» فرود آمد. آیه:«یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربک و ان لم تفعل فما بلغت رسالته والله یعصمک من الناس‌».نازل شد که اى پیامبر، آنچه از طرف خدا فرستاده شده، به مردم ابلاغ کن. اگر این کار را نکنى، رسالت‌خود را تکمیل نکرده‌اى و خداوند تو را از گزند مردم حفظ خواهد کرد. سوره مائده، آیه دستور توقف در آن مکان صادر شد. همه مردم ایستادند. وقت ظهر هوا، بشدت گرم بود. پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) نماز ظهر را با جماعت‌خواند سپس در حالى که مردم دور او را گرفته بودند، بر روى نقطه بلندى که از جهاز شتران برپا شد، قرار گرفتند و با صداى رسا خطبه خواندند و سپس فرمودند:
«مردم نزدیک است من دعوت حق را لبیک گویم و از میان شما بروم من مسؤولم و شما هم مسؤولید».
سپس مطالبى گرانبها بیان کردند و فرمودند:
«من دو چیز نفیس در میان شما به امانت گذاردم، یکى کتاب خدا و دیگرى عترت و اهل بیت من، این دو هرگز از هم جدا نشوند. مردم بر قرآن و عترت من پیشى نگیرید و در عمل به آنها کوتاهى نورزید که هلاک مى‌شوید».
در این هنگام دست على(علیه السلام) را گرفتند و او را بلند کردند و به همه مردم معرفى نمودند، سپس فرمودند:
«سزاوارتر بر مؤمنان از خود آنان کیست؟ همگى گفتند: خدا و پیامبر او داناترند».
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
«خدا، مولاى من و من، مولاى مؤمنانم و من بر آنها از خودشان اولى و سزاوارترم‌».
بعد فرمودند:
« من کنت مولاه فهذا على مولاه‌اللهم وال من والاه و عاد من عاداه و… »
«اى مردم هرکس من مولاى اویم، على مولاى اوست، خداوندا کسانى را که على را دوست دارند، دوست بدار و کسانى که او را دشمن دارند، دشمن دار و…»
سپس فرشته وحى نازل شد و آیه «الیوم اکملت لکم دینکم…» را نازل فرمود و آن روز در تاریخ اسلام جاودانه و حماسه‌ساز شد.
آرى غدیر، روز حماسه جاوید، روز ولایت، روز امامت، روز وصایت، روز اخوت، روز رشادت و شجاعت و شهامت و حفاظت و رضایت و صراحت‌شناخته شد. روز نعمت، روز شکرگزارى، روز پیام رسانى، روز تبریک و تهنیت، روز سرور و شادى و هدیه فرستادن، روز عهد و پیمان و تجدید میثاق، روز تکمیل دین و بیان حق، روز راندن شیطان، روز معرفى راه و رهبر، روز آزمون، روز یاس دشمن و امیدوارى دوست و خلاصه روز اسلام و قرآن و عترت، روزى که پیروان واقعى مکتب حیات‌بخش اسلام آن را گرامى مى‌دارند و به همدیگر تبریک مى‌گویند.
از احادیث بر مى‌آید که ائمه: آن روز را جشن مى‌گرفتند و در آن روز مراسم ویژه‌اى داشتند، شبیه مراسمى که ما ایرانیان امروز در عید نوروز داریم.
از فیاض بن محمد طوسى نقل شده: روز غدیر به حضور امام هشتم(علیه السلام) رسید. دید گروهى از افراد ویژه در خدمت‌حضرت هستند که امام آنان را براى افطار در خانه‌اش نگهداشت و به منزل آنان غذا و لباس و کفش و انگشتر و هدایاى دیگر فرستاد و آن روز وضع او و اطرافیان او کاملا عوض شده بود و فضائل آن روز را براى آنان یادآورى مى‌کرد. (بحار الانوار، 97: 112، ح 8. )
در حدیث دیگرى است: روزى از روزهاى خلافت على(علیه السلام) جمعه و عید غدیر به یک روز افتاد. امام(علیه السلام) خطبه مفصلى خواند و فرمودند:
«این مجمع اکنون به پایان مى‌رسد و شما همگى به خانه‌هایتان بر مى‌گردید، بروید – خداى بر شما رحمت فرستد – و بر خانواده خود فراخ گیرید و به برادران خود نیکى کنید.
خداوند را بر این نعمت که شما را بخشیده است، سپاس گزارید. متحد شوید تا خدا کمکتان کند. نیکویى کنید تا خدا دوستیتان را پایدار کند. از نعمتهاى خداداد، یکدیگر را هدیه فرستید.
خداوند در این روز چندین برابر دیگر عیدها پاداش دهد.
