نویسنده:اعظم عاشوری

قران از منظر اندیشمندان اسلامی

امام خمینی رحمه الله در این باره می گوید:
و اگر مسلمانان جهان به انگیزه انبیا علیه السلام که عصاره آن در آخرین کتاب انسان ساز ،قرآن کریم این کتاب هدایت که ازمبدأ نور«الله نور السماوات و الارض»به مشکات قلب نورانی خاتم الرسل صل الله علیه و آله تابش نمود تا قلوب انسان ها را از حجاب های ظلمات برهاند و عالم را نور علی نور کند ،پی برند و به اقیانوس نور متصل شوند ،هرگز در اسارت شیطان و شیطان زادگان در نمی آیند و برای چند روز مسند توهمی و ریاست های خیالی ،داغ ننگ و ذلت را بر جبین خویش نمی پذیرند و برای تقرّب به شیطان و شیطان بزرگ و طرح اسارت بارکمپ دیوید و اشتباه آن به جست و خیز بر نمی خاستند .هان ای قطره های جدا از اقیانوس قرآن و اسلام ،به خود آیید و به این اقیانوس الهی متصل شوید و به این نور مطلق استتاره کنید تا چشم طمع جهان خواران از شما ببرد و دست تطاول و تجاوز آنان قطع شود وبه زندگانی شرافتمندانه و ارزشهای انسانی برسید.(1)
آیت الله خامنه ای درباره انس با قرآن می گوید:
اگر با قرآن انس پیدا کنید،می بینید که دل و جان شما نورانی می شود ،بسیاری از ظلمات و ابهام ها در قلب و روح انسان به برکت قرآن زدوده می شود به برکت قرآن است که از ظلمات اوهام ،اشتباهات و خطاها به نور هدایت راه می یابد .قرآن کتاب معرفت است.
آهنگ های قرآن یک هنر اسلامی،یک موسیقی کامل است.انس با قرآن یعنی قرآن راخواندن ومفاهیم قرآنی تدبّرکردن وآنها را فهمیدن است .جوانان ونوجوانان عزیز باید روزبه روز رابطه وانس خود را با قرآن مجید بیشتر کنند وخانواده ها عطر قرآن رادر خانه بیفشانند.مرد م باید قرآن را بخوانند ؛بفهمند وبه آن عمل کنند.(2)
مدینه فاضله انسانی وصراط مستقیم بشری،قرآن مجید است؛گرامی دستور مقدسی که نتیجه شرافت کل ادیان به حق عالم وبرهان قاطع خاتمیت مطلق دین تا پایان جهان وضامن سعادت دارین وفوزنشأتین است.آه!آه!چسان فواید امروز آن از فرط جهل وغفلت درامور ذیل است؛ تلاوت بالای قبور درشب های جمعه،مشغولیت صائمین ؛زباله مساجد؛کفاره گناه؛بازیچه مکتب؛چشم نظرقربانی، قسم دورغ،مایه گدایی،زینت قنداق،…وسرمایه کتاب فروشی ها.
وا اسفا!فقط یک سوره والعصر که سه آیه بیش نیست،اساس نهضت یک دسته اصحاب صفه گردید که از فیض همین مختصر سوره میمون ،شرک زار
بت خانه مکه را از قبل از هجرت ،آستان وحدت و یزدان خانه بطحا نمودند .آه!وا اسفا!این کتاب مقدس آسمانی ،این گرامی تصنیف حضرت سبحانی ،این مایه کل السعادات انسانی از دیوان سعدی و حافظ و مثنوی امروزه کم تر محل اعتنا ومورد اهتمام است.
در هرمجمعی که یکی از منسوجات شعری خوانده شود ،نفس ها از ته کشیده ،چشم ها ،گوش ها،دهن ها برای او باز مانده و چه اندازه مواعظ و معانی عرشی و فرشی از او استفاده کنند و بر عکس قرآن که هرگز در هیچ جا با قیل و قال و فکر کار کنی مزاحم نخواهد بود.
«وان الله لا یغیر ما یقوم حتی یغیروا ما بانفسهم »و چه نفوس خودمان را از اطاعت مقدّسات است برگردانیم ،تو هم سعادت و شرافت ما را به ذلت و نکبت تبدیل فرمودی .برشما باد بزرگ ترین ذکر خدا و استوارترین برهان او (قرآن)؛زیرا که آن نور تابنده خداست.آن نوری که به وسیله آن انسان از تاریکی خاطرات سوئ بیرون آمده و از ظلمت وسواس ها رها می گردد و همانا چراغ نجات است.هر که بدان هدایت شده ،نجات یافت و هرکس از آن تخلف ورزید ،تباه شد.هر که در آن سلوک ورزد ،هدایت گردد و هر که از آن بیرون افتد ،گمراه شود.(3)

