نویسنده: حامد علی اکبرزاده
درمقاله حاضر نویسنده ضمن تشریح اهمیت و جایگاه تبلیغ در آموزه های قرآن و روایات اهل بیت(ع) ابزارهای تبلیغی نهضت عاشورا را با نگاهی به سیره عملکرد حضرت زینب(س) در زنده نگهداشتن دستاوردهای قیام خونین برادر شهیدش حضرت اباعبدالله(ع) مورد بررسی قرار داده است اینک با هم آن را ازنظر می گذرانیم.

اهمیت تبلیغ و احیای امور دینی
اهمیت احیای مکتب اهل بیت علیهم السلام مسأله ای بسیار مهم است و در سخنان بزرگان دین و روایات و احادیث ائمه معصومین (ع) نیز بر این امر تاکید شده است.
همچنانکه درحدیثی امام صادق (ع) فرمودند:«فاحیوا امرنا فرحم الله من احیی امرنا.»
«پس امر (امامت) ما را زنده بدارید. خداوند رحمت کند کسی را که امر و راه ما را احیا کند.» (1)
از امام رضا(ع) نیز حدیث دیگری در این باب وارد شده که می فرمایند:«خدا رحمت کند بنده ای را که امر ولایت ما را زنده بدارد.» (2)
علاوه بر اینکه احیای مکتب و خط فکری تشیع همواره مورد توجه ائمه معصومین(ع) بوده نهضت پر عظمت امام حسین (ع) نیز به عنوان نقطه عطفی در تاریخ شیعه در این میان جایگاهی بس پر اهمیت و ویژه داشته است.
به طوری که توجه به زنده نگه داشتن و رساندن پیام قیام عاشورا در گفتار و سیره عملی ائمه اطهار (ع)، علما و بزرگان مشهود و آشکار است.
تأکید بر عزاداری سیدالشهدا(ع)، زیارت آن حضرت، التزام عملی معصومین (ع) در سوگواری برامام حسین (ع) و روایاتی که در این خصوص نقل شده همگی نشان از اهمیت این مقوله دارند.
امام رضا(ع) در حدیثی می فرمایند:«کسی که یاد کند مصیبت های ما را و بگرید و بگریاند برای آنچه که بر ما وارد شده، روز قیامت در درجه ما خواهد بود… وکسی که بنشیند در مجلسی که درآن امر ما زنده می شود، نمی میرد دل او در روزی که دل ها می میرد» (3)
همچنین درجایی دیگر از حضرت صادق (ع) نقل شده که فرمودند:«نفس کشیدن کسی که برای ظلم وارد شده بر ما غمگین باشد، تسبیح است و مهموم بودن او برای ما عبادت است.» (4)
در روایتی از امام رضا(ع) نیز اینچنین آمده است»… اگر می خواهی برای چیزی گریه کنی، بر حسین بن علی گریه کن… و اگر دوست داری که در درجات بهشت با ما اهل بیت باشی، برای حزن و اندوه ما غمگین باش و در شادی و فرح ما خوشحال و فرحناک باش.» (5)
احادیث و روایاتی که ذکر شد، به همراه بسیاری از سخنان معصومین علیهم السلام که در کتب متعدد و معتبر روایی آمده است. همگی بر مسأله جایگاه نهضت و شهادت امام حسین(ع) نگاهی ویژه دارند و به واقع این تأکیدات نشان از لزوم احیاء و تبلیغ پیام های قیام عاشورا دارد. در این بین برپایی و اقامه عزای سید الشهدا(ع) ابزار تبلیغاتی قدرتمندی است و در قالب آن می توان حقایق و معارف حسینی را بازگو نمود.