این گونه پاداش جز در این روز (غدیر) دیگر نخواهید یافت. نیکویى‌کردن در این روز مال را بسیار کند و عمر را زیاد.
مهربانى کردن باعث رحمت‌خدا شود و مهربانى او. در این روز به برادران و خاندان از مال خدا داده ببخشید، هر اندازه که بتوانید. همواره چهره خندان دارید. چون به یکدیگر رسیدید، شادمانى کنید، و خدا را بر نعمتهایش سپاس گوئید. بروید و به آنان که امیدشان به شماست، نیکى بسیار کنید در خورد و خوراک، خود و زیردستانتان یکسان باشید. این یکسانى و مساوات را تا جایى که توانایى دارید عملى سازید، که پاداش یک درهم در این روز، صد هزار درهم است و برکت به دست‌خداست.
روزه این روز را نیز خداوند مستحب قرار داده است و در برابر آن پاداشى بس بزرگ نهاده. اگر کسى در این روز، نیاز برادران خود را برآورد – پیش از تمنا و درخواست – و با میل و غبت‌خوبى کند، پاداش او چنان باشد که این روز را روزه داشته است و شب آن را با عبادت به بامداد رسانیده.
و هرکس در این روز به روزه‌دارى افطارى دهد، چنان است که گویى دسته دسته مردم را افطارى داده است…
همین که به یکدیگر رسیدید همراه سلام، مصافحه کنید و نعمتى را که در این روز نصیبتان شده است به یکدیگر تبریک گویید. باید این سخنان را آن که بود و شنید به آن که نبود و نشنید، برساند. باید توانگران به سراغ مستمندان روند و قدرتمندان به دنبال ضعیفان، پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) مرا به این چیزها امر کرده است‌».(ترجمه این روایت تا اینجا از استاد محمدرضا حکیمى است که از حماسه غدیر، ص 71 گرفته شده است.) بعد امام(علیه السلام) خطبه جمعه را خواند و نماز جمعه را نماز عیدش قرار داد، بعد با فرزند و شیعیانش به منزل امام حسین(علیه السلام) برگشت که غذا آماده کرده بودند و آن شیعیان نیازمند و بى‌نیاز با هدایاى او به طرف خانواده خود برگشتند. (بحار الانوار 97: 117.)
به امید روزى که همه مسلمانان به ویژه مردم مسلمان ایران روز عید غدیر را بزرگترین عید خود قرار داده و این روزه آنطور که بایسته و شایسته آن است، گرامى بدارند.

غدیر در قرآن
الیوم اکملت لکم دینکم‌و اتممت علیکم نعمتى‌و رضیت لکم الاسلام دینا.
مائده: 3.
امروز (روز غدیر خم) دین شما را به حد کمال رساندم و نعمتم را بر شما تمام کردم و اسلام را بعنوان دین براى شما پسندیدم.

جایگاه عید غدیر در مکتب
1- عید خلافت و ولایت
روى زیاد بن محمد قال:
دخلت على ابى عبد الله(علیه السلام) فقلت:
للمسلمین عید غیر یوم الجمعه والفطر والاضحى؟
قال: نعم، الیوم الذى نصب فیه رسول‌الله(صلی الله علیه و آله و سلم) امیرالمؤمنین(ع). مصباح المتهجد: 736.
زیاد بن محمد گوید:
بر امام صادق(علیه السلام) وارد شدم و گفتم: آیا مسلمانان عیدى غیر از عید قربان و عید فطر و جمعه دارند؟ امام(علیه السلام) فرمودند:
آرى، روزى که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) امیرمؤمنان(علیه السلام) را (به خلافت و ولایت) منصوب کرد.
2- برترین عید امت
قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم):
یوم غدیر خم افضل اعیاد امتى و هو الیوم الذى امرنى الله تعالى ذکره فیه بنصب اخى على بن ابى طالب علما لامتى، یهتدون به من بعدى و هو الیوم الذى اکمل الله فیه الدین و اتم على امتى فیه النعمه و رضى لهم الاسلام دینا. امالى صدوق: 125، ح 8.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
روز غدیر خم برترین عیدهاى امت من است و آن روزى است که خداوند بزرگ دستور داد; آن روز برادرم على بن ابى طالب را به عنوان پرچمدار (و فرمانده) امتم منصوب کنم، تا بعد از من مردم توسط او هدایت‌شوند، و آن روزى است که خداوند در آن روز دین را تکمیل و نعمت را بر امت من تمام کرد و اسلام را به عنوان دین براى آنان پسندید.