اندیشمندان غربی

گوته ریاضی دان و شاعر معروف آلمانی در این باره می گوید:
ما در ابتدا به علت وسوسه کشیشان و مخالفت آنها،از قرآن روی گردان بودیم،ولی طولی نکشید که این کتاب توجه مارا به خود جلب نمود و ما را دچار
حیرت سخت تا آن جا که در برابر اصول و قوانین علمی و بزرگ آن سر تسلیم فرود آوردیم .این کتاب در مطابقه الفاظ با معانی آن،عظمت امتیازاتش آشکار می گردد،شأن و علو و برتری آن بیشتر جلوه گر می شود.من معتقدم که این کتاب به زودی اثر نجات بخش و عمیق خود را در سراسر گیتی به جای گذارده و بالاخره جهان مدار خواهد شد.(4)
ژول لابوم خاور شناس فرانسوی می نویسد:«تعلیمات ومواعظ قرآن تنها برای سران قوم عرب نبوده است.»نام برده درمقدمه فهرست قرآن می نویسد:«مردم ازهرنژاد وملتی که هستند،منصفانه باید موقعیت بشریت را ازنظرعلمی،قبل ازاسلام مورد مطالعه قرار دهند تا اعتراف کنند که علم و دانش خود را از قرآن،که دریای دانش بود ،گرفته واز آن نهرهایی ساختند.قرآن برای همیشه زنده است وهرکس از مردم جهان به قدر درک واستعداد خود از آن بهره بر می دارند».
دکتر گوستاولوبون مستشرق فرانسوی و وزیر فرهنگ وقت آن کشور در کتاب تمدن اسلام و غرب،می نویسد «مکتب اخلاق قرآن عالی ترین روش فضایل اخلاقی است.قرآن مردم را به صدقه واحسان وپیوست با خویشاوندان و دادن حقوق مستحقان ومراعات بیوه زنان و درماندگان واهتمام درامر آنها دعوت کرده و این ترتیب وآداب به مراتب بالاتر از انجیل وآداب آن است.»
تولستوی اندیشمند ونویسنده مشهور روسی در کتابی به نام «حکم محمد»چنین می گوید:«هرکس بخواهد سادگی و بی پیرایه بودن اسلام را در مبنای حقایق روشن آشکار صادر واحکام آسان وساده برای عموم بیان شده است.در این کتاب آیات فراوانی است که به خوبی بر مقام عالی دین اسلام وپاکی روح آورنده آن گواهی می دهد ».(5)
بلرخاور شناس معروف می نویسد :«لغت قرآن ،فصیح ترین لغات عرب واسلوب بلاغت آن طوری است که افکار را به سوی خود جذب می کند.قرآن دارای مواعظی است آشکار و به زودی برای همیشه بی معارض خواهد بود.هر کس که از این کتاب به خوبی پیروی کند،زندگی آرام وگوارایی خواهد داشت.(6)

قرآن و توجه به حیثیت روانی انسان:

درقرآن کریم آیات بسیاری وجود دارد که ساختار وجودی انسان وحالت های گوناگون روان او را متذکر شده و علل انحراف و هم چنین راه های تهذیب و تربیت و تداوی روان انسان را نشان داده است.آیاتی که درتبیین روان انسان وجود دارند به مثابه نشانه هایی هستند که انسان برای شناختن خود ویژگی های گوناگونش می تواند از آن راهنمایی بجوید وبرای دست یابی به روشی درست به منظور تهذیب و تربیت نفس خویش ،این گونه آیات را مدنظر قراردهد.ما
می توانیم به کمک حقایقی که درقرآن درباره انسان وصفات وحالات روانی او آمده است.انگیزه های اصلی رفتاراو و عواملی را که در تکامل شخصیت وایجاد بهداشت روانی او تأثیر به سزایی دارند،بشناسیم ؛واین می تواند هموار کننده راه گونه ای از«روانشناسی»باشد که نتایج و حقایق آن با حقایق برگرفته از قرآن هماهنگی داشته باشد.(7)زیرا باورما این است که آفریدگار به طبیعت واسرار آفرینش مخلوق خود داناتراست :«الا یعلم من خلق وهو الطیف الخبیر»(ملک :14)