جایگاه تبلیغ در قرآن تبلیغ معارف و رسالت های الهی در قرآن نیز مورد توجه قرار گرفته است، خداوند در قرآن کریم می فرماید: «الذین یبلغون رسالات الله و یخشونه و لایخشون احداً الا الله و کفی بالله حسیبا»
« (پیامبران پیشین) کسانی بودند که تبلیغ رسالت های الهی می کردند و تنها از او می ترسیدند و از هیچ کس جز خدا واهمه نداشتند و همین بس که خداوند حسابگر است.» (6)
در آیه نهم سوره اعلی نیز خدای متعال می فرماید: «فذکر ان نفعت الذکری»
«پس به آیات الهی خلق را اگر سودمند باشد متذکر ساز» (7)
آیه 54 سوره نور نیز بر این موضوع تأکید دارد آنجا که می فرماید: «و ما علی الرسول الا البلاغ المبین» «بر رسول (وظیفه ای ) جز ابلاغ رسالت نیست» (8)
قرآن کریم در جایگاه های دیگر نیز مسأله تبلیغ را بیان کرده و آن را از مهمترین وظایف انبیاء الهی ذکر می کند. در حقیقت ترویج و گسترش معارف الهی تنها با بهره گیری از ابزارها و شیوه های تبلیغاتی صحیح امکان پذیر است و به همین دلیل است که در قرآن و روایات و احادیث این مقوله جایگاه خاصی دارد.

نقش زینب (س) در ابلاغ پیام عاشورا
حال که تا حدودی جایگاه تبلیغ در اسلام و مکتب تشیع روشن شد می توان به بررسی ابزارهای تبلیغاتی قیام عاشورا پرداخت. به تحقیق می توان گفت روش های احیاء و تبلیغ نهضت امام حسین (ع) بسیار کارآمد و مؤثر بوده اند و گواه ما بر این مدعا تأثیراتی است که این قیام بر جامعه آن روز گذارده است. بهره گیری از این شیوه ها و ابزارهای پیام رسانی و تبلیغ نیازمند انسانهایی توانمند و آشنای به معارف الهی و مکتب اسلام است که حضرت زینب کبری (س) از جمله این افراد است. البته به رغم اینکه نقش حضرت امام زین العابدین (ع) در این زمینه به عنوان امام معصوم در جایگاه نخست قرار دارد اما رویکرد نوشتار حاضر توجه به ابزارهای تبلیغاتی حضرت زینب کبری (س) است.
زینب کبری (س) در مقاطع زمانی و مکانی مختلف با خطابه های آتشین و خارق العاده خود، آنچنان در راستای ابلاغ پیام عاشورا گام نهاد که همگان را به حیرت واداشت. سخنان این بانوی باعظمت در مواجهه با عبیدالله ابن زیاد و یزید ابن معاویه و در دفاع از حرم رسول خدا کم نظیر و بلکه در نوع خود بی نظیر است. این بانوی برگزیده اسلام توانست با ابزارها و شیوه های گوناگون و علم و شناخت بی کران خود به بهترین نحو از حرکت برادر خود امام حسین (ع) دفاع کند. تا آنجا که حضرت سجاد (ع) زبان به مدح عقیله بنی هاشم گشوده و می فرماید: «انت بحمدالله عالمه غیر معلمه، فهمه غیر مفهمه…»
«ای عمه تو به حمد الهی دانشمندی هستی که نزد کسی تعلیم ندیده ای و دانایی هستی که نزد کسی نیاموختی» (9)

ابزارهای تبلیغ
حال با این اوصاف به بررسی ابزارهای تبلیغاتی زینب کبری در این نهضت بزرگ می پردازیم.
1- خطابه یا سخنرانی
مهمترین سخنرانیهای حضرت زینب (س) در کوفه و در شام با حضور عبیدالله ابن زیاد و یزید ابن معاویه ایراد شده است. این خطبه ها دارای ابعاد مختلفی هستند که هر یک از این ها راهکاری جداگانه برای پیام آور نهضت کربلا در تبلیغ بوده است.
فصاحت و بلاغت
از جمله القاب آن حضرت «الفصیحه و البلیغه» بوده است. از بشیر بن خذیم اسدی در کتاب لهوف درباره خطبه زینب کبری (س) درکوفه نقل شده است. «نظرت الی زینب بنت علی.. کانها تفرغ من لسان امیر المومنین….» «در آن روز به زینب دختر علی علیه السلام نگریستم، زیرا هرگز زنی را سخنگوتر و زبان آور تر و ناطق تر از او ندیدم،گویا به زبان پدرش امیر مومنان سخن می گفت همانا او همراه با اشاره دست به مردم فرمود: ساکت شوید! ناگاه نفس ها در سینه حبس شد و زنگ های کاروان از حرکت ایستادند… (10)
سخنان زینب (س) به قدری محکم و بلیغ و شیوا بود که تعجب همه حاضران را بر انگیخت، لذا در روایت آمده هنگامیکه مردم از استماع سخنان آن حضرت منقلب شدند. پیرمردی را دیدند که گریه می کرد و مکرر می گفت: «پدر و مادرم به فدایتان، پیران شما بهترین سالخوردگان و بانوان شما بهترین زنان هستند» (11)
از همین رو بسیاری از علما و بزرگان، کلام زینب کبری را شبیه ترین سخنان به منطق علی (ع) می دانند، و این در حالی است که امیر مومنان علی (ع) خود فرمود: «انا لامراء الکلام.»