3- عید بزرگ خدا
عن الصادق(علیه السلام) قال:
هو عید الله الاکبر،و ما بعث الله نبیا الا و تعید فى هذا الیوم و عرف حرمته و اسمه فى السماء یوم العهد المعهود و فى الارض یوم المیثاق الماخوذ و الجمع المشهود. وسائل الشیعه، 5: 224، ح 1.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
روز غدیر خم عید بزرگ خداست، خدا پیامبرى مبعوث نکرده، مگر اینکه این روز را عید گرفته و عظمت آن را شناخته و نام این روز در آسمان، روز عهد و پیمان و در زمین، روز پیمان محکم و حضور همگانى است.
4- عید ولایت
قیل لابى عبد الله(علیه السلام):
للمؤمنین من الاعیاد غیر العیدین و الجمعه؟
قال: نعم لهم ما هو اعظم من هذا، یوم اقیم امیرالمؤمنین(علیه السلام) فعقد له رسول الله الولایه فى‌اعناق الرجال والنساء بغدیر خم.
وسائل الشیعه، 7: 325، ح 5.
به امام صادق(علیه السلام) گفته شد:
آیا مؤمنان غیر از عید فطر و قربان و جمعه عید دیگرى دارند؟ فرمودند:
آرى، آنان عید بزرگتر از اینها هم دارند و آن روزى است که امیرالمؤمنین(علیه السلام) در غدیر خم بالا برده شد و رسول خدا مساله ولایت را بر گردن زنان و مردان قرار داد.
5- روز تجدید بیعت
عن عمار بن حریز قال دخلت على ابى عبد الله(علیه السلام) فى‌یوم الثامن عشر من ذى الحجه فوجدته صائما فقال لى:
هذا یوم عظیم عظم الله حرمته على المؤمنین و اکمل لهم فیه الدین و تمم علیهم النعمه و جدد لهم ما اخذ علیهم من العهد والمیثاق.
مصباح المتهجد: 737.
عمار بن حریز گوید:
روز هجدهم ماه ذیحجه خدمت امام صادق(علیه السلام) رسیدم و آن حضرت را روزه یافتم. امام به من فرمودند: امروز، روز بزرگى است، خداوند به آن عظمت داده و آن روز دین مؤمنان را کامل ساخت و نعمت را بر آنان تمام نمود و عهد و پیمان قبلى را تجدید کرد.
6- عید آسمانى
قال الرضا(علیه السلام): حدثنى ابى، عن ابیه(علیه السلام) قال:
ان یوم الغدیر فى السماءاشهر منه فى الارض.
مصباح المتهجد: 737.
امام رضا(علیه السلام) فرمودند:
پدرم به نقل از پدرش (امام صادق(ع)) نقل کرد که فرمودند:
روز غدیر در آسمان مشهورتر از زمین است.
7- عید بى‌نظیر
قال على (علیه السلام):
ان هذا یوم عظیم الشان،فیه وقع الفرج، ورفعت الدرج و وضحت الحجج وهو یوم الایضاح والافصاح من المقام الصراح،ویوم کمال الدین و یوم العهد المعهود…
بحارالانوار، 97: 116.
على(علیه السلام) فرمودند:
امروز (عید غدیر) روز بس بزرگى است.
در این روز گشایش رسیده و منزلت (کسانى که شایسته آن بودند) بلندى گرفت و برهان‌هاى خدا روشن شد و از مقام پاک با صراحت‌سخن گفته شد و امروز روز کامل شدن دین و روز عهد و پیمان است.
8- عید پربرکت
عن الصادق(علیه السلام):
والله لو عرف الناس فضل هذا الیوم بحقیقته لصافحتهم الملائکه فى کل یوم عشر مرات…
وما اعطى الله لمن عرفه ما لایحصى بعدد.
مصباح المتهجد: 738.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
به خدا قسم اگر مردم فضیلت واقعى «روز غدیر» را مى‌شناختند، فرشتگان روزى ده‌بار با آنان مصافحه مى‌کردند و بخششهاى خدابه‌کسى‌که‌آن روز را شناخته، قابل‌شمارش نیست.
9- عید فروزان
قال ابو عبد الله(علیه السلام):
… و یوم غدیر بین الفطر والاضحى‌و یوم الجمعه کالقمر بین الکواکب.
اقبال سید بن طاووس: 466.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
… روز غدیر خم در میان روزهاى عید فطر و قربان و جمعه همانند ماه در میان ستارگان است.
10- یکى‌از چهار عید الهى
قال ابو عبد الله(علیه السلام):
اذا کان یوم القیامه زفت اربعه ایام الى‌الله‌عز و جل کما تزف العروس الى خدرها:
یوم الفطر و یوم الاضحى و یوم الجمعه‌و یوم غدیر خم.
اقبال سید بن طاووس: 466.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
هنگامى که روز قیامت برپا شود چهار روز بسرعت بسوى خدا مى‌شتابند همانطور که عروس به حجله‌اش بسرعت مى‌رود.