سیره علمای دینی در انس با قرآن

در این قسمت سیره و روش چند تن از علمای دینی را در انس با قرآن بیان می کنیم تا به این نکته واقف شویم که چگونه آنان سیره ائمه :را ادامه داده اند.
نوشته اند شیخ مفید شب ها اندکی می خوابید و بیشتر به نماز و مطالعه و یا تلاوت قرآن مجید می پرداخت .(8)
محدث قمی می نویسد:«میرداماد قرآن مجید را بسیار تلاوت می نمود ،به طوری که یکی از افراد مورد اعتماد برای من نقل می کرد که هر شب ،پانزده جزئ قرآن را می خواند».(9)
عباداتی که شیخ انصاری از سن بلوغ تا آخر عمر ،بر آن مداومت می کرد ،گذشته از فرایض ،قرائت یک جزئ قرآن ،به جا آوردن هر روزه نماز جعفر طیار ،زیارت جامعه و عاشورا بود.ر.ک:رضا مختاری ،سیمای فرزانگان.
علامه طباطبایی نیز شب های ماه رمضان را تا صبح بیدار بود .مقداری مطالعه می کرد و بعد به دعا و قرائت قرآن ،نماز و ذکر می پرداخت.(10)
اقبال لاهوری که در اواخر زندگی اش دچار ضعف و بیماری چشم شده بود،از مطالعه ناتوان و تنها مونس اش قرآن بود.او با همان اندک بینایی اش و با لذتی سرشار از ایمان آیات قرآن را تلاوت می کرد و می گفت :پدرم به من توصیه کرده است که فرزندم!هر گاه قرآن می خوانی ،چنان بخوان که گویی خداوند آن را بر تو نازل کرده است.(11)
امام خمینی رحمه الله نیز با قرآن انس بسیار داشت .در شبانه روز به ویژه هنگام نماز شب ،به تلاوت قرآن می پرداخت و در هر فرصتی که به دست می آورد مشغول تلاوت قرآن می شد.یکی از بستگان نزدیک امام در این زمینه نقل می کند:«یک دفعه که با ایشان در نجف بودیم ،چشمشان ناراحت بود.دکتر بعد از معاینه چشمشان ،گفت:شما باید چند روزی قرآن نخوانید و به چشمتان استراحت بدهید.امام خندید و گفتند :دکتر!من چشمم را برای قرآن خواندن می خواهم .چه فایده ای دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم ؟شما کاری کنید که من بتوانم قرآن بخوانم.(12)
آیت الله توسلی از نزدیکان امام،در زمینه قرائت مداوم و روزانه قرآن به وسیله ایشان می گوید :«امام با همه اشتغالاتی که داشتند ،به انجام مستحبات به ویژه خواندن قرآن ،دعا ونماز اول وقت اهمیت می دادند .امام هر روز ،سه تا
پنج مرتبه قرآن می خواندند ،در ماه مبارک رمضان ،سه بار قرآن را ختم می کردند.(13)
با مروری بر سیره عالمان دینی پی می بریم که آنها نه تنها به آداب ظاهری انس با قرآن بها می دادند ،بلکه در سیره علمی و عملی خود نیز آیات قرآن را سرمشق قرار می دادند .

تأثیر انس با قرآن در رشد و تکامل فرهیختگان

مطالعه زندگی علما و اشخاص برجسته تاریخ اسلام نشان می دهد که این بزرگان از کودکی با قرآن مأنوس بوده اند و از این طریق ،مسیر تکامل را می پیمودند.از جمله برخی از دانشمندان مسلمان که به مراتب علمی و معنوی والایی رسیدند و کرامت های بسیاری از ایشان دیده شد.از این میان می توان به ابن سینا اشاره کرد که پیش از ده سالگی قرآن مجید را حفظ کرد و در سنین جوانی نیز در علوم و معارف اسلامی و دیگر شاخه های علوم ،از قبیل پزشکی ،فلسفه ،ریاضیات و غیره سرآمد عصر خود بود.(14)
سیّد رضی یکی از فرهیختگان است که در دوران جوانی به تفسیر و توضیح آیات الهی روی آورد .عشق و علاقه او به قرآن از همان دوران کودکی که هر صبح به نوای دل نشین قرائت پدر و مادر گوش می سپرد،آغاز شد.پس از فزاگیری قرآن مجید انس دائمی و رابطه همیشگی با قرآن برقرار کرد.او همواره با زمزمه کلام روح بخش قرآن ،آیینه دل را از
غبار می زدود ،این انس به آن جا انجامید که او به علوم مختلف قرآنی پرداخت و در مدت کوتاهی به آنها احاطه پیدا کرد.بدین جهت تألیف های گران بهایی از او به جای مانده است که از آن جمله می توان به مجموعه نهج البلاغه اشاره کرد.
سیّد رضی دارای زندگی ساده و زاهدانه ای هم چون اجداد مطهرش بود.او آراسته به فضایل و کمالات اخلاقی و دارای همتی بلند و عزّت نفس و آزادگی بود،که تمامی این ویژگی ها بیانگر اثر پذیری این مرد بزرگ از تعالیم قرآن مجید است.

پی نوشت :

1-صحیفه نور ،ج17،ص30.
2-مجموعه حدیث ولایت ،دفتر پژوهش های فرهنگی ،ص12.
3-محمد جواد صاحبی ،سید جمال الدین اسد آبادی ،صص 54و55.
4-ابوعبدالله زنجانی ،کتاب تاریخ قرآن ،ص159؛قرآن و کتاب های آسمانی دیگر-عبدالکریم هاشمی نژاد -ص236.
5-قرآن وکتاب های آسمانی دیگر ،ص239.
6-همان ص241.
7-نک:محمد عثمان نجاتی،قرآن وروانشناسی،ص26،مؤسسه چاپ وانتشارات آستان قدس رضوی ،چاپ اول.
8-ر.ک:رضا مختاری ،سیمای فرزانگان.
9-ر.ک:رضا مختاری ،سیمای فرزانگان.
10-ر.ک:رضا مختاری ،سیمای فرزانگان.
11-زیر نویس=اوصاف پارسایان ،ص183.
12-پابه پای آفتاب ،ص181.
13-همان،ص285.
14-ریحانه الادب ،ج7،ص582.

منبع:کتاب انس با قرآن