«ما (اهل بیت) امیران سخن و گفتار هستیم.» (12)
کلام اعجاز انگیز و سراسر فصاحت و بلاغت زینب کبری (س) نشان از عظمت این بانوی بزرگ اسلام دارد و در حقیقت کلام وی همچون کلام دیگر معصومین در جانها اثر می کرد و دل ها را شیفته خود می ساخت همچنانکه سخنان حماسی حضرت زینب (س) در حضور ابن زیاد وی را چنان به خشم آورد که گفت: «این زن سجع گوی و شاعر است و پدرش هم شاعر و سجع باف بود. زینب (س) فرمود: ای پسر زیاد! زن را با شعر و سجع چه کار است، من از این کار رویگردانم ولی این سخن از سینه پرآشوبم برخاست. (13)
تبیین مظلومیت امام حسین (ع) و یاران
زینب کبری (س) در بسیاری از سخنان خود با بیان روشن و واضح، مظلومیت اهل بیت (ع) را در واقعه کربلا بازگو نمود. حضرت در جمع مردم کوفه اینگونه می فرماید: «وای بر شما ای مردم کوفه! آیا می دانید چه دلی از رسول خدا خراشیدید و چه جگری از او شکافتید و کدام پرده نشینان عصمت را از پرده بیرون افکندید؟ آیا می دانید چه خونی از پیامبر بر زمین ریختید و چه حرمتی از او هتک نمودید؟ (14)
و در جای دیگر می فرماید: «چگونه لکه ننگ ریخته شدن خون پسر خاتم پیامبران و معدن رسالت و سید جوانان اهل بهشت را پاک خواهید کرد (15)
این سخنان حضرت در حقیقت دارای دو جنبه است، ابتدا اینکه شایستگی و جایگاه آل الله را در میان مسلمین یاد آوری می کند و این تأکید در جنبه ای دیگر می تواند ابعاد ظلم و ستمی را که بر آنان وارد شده مشخص سازد. این بانوی نمونه در ابتدای خطابه خود در بین مردم کوفه نیز می فرماید: «ای مردم کوفه ! ای اهل فریب و خدعه، آیا بر ما می گریید؟ هنوز چشم های ما گریان است و ناله های ما خاموش نگردیده است… شما با این گناه عظیم، عهد و پیمانتان را با پیامبر از بین بردید» (16)
در مجلس یزید حضرت باز هم به این مسأله می پردازد و به یزید ملعون چنین خطاب می کند: «ای پسر آزادشدگان! آیا از عدل است که زنان و کنیزان خود را پشت پرده جای دهی ولی دختران رسول خدا(ص) را اسیر نموده و حرمت آنها را از بین ببری؟(17)
افشای ماهیت حکومت بنی امیه
یکی دیگر از موضوعاتی که در سخنان حضرت زینب(س) به خوبی مشاهده می شود، افشای فساد و اعمال ستمکارانه و استبداد حکومت یزید و دستگاه خلافت است.
حضرت در این راستا خطاب به یزید می فرماید: «ای یزید، آرام باش! مگر فراموش کرده ای که خداوند می فرماید: آنان که به راه کفر رفتند، گمان نکنند مهلتی اگر به آنان دهیم به حال آنها بهتر خواهد بود، بلکه مهلت برای امتحان است تا به سرکشی خود بیفزایند و آنان را عذابی خوارکننده است.»(18)
حضرت با استناد به این آیه قرآن، حرکت در جهت کفر را مسیر اصلی حکومت بنی امیه ذکر کرده است، همانگونه که تاریخ نشان می دهد بنی امیه و به ویژه یزید بن معاویه به صورت علنی احکام اسلام را زیرپا می نهادند و به راحتی ظلم و ستم می کردند. زینب(س) در ادامه سخنانش بدین شکل یزید را مورد خطاب قرار می دهد: «شگفتا که حزب خدا و بزرگان دین به دست حزب شیطان و آزادشدگان کشته شوند و دست نحس آنان به خون پاک ما آلوده شود.»(19)
این کلام حضرت نیز روشن کننده جایگاه و شأن بنی امیه درنظر اهل بیت است، آنچنانکه در این بخش از خطبه، دستگاه حکومت یزید حزب شیطان نامیده شده است. علاوه بر این، استنادهای زینب کبری(س) در اثنای سخنرانی و خطابه، طعنه های هنرمندانه و عالمانه ای بر حکومت می زند، آنچنانکه ابتدا به آیه ای استناد کرده و سپس با شیوه ای زیبا دستگاه حاکمیت را در زمره مصادیق آیات می آورد که نمونه آن ذکر شد.