آن روزها عبارتند از:
روز عید فطر و قربان و جمعه و روز غدیر خم.
فصل دوم: شایسته‌ها و بایسته‌هاى غدیر
11- روز پیام و ولایت
قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم):
یا معشر المسلمین لیبلغ الشاهد الغائب، اوصى من آمن بى و صدقنى بولایه على، الا ان ولایه على ولایتى و ولایتى ولایه ربى، عهدا عهده الى ربى و امرنى ان ابلغکموه.
بحارالانوار 37: 141، ح 35.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) (در روز غدیر) فرمودند:
اى مسلمانان! حاضران به غایبان برسانند: کسى را که به من ایمان آورده و مرا تصدیق کرده است، به ولایت على سفارش مى‌کنم، آگاه باشید ولایت على، ولایت من است و ولایت من، ولایت‌خداى من است. این عهد و پیمانى بود از طرف پروردگارم که فرمانم داد تا به شما برسانم.
12- روز اطعام
قال ابو عبد الله(علیه السلام):
… و انه الیوم الذى اقام رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) علیا(علیه السلام) للناس علما و ابان فیه فضله و وصیه فصام شکرا لله عزوجل ذلک الیوم و انه لیوم صیام و اطعام و صله الاخوان و فیه مرضاه الرحمن، و مرغمه الشیطان.
وسائل الشیعه 7: 328، ضمن حدیث 12.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
عید غدیر، روزى است که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) على(علیه السلام) را بعنوان پرچمدار براى مردم برافراشت و فضیلت او را در این روز آشکار کرد و جانشین خود را معرفى کرد، بعد بعنوان سپاسگزارى از خداى بزرگ آن روزه را روزه گرفت و آن روز، روز روزه‌دارى و عبادت و طعام دادن و به دیدار برادران دینى رفتن است. آنروز روز کسب خشنودى خداى مهربان و به خاک مالیدن بینى شیطان است.
13- روز هدیه
عن امیر المؤمنین(علیه السلام) قال:
… اذا تلاقیتم فتصافحوا بالتسلیم و تهابوا النعمه فى‌هذا الیوم، و لیبلغ الحاضر الغائب، والشاهد الباین، ولیعد الغنى الفقیر والقوى على الضعیف امرنى رسول‌الله(صلی الله علیه و آله و سلم) بذلک.
وسائل الشیعه 7: 327.
امیر المؤمنین(علیه السلام) (در خطبه روز عید غدیر) فرمودند:
وقتى که به همدیگر رسیدید همراه سلام، مصافحه کنید، و در این روز به یکدیگر هدیه بدهید، این سخنان را هر که بود و شنید، به آن که نبود برساند، توانگر به سراغ مستمند برود، و قدرتمند به یارى ضعیف، پیامبر مرا به این چیزها امر کرده است.
14- روز کفالت
عن امیر المؤمنین(علیه السلام) قال:
… فکیف بمن تکفل عددا من المؤمنین والمؤمنات وانا ضمینه على‌الله تعالى الامان من‌الکفر والفقر وسائل الشیعه 7: 327.
امیر مؤمنان(علیه السلام) فرمودند:
… چگونه خواهد بود حال کسى که عهده‌دار هزینه زندگى تعدادى از مردان و زنان مؤمن (در روز غدیر) باشد، در صورتى که من پیش خدا ضامنم که از کفر و تنگدستى در امان باشد.
15- روز سپاس و شادى
قال ابو عبد الله(علیه السلام):
… هو یوم عباده و صلوه و شکر لله و حمد له،و سرور لما من الله به علیکم من ولایتنا،و انى احب لکم ان تصوموه.
وسائل الشیعه 7: 328، ح 13.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
عید غدیر، روز عبادت و نماز و سپاس و ستایش خداست و روز سرور و شادى است به خاطر ولایت ما خاندان که خدابر شما منت گذارد و من دوست دارم که شما آن روز را روزه بگیرید.
16- روز نیکوکارى
عن الصادق(علیه السلام):
… و لدرهم فیه بالف درهم لاخوانک العارفین،فافضل على اخوانک فى هذا الیوم‌و سر فیه کل مؤمن و مؤمنه.
مصباح المتهجد: 737.
از امام صادق(علیه السلام) نقل شده که فرمودند:
یک درهم به برادران با ایمان و معرفت، دادن در روز عید غدیر برابر هزار درهم است، بنابراین در این روز به برادرانت انفاق کن و هر مرد و زن مؤمن را شاد گردان.
17- روز سرور و شادى
قال ابو عبد الله(علیه السلام):
انه یوم عید و فرح و سرورو یوم صوم شکرا لله تعالى.