افشاگری و معرفی ماهیت حقیقی حکمرانان دستگاه اموی، تنها شخص یزید را دربرنمی گیرد، بلکه ابن زیاد نیز هنگامیکه به حضرت می گوید خداوند شما را رسوا کرد و دروغتان را آشکار نمود، این گونه پاسخ می شنود که: «انما یفتضح الفاسق و یکذب الفاجر و هو غیرنا».
«جز این نیست که فاسق و زشتکار رسوا می شود و نابکار و فاجر دروغ می گوید و او غیر از ماست»(20)
بنابراین علاوه بر استفاده از قرآن، سخنان خود حضرت نیز در آشکارسازی چهره واقعی حکومت نقشی مهم داشت.
استناد به قرآن
همانطور که گفته شد بهره گیری از آیات قرآن یکی از روش های تبلیغاتی زینب کبری(س) است که در ضمن خطبه های خود از آن استفاده می کند. این روش در سیره حضرت سجاد(ع) نیز به خوبی مشاهده می شود، زیرا آن حضرت در مقاطع مختلف حقایق آیات قرآن را تبیین می کرد و از آن در راستای تبلیغ اهداف نهضت امام حسین(ع) بهره می گرفت.
حضرت زینب(س) در مجلس یزید پس از حمد و ثنای الهی سخن خود را با آیه ای از قرآن آغاز می کند که ناظر بر همین مسأله است و به واقع با اشاره به این آیه اوج زشتی و وقاحت رفتار بنی امیه با فرزندان رسول خدا را نشان می دهد. حضرت به این آیه اشاره می نماید: «ثم کان عاقبه الذین أساؤا السؤی أن کذبوا بآیات الله و کانوا بها یستهزؤن»
«عاقبت آنان که کار زشت کردند این بود که آیات خدا را تکذیب نمودند و آن را به مسخره گرفتند.»(21)
مقام و جایگاه شهدای قیام عاشورا نیز با اشاره به آیه10 سوره روم به وسیله زینب(س) معرفی می شود، آنجا که به این آیه استناد می کند: «هرگز مپندارید آنان که در راه خدا کشته شده اند، مرده اند، بلکه زنده اند و نزد خدا روزی می خورند.»(22)
2- تحقیر دشمن و حفظ کرامت اهل بیت(ع)
از جمله روش های زینب کبری(س) در نهضت عاشورا حفظ کرامت نفس در برابر دشمن به ظاهر پیروز و تحقیر دشمنان اهل بیت در پیشگاه مردم است.
حضرت در مجلس یزید در اثنای خطبه ای مفصل خطاب به یزید می فرماید:
«انی لاستصغر قدرک و استعظم تقریعک»
«من تو را کوچک می شمارم و بسیار سرزنش و توبیخ می نمایم.»(23)
حضرت بار دیگر یزید را اینگونه مورد خطاب قرار می دهد:
«أمن العدل یابن الطلقاء تحذیرک اماءک و نسائک و سوقک بنات رسول الله سبایا.»
«ای پسر آزاد شدگان آیا از عدل است که زنان و کنیزان خود را پشت پرده جای دهی ولی دختران رسول خدا را اسیر نموده و آبرو و حرمت آنها را از بین ببری.»(24)
اصطلاح «یابن الطلقاء» در اینجا اشاره دارد به ماجرای فتح مکه، در این واقعه پس از اینکه معاویه و دیگران به خانه ابوسفیان پناه بردند، رسول خدا فرمود: اینها را آزاد کنید اینها برده هایی اند که ما آزاد کردیم. بنابراین حضرت می خواهد یزید را متوجه این مسأله کند که پدر و پدربزرگ و خاندان یزید، آزاد شده دست رسول خدا هستند و جایگاه آنان با شأن والای فرزندان رسول خدا قابل مقایسه نیست. به خاطر همین ماجرای مکه بود که ابوسفیان و خاندانش «طلقاء» به معنی آزاد شدگان نام گرفتند و حضرت زینب با این کلام حقارت دشمن را نشان می دهد چراکه این موضوع در کلام حضرت امیرالمؤمنین نیز سابقه داشته است.(25)
سراسر خطبه های زینب(س) پس از واقعه کربلا کرامت و بزرگواری است و این حفظ کرامت است که به رسوایی دشمن می انجامد. همچنانکه حضرت، انتظار دلسوزی و رحمت از فرزند مادری ناپاک را بیهوده می داند و می فرماید: «چگونه می توان به دلسوزی و مهربانی کسی که مادرش جگر پاکان را دریده و گوشتش از خون شهیدان روییده است، چشم امید داشت.»(26)
3- صبر و استقامت در مسیر الهی
استقامت و صبر همواره یکی از راه های نیل به اهداف بزرگ بوده است و در آیات و روایات مختلف این مسأله یادآوری شده است.
صبر بر سختی ها و پیش آمدها در مسیر یک هدف الهی، تضمین کننده تحقق اهداف متعالی است و انبیاء و اولیای الهی برای ادای رسالت خود از این ابزار به خوبی بهره جسته اند. در حدیثی آمده است که امام صادق(ع) فرمود: «هر مؤمنی که گرفتار گردد و صبر کند بر آن، برای او مانند اجر هزار شهید است.» (27)
و در جایی دیگر از رسول خدا نقل شده است که فرمودند: «صبر 3دسته است: صبر بر مصیبت، صبر بر طاعت و صبر در برابر گناه کردن.»(28)
قرآن مجید نیز استقامت در راه خدا را شایسته بشارت فرشتگان خدا دانسته و می فرماید: «ان الذین قالوا ربنا الله ثم استقاموا تتنزل علیهم الملائکه…» «آنان که گفتند پروردگار ما الله است و در این راه استقامت کردند فرشتگان بر آنان نازل می شوند که نترسید و غمگین نباشید و بشارت باد بر شما آن بهشتی که به شما وعده داده شده است» (29)
و یا اینکه می فرماید: «استعینوا بالصبر و الصلوه…»
«از صبر و نماز یاری جویید…» (30)
بنابراین صبر پیشه کردن و استقامت ورزیدن، عبادتی ارزشمند و موجب پیروزی انسان در ابتلائات و مصایب و امتحانات است.
حضرت زینب کبری(س) نیز در زمره بزرگترین صابران به شمار می رود و با بهره گیری از این فضیلت اخلاقی توانست در آزمون های الهی پیروز و موفق باشد. صبر در برابر مصیبت های وارد شده بر امام حسین(ع) و یارانش در روز عاشورا و پس از آن استقامت کردن در برابر ظلم و جور دشمن و تحمل اسارت و اتفاقاتی که در کوفه و شام رخ داد از جمله ویژگی های بارز این بانوی نمونه خاندان عصمت وطهارت است. از همین روست که زینب(س) را شریک برادر در جمیع مصایب دانسته اند و از قول آن بانوی صابره گفته اند:
«ساصبر حتی یعجز الصبر عن صبری».
«تا آنجا صبر می کنم که خود صبر نیز از نوع صبر من درماند» (31)
در حقیقت صبر در برابر ناملایمات و مصایب را شاید بتوان بارزترین ویژگی حضرت زینب(س) در قیام حسینی دانست که همگان بر آن اقرار کرده اند و نگاهی بر اتفاقات رخ داده گویای این مطلب است.
4-عواطف انسانی
در طول تاریخ و بعد از واقعه عاشورا، یکی از مهمترین ابزارهای موجود برای ابلاغ پیام های این نهضت استفاده از عواطف انسانی و عزاداری و سوگواری در مصیبت های سالار شهیدان بوده است. به گونه ای که معارف و آموزه های بلند دینی از مجرای این سوگواری ها در عمق جان مردم نفوذ کرده است و شیوه ای متعالی برای زنده نگه داشتن یاد و نام و آرمان های نهضت حسینی بوده است. تاکید ائمه معصومین بر سوگواری و گریه بر سیدالشهدا(ع) نیز گواهی بر این مدعاست و به واقع گریه و ماتم برای حسین(ع) فریاد مظلومیت حق و عدالت است. همچنان که بسیاری از انقلاب ها و نهضت های دینی نیز از دل همین عزاداری ها شکل گرفته است.