وسائل الشیعه 7: 326، ح 10.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
عید غدیر، روز عید و خوشى و شادى است و روز روزه‌دارى به عنوان سپاس نعمت الهى است.
18- روز تبریک و تهنیت
قال على(علیه السلام):
عودوا رحمکم الله بعد انقضاء مجمعکم بالتوسعه على عیالکم، والبر باخوانکم والشکر لله عزوجل على ما منحکم، واجتمعوا یجمع الله شملکم، و تباروا یصل الله الفتکم، و تهانؤا نعمه الله کما هنا کم الله بالثواب فیه على اضعاف الاعیاد قبله و بعده الا فى مثله… بحارالانوار 97: 117.
على(علیه السلام) فرمودند:
بعد از پایان گردهم آیى خود (در روز غدیر) به خانه برگردید، خدا بر شما رحمت فرستد. به خانواده خود گشایش و توسعه دهید، به برادران خود نیکى کنید، خداوند را بر این نعمت که شما را بخشیده است، سپاس گزارید، متحد شوید تا خدا به شما وحدت بخشد، نیکویى کنید تا خدا دوستیتان را پایدار کند، به همدیگر نعمت‌خدا را تبریک بگوئید، همانطور که خداوند در این روز با چندین برابر عیدهاى دیگر پاداش دادن به شما تبریک گفته، این گونه پاداشها جز در روز عید غدیر نخواهد بود.
19- روز درود و برائت
روى الحسن بن راشد عن ابى عبد الله(علیه السلام) قال:
قلت: جعلت فداک، للمسلمین عید غیرالعیدین؟ قال: نعم، یا حسن! اعظمهما و اشرفهما، قال: قلت له: و اى یوم هو؟
قال: یوم نصب امیرالمؤمنین(علیه السلام) فیه علما للناس.
قلت له: جعلت فداک وما ینبغى لنا ان نصنع فیه؟
قال: تصومه یا حسن و تکثر الصلوه على محمد و آله فیه و تتبرا الى الله، ممن ظلمهم،فان الانبیاء کانت تامر الاوصیاء بالیوم‌الذى کان یقام فیه الوصى ان یتخذ عیدا.
مصباح المتهجد: 680.
حسن بن راشد گوید:
به امام صادق(علیه السلام) گفتم: آیا مسلمانان بجز آن دو عید، عید دیگرى هم دارند؟ فرمودند: بله، بزرگترین و بهترین عید. گفتم: کدام روز است؟
فرمودند: روزى که امیرمؤمنان بعنوان پرچمدار مردم منصوب شد.
گفتم: فدایت‌شوم در آن روز سزاوار است، چه کنیم؟ فرمودند: روزه‌بگیر و درود برمحمد و آل‌او بفرست و از ستمگران به آنان برائت بجوى، زیرا پیامبران به جانشینان دستور مى‌دادند که روزى را که جانشین انتخاب مى‌شود، عید بگیرند.
20- عید اوصیاء
عن ابى عبد الله(علیه السلام) قال:
… تذکرون الله عز ذکره فیه بالصیام والعباده والذکر لمحمد و آل محمد، فان رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) اوصى امیرالمؤمنین ان یتخذ ذلک الیوم عیدا، و کذلک کانت الانبیاء تفعل، کانوا یوصون اوصیائهم بذلک فیتخذونه عیدا.
وسائل الشیعه 7: 327، ح 1.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
در روز عید غدیر، خدا را با روزه و عبادت و یاد پیامبر و خاندان او یادآورى کنید، زیرا رسول خدا به امیرالمؤمنین سفارش کرد که آن روز را عید بگیرد، همینطور پیامبران هم به جانشینان خود سفارش مى‌کردند که آن روز را عید بگیرند، آنان هم چنین مى‌کردند.
21- روز گشایش و درود
عن ابى عبد الله(علیه السلام) قال:
والعمل فیه یعدل ثمانین شهرا، و ینبغى ان یکثر فیه ذکر الله عزوجل، والصلوه على النبى(صلی الله علیه و آله و سلم) ، ویوسع الرجل فیه على عیاله.
وسائل الشیعه 7: 325، ح 6.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
ارزش عمل در آن روز (عید غدیر) برابر با هشتاد ماه است، و شایسته است آن روز ذکر خدا و درود بر پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) زیاد شود، و مرد، بر خانواده خود توسعه دهد.
22- روز دیدار رهبرى
عن مولانا ابى‌الحسن على بن محمد(علیه السلام) قال لابى اسحاق:
و یوم الغدیر فیه اقام النبى(صلی الله علیه و آله و سلم) اخاه علیا علما للناس و اماما من بعده،[قال] قلت:
صدقت جعلت فداک، لذلک قصدت، اشهد انک حجه الله على خلقه.
وسائل الشیعه 7: 324، ح 3.
امام هادى(علیه السلام) به ابواسحاق فرمودند:
در روز غدیر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) برادرش على(علیه السلام) را بلند کرد و به عنوان پرچمدار (و فرمانده) مردم و پیشواى بعد از خودش معرفى کرد.
ابواسحاق گفت: عرض کردم، فدایت‌شوم راست فرمودى. به خاطر همین به زیارت و دیدار شما آمدم، گواهى مى‌دهم که تو حجت‌خدا بر مردم هستى.
23- روز تکبیر
عن على بن موسى الرضا(علیه السلام) :
من زار فیه مؤمنا ادخل‌الله قبره سبعین نورا و وسع فى قبره و یزور قبره کل یوم سبعون الف ملک ویبشرونه بالجنه.
اقبال الاعمال: 778.
امام رضا(علیه السلام) فرمودند:
کسى که در روز (غدیر) مؤمنى را دیدار کند، خداوند هفتاد نور بر قبر او وارد مى کند و قبرش را توسعه مى‌دهد و هر روز هفتاد هزار فرشته قبر او را زیارت مى‌کنند و او را به بهشت بشارت مى‌دهند.
24- روز دیدار و نیکى
قال الصادق(علیه السلام):
ینبغى لکم ان تتقربوا الى الله تعالى بالبر والصوم والصلوه و صله الرحم و صله الاخوان، فان الانبیاء علیهم السلام کانوا اذا اقاموا اوصیاءهم فعلوا ذلک و امروا به.
مصباح المتهجد: 736.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
شایسته است با نیکى کردن به دیگران و روزه و نماز و بجاآوردن صله رحم و دیدار برادران ایمانى به خدا نزدیک شوید، زیرا پیامبران زمانى که جانشینان خود را نصب مى‌کردند، چنین مى‌کردند و به آن توصیه مى‌فرمودند.
25- نماز در مسجد غدیر
عن ابى عبد الله(علیه السلام) قال:
انه تستحب الصلوه فى مسجد الغدیرلان النبى(صلی الله علیه و آله و سلم) اقام فیه امیر المؤمنین(ع)و هو موضع اظهرالله عزوجل فیه الحق.
وسائل الشیعه 3: 549.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
نماز خواندن در مسجد غدیر مستحب است، چون پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) در آنجا امیرمؤمنان(علیه السلام) را معرفى و منصوب کرد. و آنجایى است که خداى بزرگ، حق را آشکار کرد.
26- نماز روز غدیر
عن ابى عبد الله(علیه السلام) قال:
و من صلى فیه رکعتین اى وقت‌شاء و افضله قرب الزوال و هى الساعه التى اقیم فیها امیرالمؤمنین(علیه السلام) بغدیر خم علما للناس و… کان کمن حضر ذلک الیوم…
وسائل الشیعه 5: 225، ح 2.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
کسى که در روز عید غدیر هر ساعتى که خواست، دو رکعت نماز بخواند و بهتر اینست که نزدیک ظهر باشد که آن ساعتى است که امیرالمؤمنین(علیه السلام) در آن ساعت در غدیر خم به امامت منصوب شد، (هر که چنین کند) همانند کسى است که در آن روز حضور پیدا کرده است…
27- روزه غدیر
قال الصادق(علیه السلام):
صیام یوم غدیر خم یعدل صیام عمر الدنیا لو عاش انسان ثم صام ما عمرت الدنیا لکان له ثواب ذلک. وسائل الشیعه 7: 324، ح 4.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
روزه روز غدیر خم با روزه تمام عمر جهان برابر است. یعنى اگر انسانى همیشه زنده باشد و همه عمر را روزه بگیرد، ثواب او به اندازه ثواب روزه عید غدیر است.
28- روز تبریک و تبسم
عن الرضا(علیه السلام) قال:
… و هو یوم التهنئه یهنئ بعضکم بعضا،فاذا لقى المؤمن اخاه یقول:
«الحمد لله الذى جعلنا من المتمسکین‌بولایه امیر المؤمنین و الائمه(ع)»
و هو یوم التبسم فى وجوه الناس‌من اهل الایمان…
اقبال: 464.
امام رضا(علیه السلام) فرمودند:
عید غدیر روز تبریک و تهنیت است. هر یک به دیگرى تبریک بگوید، هر وقت مؤمنى برادرش را ملاقات کرد، چنین بگوید: «حمد و ستایش خدایى را که به ما توفیق چنگ زدن به ولایت امیرمؤمنان و پیشوایان عطا کرد» آرى عید غدیر روز لبخند زدن به چهره مردم با ایمان است…
فصل سوم: ولایت در غدیر
29- پیامبر و ولایت على(علیه السلام)
عن ابى سعید قال:
لما کان یوم غدیر خم امر رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) منادیا فنادى: الصلوه جامعه، فاخذ بید على(علیه السلام) و قال:
اللهم من کنت مولاه فعلى مولاه،اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.