در حدیثی از امام صادق(ع) نقل شده است:«هر جزع و گریه ای مکروه است مگر جزع و اشک ریختن بر حسین(ع)» (32)
حضرت در حدیث دیگری می فرمایند: «کسی گریه نمی کند بر حسین مگر اینکه خدا رحمت کند او را پیش از آن که اشک از چشم او جاری گردد» (33)
«باکیه» به معنی بسیار گریه کننده یکی از القاب زینب کبری(س) است. گریه ها و ندبه های زینب(س) علاوه بر اینکه امری عاطفی بود در جایگاهی بالاتر ماهیت سیاسی داشت و بدینوسیله است که او در جایگاه های متعدد یاد و نام حسین(ع) و مکتب الهی اش را زنده می کند. به طور کلی معصومین(ع) بر این مساله اهتمام داشته اند و حزن و اندوه خود را در ماتم سید و سالار شهیدان به طرق مختلف نشان می دادند.
بینش سیاسی آن حضرت در مساله سوگواری بر سیدالشهدا(ع) آنجا مشخص می شود که زینب(س) در آستانه ورود به مدینه دستور می دهد: «محمل ها را سیاه پوش کنید تا مردم بدانند ما در مصیبت و عزاداری فرزندان فاطمه زهرا(س) به سر می بریم.» (34)
همین کار باعث می شود اهل مدینه مراسم سوگواری پرسوز و گدازی در هنگام ورود اهل بیت به این شهر برگزار کنند که در تاریخ از آن یاد شده است.
ناله های جان گداز زینب کبری(س) در قتلگاه در تاریخ به عنوان فریاد مظلومیت اهل بیت ثبت شده است و دل هر انسانی را به درد می آورد. محدث قمی در نفس المهموم می گوید: «زینب(س) از یزید خواست تا بگذارد برای حسین(ع) مجلس ماتم برپا کنند، اهل بیت(ع) در منزلی به نام دارالحجاره هفت روز مجلس سوگواری برپا کردند و هر روز جمع بی شماری از زن های شام با آن ها در سوگواری شرکت می کردند و (آثار این عزاداری ها چنان بود که)مردم قصد می کردند به قصر یزید هجوم برند و او را بکشند و مروان از این قصد آگاه شد و به یزید گفت: مصلحت تو نیست که اهل بیت حسین(ع) را در شام نگهداری، آن ها را به حجاز بفرست، از همین رو یزید وسایل سفر آن ها را آماده کرد و آنان را به مدینه فرستاد.» (35)
سند تاریخی مذکور نشان از تاثیر این سوگواری ها در جامعه آن روز دارد و در نگاهی کلی می توان ادعا کرد اثرات و نتایج قیام عاشورا ریشه در ابلاغ پیام ها و احیای صحیح این نهضت از سوی زینب کبری(س) و دیگر اهل بیت(ع) دارد، چرا که اگر این تبلیغ ها و یادآوری ها نبود حقایق عاشورا در سرزمین کربلا باقی می ماند و پیغام های الهی و معنوی آن در دل مکر و فریب و نیرنگ بنی امیه دفن می شد. بخش عظیمی از تاریخ نهضت امام حسین(ع) از طریق اهل بیت(ع) حفظ و ثبت شده و اگر تلاش و فداکاری آنان نبود خون شهدای کربلا ثمر نمی داد.
شجاعت زینب(س) بود که دشمنان را به زانو درآورد و کلام رسا و اشک های پرمعرفت او کشتی نهضت حسینی را به ساحل مقصود نشاند.
جایگاه زینب کبری(س) را چگونه می توان شناخت، او که در عظمت و بزرگواریش ائمه معصومین و جانشینان خداوند بر روی زمین زبان به سخن گشودند و هرگاه یادی از حسین(ع) شده نام او نیز درخشیده است. زینب(س) پیام آور بزرگ عاشورا بود و آنچه امروز از حسین(ع) در قلب های انسان ها ثبت شده، حاصل تحمل رنج ها و مصایب و مبارزات این بانوی بزرگوار اسلام است.
منبع: کیهان