بحارالانوار 37: 112، ح 4.
ابو سعید گوید:
در روز غدیر خم رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) دستور داد: منادى ندا دهد که: براى نماز جمع شوید. بعد دست على(علیه السلام) را گرفت و بلند کرد و فرمودند:
خدایا کسى که من مولاى اویم پس على هم مولاى اوست، خدایا دوست بدار کسى را که على را دوست بدارد و دشمن بدار کسى را که با على دشمنى کند.
30- زندگى پیامبرگونه
قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم):
من یرید ان یحیى حیاتى، و یموت مماتى،ویسکن جنه الخلد التى وعدنى ربى‌فلیتول على ابن ابى طالب،(ع) فانه لن یخرجکم من هدى،ولن یدخلکم فى ضلاله.
الغدیر 10: 278.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
کسى که مى‌خواهد زندگى و مرگش همانند من باشد و در بهشت جاودانه‌اى که پروردگارم به من وعده کرده، ساکن شود، ولایت على بن ابى طالب(علیه السلام) را انتخاب کند، زیرا او هرگز شما را از راه هدایت بیرون نبرده، به گمراهى نمى‌کشاند.
31- پیامبر و امامت على(علیه السلام)
عن جابر بن عبد الله الانصارى قال: سمعت‌رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) یقول لعلى بن ابى طالب(علیه السلام):
یا على! انت اخى و وصیى و وارثى‌وخلیفتى على‌امتى فى‌حیوتى و بعد وفاتى‌محبک محبى و مبغضک مبغضى‌و عدوک عدوى.
امالى صدوق: 124، ح 5.
جابربن عبد الله انصارى مى‌گوید:
از رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) شنیدم که به على بن ابى‌طالب(علیه السلام) فرمودند:
اى على، تو برادر و وصى و وارث و جانشین من در میان امت من در زمان حیات و بعد از مرگ منى. دوستدار تو دوستدار من و دشمن و کینه‌توز تو دشمن من است.
32- پایه‌هاى اسلام
عن ابى جعفر(علیه السلام) قال:
بنى الاسلام على خمس:
الصلوه و الزکوه و الصوم و الحج و الولایه‌و لم یناد بشى‌ء ما نودى بالولایه یوم الغدیر.
کافى 2، 21، ح 8.
امام باقر(علیه السلام) فرمودند:
اسلام بر پنج پایه استوار شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت و به هیچ چیز به اندازه آنچه در روز غدیر به ولایت تاکید شده، ندا نشده است.
33- ولایت جاودانه
عن ابى الحسن(علیه السلام) قال:
ولایه على(علیه السلام) مکتوبه فى صحف جمیع الانبیاء ولن یبعث‌الله رسولا الا بنبوه محمد ووصیه على(ع). سفینه البحار 2: 691.
امام کاظم(علیه السلام) فرمودند:
ولایت على(علیه السلام) در کتابهاى همه پیامبران ثبت‌شده است و هیچ پیامبرى مبعوث نشد، مگر با میثاق نبوت محمد(صلی الله علیه و آله و سلم) و امامت على(ع).
34- ولایت و توحید
قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم):
ولایه على بن ابى طالب ولایه الله‌و حبه عباده الله و اتباعه فریضه الله‌و اولیاؤه اولیاء الله و اعداؤه اعداء الله‌و حربه حرب الله و سلمه سلم الله عز و جل.
امالى صدوق: 32.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
ولایت على بن ابیطالب(علیه السلام) ولایت‌خداست، دوست داشتن او عبادت خداست، پیروى کردن او واجب الهى است و دوستان او دوستان خدا و دشمنان او دشمنان خدایند، جنگ با او، جنگ با خدا و صلح با او، صلح با خداى متعال است.
35- روز ناله نومیدى شیطان
عن جعفر، عن ابیه(صلی الله علیه و آله و سلم) قال:
ان ابلیس عدوالله رن اربع رنات:
یوم لعن، و یوم اهبط الى الارض،و یوم بعث النبى(صلی الله علیه و آله و سلم) و یوم الغدیر.
قرب الاسناد: 10.
امام باقر(علیه السلام) از پدر بزرگوارش امام صادق(علیه السلام) نقل کرد که فرمودند:
شیطان دشمن خدا چهار بار ناله کرد: روزى که مورد لعن خدا واقع شد و روزى که به زمین هبوط کرد و روزى که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) مبعوث شد و روز عید غدیر.
36- ولایت علوى دژ توحید
عن النبى(صلی الله علیه و آله و سلم):
یقول الله تبارک و تعالى:
ولایه على بن ابى طالب حصنى،فمن دخل حصنى امن من نارى.
جامع الاخبار: 52، ح 7.
پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
خداوند مى‌فرماید: ولایت على بن ابیطالب دژ محکم من است، پس هر کس داخل قلعه من گردد، از آتش دوزخم محفوظ خواهد بود.
37- جانشین پیامبر
قال رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم):
یا على انا مدینه العلم و انت بابها و لن تؤتى المدینه الا من قبل الباب… انت امام امتى و خلیفتى علیها بعدى، سعد من اطاعک و شقى من عصاک، و ربح من تولاک و خسر من عاداک.
جامع الاخبار: 52، ح 9.
رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:
اى على من شهر علمم و تو درب آن هستى، به شهر جز از راه درب آن وارد نشوند. … تو پیشواى امت من و جانشین من در این شهرى، کسى که اطاعت تو کند سعادتمند است، و کسى که تو را نافرمانى کند، بدبخت است، و دوستدار تو سود برده و دشمن تو زیان کرده است.
38- اسلام در سایه ولایت
قال الصادق(علیه السلام):
اثافى الاسلام ثلاثه:
الصلوه و الزکوه و الولایه،لا تصح واحده منهن الا بصاحبتیها.
کافى: 2، ص 18.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
سنگهاى زیربناى اسلام سه چیز است:
نماز، زکات و ولایت که هیچ یک از آنهابدون دیگرى درست نمى‌شود.
39- ده هزار شاهد
قال ابو عبد الله(علیه السلام):
العجب یا حفص لما لقى على بن ابى‌طالب!! انه کان له عشره الاف شاهد لم یقدر على اخذ حقه و الرجل یاخذ حقه بشاهدین.
بحار الانوار: 37، 140.
امام صادق(علیه السلام) فرمودند:
اى حفص! شگفتا از آنچه على بن ابى طالب(علیه السلام) با آن مواجه شد! او با ده هزار شاهد و گواه (در روز غدیر) نتوانست‌حق خود را بگیرد، در حالى که شخص با دو شاهد حق خود را مى‌گیرد.
40- على(علیه السلام)، مفسر قرآن
عن النبى(صلی الله علیه و آله و سلم) فى احتجاجه یوم الغدیر:
على تفسیر کتاب الله، و الداعى الیه، الا و ان الحلال و الحرام اکثر من ان احصیهما و اعرفهما، فآمر بالحلال و انهى عن الحرام فى مقام واحد، فامرت ان آخذ البیعه علیکم و الصفقه منکم، بقبول ما جئت به عن الله عز و جل فى على امیر المؤمنین و الائمه من بعده، معاشر الناس تدبروا و افهموا آیاته، و انظروا فى محکماته و لا تتبعوا متشابهه، فو الله لن یبین لکم زواجره، و لا یوضع لکم عن تفسیره الا الذى انا آخذ بیده.
وسایل الشیعه: 18، 142، ح 43.
پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) روز عید غدیر فرمودند:
على(علیه السلام) تفسیر کتاب خدا، و دعوت کننده به سوى خداست، آگاه باشید که حلال و حرام بیش از آنست که من معرفى و به آنها امر و نهى کنم و بشمارم. پس دستور داشتم که از شما عهد و پیمان بگیرم که آنچه را در مورد على امیرمؤمنان، و پیشوایان بعد او از طرف خداوند بزرگ آوردم، بپذیرید.
اى مردم! اندیشه کنید و آیات الهى را بفهمید، در محکمات آن دقت کنید و متشابهات آن را دنبال نکنید. به خدا قسم هرگز کسى نداهاى قرآن را نمى‌تواند بیان کند و تفسیر آن را روشن کند، جز آن کسى که من دست او را گرفته‌ام (و او را معرفى کردم).

منابع

1- قرآن کریم .
2- امالى شیخ صدوق، کتابخانه اسلامیه.
3- قرب الاسناد، عبد الله جعفر الحمیرى، آل البیت.
4- مصباح المتهجد، شیخ طوسى، مؤسسه فقه الشیعه.
5- وسایل الشیعه، شیخ حر عاملى، مکتبه الاسلامیه.
6- سفینه البحار، شیخ عباس قمى، اسوه.
7- جامع الاخبار، محمد سبزوارى، آل البیت.
8- بحار الانوار، علامه مجلسى، دار الکتب الاسلامیه.
9- حماسه غدیر، محمدرضاحکیمى، مؤلف.
10- اقبال الاعمال، سید بن طاووس مؤسسه الاعلمى.
11- اصول کافى، کلینى، دار الکتب الاسلامیه.
12- الغدیر، علامه امینى دار الکتب الاسلامیه.
منبع: پایگاه حوزه